Dorsmasjien
'n Dorsmasjien in werking is 'n indrukwekkende gesig: die graan word gerfsgewyse aan die bokant gevoer, en reeds na 'n kort rukkie blaas die ratelende kolos uitgedorste strooi by die een kant uit, terwyl die korrels aan die ander kant in ʼn bestendige stroom in sakke vloei. Ratte draai, stawe beweeg op en neer, en in die ingewande van die masjien beweeg die skudsiwwe heen en weer.
'n Blaastoestel blaas die strooi uit aan die agterkant, terwyl stof en onkruidsaad onder die masjien ophoop. Soms word die strooi onmiddellik na 'n tweede, minder lawaaierige masjien gevoer, wat dit pers en baal; baie dorsmasjiene doen ook hierdie werk self. Wanneer die son skyn, kan die stofwolke wat oor die masjien opstyg, duidelik waargeneem word: dorsery is inderdaad 'n “dorstige" werk. Die drywer van 'n oesdorster het dit heelwat makliker, want dis nie vir hom nodig om die masjien met gerwe te voer nie.
Aangesien die dorsery op die oesland plaasvind, is dit ook nie so 'n stowwerige proses nie. 'n Oesdorster is ʼn volkome outomatiese masjien: dit sny die graan, voer dit aan die dorsmasjien, versamel die korrels, en blaas die strooi weer agter uit.
Dorsmasjiene was tot redelik onlangs nog ʼn algemene gesig in die graanstreke van ons land. Van buite lyk die dorsmasjien soos ʼn groot hout- of blikkas op wiele. Aan weerskante is daar, op dieselfde hoogte as die dorstrommel, dryfratte wat met behulp van dryfbande deur ʼn motor gedraai word. Die ratte bring nie net die dorstrommel in beweging nie, maar deur middel van verskillende skyfmeganismes ook die ander bewegende dele van die masjien (skudsiwwe, blaastoestelle, ens.). Die platform bo-op die masjien het ʼn opening waardeur die losgesnyde gerwe na die dorstrommel gevoer word. Die uitgedorste strooi word links uitgeblaas.
Werkverrigting[wysig | wysig bron]
Die taak van die dorsmasjien is om die korrels uit grane, klawer, gras, lusern, peulgewasse, ensovoorts te haal, dit van die kaf te skei, en strooi, kaf en korrels afsonderlik te verwyder sodat die skoon graan in sakke opgevang kan word. Van die platform beland dit in ʼn toevoerskag, wat deur klappe afgesluit is. Dit word deur die draailyste van die dorstrommel na binne gewerp. Hierdie trommel draai met ongeveer 1 000 omwentelinge per minuut.
Konsentries met die trommel is die verstelbare dorskorf wat van roosteragtige saamgestelde lyste voorsien is. Tussen die korf en trommel word die korrels in groot mate uit die are geslaan en beland hul deur middel van ʼn skuins helling in die sifkas. Die materiaal wat nie deur die dorskorf geval het nie, land op die skudkaste, wat kragtig heen en weer beweeg, sodat die agtergeblewe korrels saam met die kaf deur die talryke openinge op die bodem van die kaste op ʼn skuinslopende helling beland.
Dit bereik dan saam met die korrels wat deur die dorskorf geval het, die sifkas. Die uitgedorste strooi word links by die masjien uitgeblaas. Van die sifkaste af beland die gedorste materiaal (korrels, kaf, onsuiwerhede) op ʼn reeks siwwe. Die kafsif met sy betreklike groot maasopeninge, skei die kaf af wat deur ʼn blaastoestel uit die masjien verwyder word. Growwer onsuiwerhede word deur 'n tweede sif agter gehou, terwyl die fyn sif slegs sand, klein onkruidsade, ens. deurlaat, maar die korrels terughou.
Laasgenoemde beland sydelings in 'n bakkiesband. Daarmee is die eerste skoonmaakproses afgehandel. Die finale skoonmaakproses begin in die sogenaamde windmeul wat die kaffies wat nog met die korrels gemeng is, verwyder. Verskeie siwwe wat deur ʼn blaastoestel bedien word, hou die laaste onsuiwerhede terug, wat na links uitgeblaas word. Ook hierdie siwwe is skudsiwwe wat verhoed dat die korrels ophoop. 'n Sorteertrommel gradeer die skoon korrels volgens grootte.
By ander masjiene word ook meer skudsiwwe met verskillende maasopeninge gebruik: elke sit voer die korrels wat daarop agtergebly het, na 'n ander uitlaatplek sodat die sakke wat daar hang afsonderlik gevul word volgens korrelgrootte.
Afmetings en werkvermoë[wysig | wysig bron]
Dorsmasjiene word geklassifiseer volgens die lengte van die dorstrommel; oor die algemeen wissel die lengte tussen 61 en 137 cm. Die werkvermoë van 'n dorsmasjien hang van verskeie faktore af: lengte van die dorstrommel, arbeidstempo van die voerder, soort graan, ens. Oor die algemeen kan aanvaar word dat 'n dorsmasjien tussen 800 en 3 000 kg korrels (25-40 sakke koring) per uur lewer. Dit is ook belangrik dat so min korrels as moontlik verlore gaan (hoogstens 1 %). Om dit te verseker, moet die masjien nie net goed ontwerp wees nie, maar ook in 'n goeie meganiese toestand gehou word. Ou, verwaarloosde masjiene kan die boer duur te staan kom.
Bronnelys[wysig | wysig bron]
- KENNIS, 1980, ISBN 079810824X, volume 2, bl. 336, 337
Eksterne skakels[wysig | wysig bron]
Wikimedia Commons het meer media in die kategorie Dorsmasjien.
