Dinkhoede van De Bono
Die Dinkhoede van De Bono (ook bekend as Ses Dinkhoede of bloot Ses Hoede) is 'n denkhulpmiddel vir groepsbespreking sowel as vir indiwiduele denke. Gekombineer met parallelle denke bied dit 'n wyse vir groepe om saam meer effektief te dink asook 'n wyse om denkprosesse in 'n gedetailleerde en samehangende manier te beplan. Hierdie metode word toegeskryf aan die werk van Dr. Edward de Bono, en dit is ook die onderwerp van sy boek Six Thinking Hats.
Dr. Edward de Bono het die konsep van die Ses Dinkhoede ontwerp as 'n alternatiewe dinkmetode tot die eeueoue argument. Volgens De Bono het argument die mensdom goed gedien, maar is dit ongesofistikeerd en verouderd. De Bono voer aan dat die motivering in 'n argument aggressie is. Dit veroorsaak gevolglik dat elke party sy kant van die saak stel met die doel om die argument te wen, en daar dus in werklikheid geen verkenning van die onderwerp plaasvind nie.
Die Ses Dinkhoede[wysig | wysig bron]
Die metode van die Ses Dinkhoede is in 1985 deur Dr. Edward de Bono geformuleer met die doel om indiwiduele denke en groepsbesprekings te verbeter. Die metafoor van die ses gekleurde hoede — wit, rooi, swart, geel, groen en blou — word gebruik om die denkers of deelnemers aan die bespreking te linieer sodat hulle almal op 'n gegewe oomblik 'n saak vanuit dieselfde perspektief bekyk. Die metode vereis dat alle deelnemers dieselfde kleur hoed op dieselfde oomblik dra.
De Bono het die metafoor van die hoede gebruik weens die gemak waarmee dit gebruik kan word, asook weens die bestaande konnotasies aan hoede, soos "om 'n dinkhoed op te sit", of om 'n rol te beskryf: "om 'n poliesmanhoed op te sit".
Die wit hoed — inligting[wysig | wysig bron]
Die wit hoed verteenwoordig papier en rekenaaruitdrukke, met ander woorde inligting. Wanneer die wit hoed in gebruik is, fokus alle deelnemers op inligting. Die geval waar een persoon iets sê en almal daardie mening aanval, word uitgeskakel — alle deelnemers konsentreer nou op inligting, in parallel. Vrae wat onder die wit hoed gevra word, is bv. "Wat weet ons?", "Wat moet ons weet?", "Wat makeer?", "Watter vrae moet ons vra?", en "Hoe kan ons die benodigde inligting bekom?".
Inligting kan varieer tussen besliste feite, wat geverifieer kan word, tot sagte inligting soos bespiegelings en persoonlike ervaring. Indien inligting in konflik is met mekaar, word alle weergawes weergegee en 'n punt daarvan gemaak om die korrekte weergawes uit te lig. Dit is belangrik dat alle deelnemers nou 'n volle poging aanwend om die onderwerp te verken en die beskikbare inligting uit te lê. Dit is nie 'n proses om inligting uit te soek wat een indiwidu se perspektief steun nie.
Die rooi hoed — gevoelens en emosies[wysig | wysig bron]
Die rooi hoed verteenwoordig vuur en warmte, met ander woorde emosies, gevoelens en intuïsie. In konvensionele denke probeer denkers emosie onderdruk of andersins as logika kamoefleer. Die doel van die rooi hoed is om emosies tot die denkproses toe te laat deur dit van 'n amptelike plek in die besprekings te voorsien. Voorbeelde van hoe emosie 'n rol kan speel in die bespreking, is met aanmerkings soos "Ek hou glad nie van hierdie idee nie.", "My gevoel is dat hierdie eenvoudig nie sal werk nie.", "My intuïsie is dat 'n prysverhoging die mark sal verwoes.", "Ek voel dit is 'n mors van tyd.".
'n Belangrike punt om van kennis te neem, is dat onder die rooi hoed geen verduidelikings vir gevoelens gegee hoef te word nie. Deelnemers maak eenvoudig die gevoelens binne hulle bekend. Die rede hiervoor is dat deelnemers gewoonlik self nie die redes vir hul gevoelens ken nie, en om hierdie rede sou hulle nie hul gevoelens bekend gemaak het nie tensy daar spesifiek van hulle vereis word om so te maak.
Die swart hoed — kritiese oordeel[wysig | wysig bron]
In normale gedrag word hierdie hoed gewoonlik die meeste gebruik. Die swart hoed is die basis vir kritiese denke. Die woord "krities" kom van die Griekse woord "kritikos", wat "oordeel" beteken, en kritiese denke beoordeel dus of iets moreel reg of verkeerd is. Die swart hoed vorm ook die basis vir argument en Westerse denke. Die swart hoed staak planne wat moontlik verkeerd, onwettig of gevaarlik sou kon wees. Vrae wat onder die swart hoed gevra word, is bv, "Pas hierdie ons waardes?", "Pas hierdie ons bronne?", "Pas hierdie ons strategie en doelwitte?", en "Pas hierdie ons vermoëns?".
Die swart hoed word gebruik om foutiewe logika, valse inligting, foute en swakpunte, onpluishede, die negatiewe kant, en moontlike probleme uit te wys.
Die geel hoed — positiewe oordeel[wysig | wysig bron]
Die geel hoed word gebruik om waardes en voordele te vind, en uit te vind waarom iets moet werk. Hierdie positiewe aspek van denke word in die algemeen afgeskeep. Die geel hoed het ten doel om die konvensionele konsentrasie op die negatiewe te verskuiwe sodat 'n balans gevind kan word. Die geel hoed nooi alle deelnemers uit om 'n poging aan te wend om waarde in wat bespreek word, te vind. Indien 'n persoon totaal teen 'n voorgestelde idee gekant is en onder die swart hoed al die gevare en nadele van die idee uitgewys het, moet hy of sy nou hard probeer om ook die waarde in die idee te sien. Hierdie is heeltemal die teenoorgestelde van die konvensionele argument wat vandag nog in sommige groot ondernemings gebruik word, waar elke party slegs sy kant van die saak insien en eintlik 'n poging aanwend om nie die waarde van die opponent se idee in te sien nie. Onder die geel hoed word deelnemers uitgedaag om waarde te vind, wat die konvensionele ego en kompetisie van die argument omskakel in objektiewe kompetisie. Elke party kompeteer nou nie net om die argument te wen nie, maar eerder om die meeste by te dra onder elke hoed.
Die groen hoed — kreatiwiteit[wysig | wysig bron]
Die groen hoed verteenwoordig plantegroei, groei en energie, met ander woorde kreatiwiteit. Die groen hoed is produktief, genererend en kreatief. Die groen hoed vra vir ideë, alternatiewe, moontlikhede en ontwerpe. In plaas daarvan dat een persoon met 'n kreatiewe idee vorendag kom en almal daarop spring om dit aan te val, is kreatiwiteit nou 'n formele versoek. Nuwe ideë strek van heeltemal logiese ideë, waarskynlike ideë, moontlike ideë, tot totale fantasieë (wat bydra om ander goeie ideë te ontlok).
Die blou hoed — beheer[wysig | wysig bron]
Die blou hoed verwys na die blou hemel, met ander woorde na die oorsig. Die rol van die blou hoed is om die ander hoede en die denkproses te organiseer. Met die aanvang van die besprekings het die blou hoed twee funksies: dit definieer die fokus en die doel, en dit bepaal die volgorde waarin die hoede gebruik word. Aan die begin stel alle deelnemers onder die blou hoed moontlike fokusse en sub-fokusse voor, asook in watter volgorde die hoede gebruik sal word. Die voorsitter neem dan die finale besluit. Die blou hoed kan ook gedurende die besprekings die volgorde van die hoede wysig. So kan byvoorbeeld die swart hoed net langsaan die rooi hoed geplaas word wanneer dit aan die lig kom dat die meeste deelnemers nie van 'n idee hou nie. Hulle kan dan die swart hoed gebruik om hul gebrek aan vertroue te verduidelik. Alhoewel die blou hoed bespreking en voorstelle aanmoedig, word die finale besluit deur die voorsitter, fasiliteerder of leier van die groep geneem.
Bronne[wysig | wysig bron]
- Edward de Bono. How to have a Beautiful Mind (2004) ISBN 978-0-09-189460-3
Verdere leessstof[wysig | wysig bron]
- Edward de Bono. Six Thinking Hats (1985) ISBN 0-316-17831-4