Gaan na inhoud

Idioom

in Wikipedia, die vrye ensiklopedie
Sy praat 'n hond uit 'n bos uit.

'n Idioom is 'n vaste spreekwoord of segswyse wat eie is aan 'n spesifieke taal, streek of volksgroep. Idiome het gewoonlik 'n dieper betekenis wat uit die tradisies, geskiedenis en leefwyse van 'n volk gegroei het. Dit is nie altyd moontlik om die betekenis van 'n idioom uit die woorde af te lei nie, omdat dit baie op figuurlike spraak berus. Vir die rede kan idiome ook nie direk van een taal in 'n ander vertaal word sonder om die betekenis daarvan in ag te neem nie.

Afrikaans, as taal, is besonder ryk aan idiome. Idiome in Afrikaans is nie noodwendig in Engels of in ander tale beskikbaar nie. Die omgekeerde is egter ook waar. Direkte vertaling van idiome kan tot foutiewe (en soms komiese) vertalings lei. As voorbeeld: "Jan skiet 'n kat" beteken nie noodwendig dieselfde as "Jan shoots a cat" nie, maar moet na gelang van die konteks eerder vertaal word as "Jan is vomiting".

Voorbeelde

[wysig | wysig bron]

Enkele voorbeelde van idiome:

Idioom Betekenis
'n Adder in eie boesem hê 'n Verraaier / indringer / skelm
'n Appeltjie te skil Iemand uittrap of redeneer oor 'n saak
Van bakboord na stuurboord stuur 'n Persoon herhalend na ander persone verwys / Instruksies gee wat onnodig ingewikkeld is.
Balke saag Erg snork
Piet is been-af op Sannie Piet is verlief op Sannie
Nie op sy/haar bek geval nie Lewer maklik 'n opinie
Jy kan dit vir die bobbejane vertel Ek glo dit nie
Die bobbejaan agter die berg gaan haal 'n Moeilikheid tegemoet loop; jou vreeslik kwel oor iets wat nog glad nie eens gebeur het nie
Te diep in die bottel kyk Om 'n dronklap te wees
Dis 'n bietjie te dik vir 'n daalder Dis te erg/moeilik om te glo[1]
Daar sal dadels van kom Daar sal niks van kom nie
Doekies omdraai Lieg
Die lepel in die dak steek / die gees gee Sterf / breek
Om ook 'n eiertjie te lê Iets (bykomends) te sê hê
Hy is 'n haan onder die henne Die gewildste man tussen die vroue
Geen haan sal daarna kraai nie Niemand sal later iets te sê hê daaroor nie
Elke haan is baas op sy eie mishoop Elkeen wil op sy eie gebied baas wees
Gaan vang 'n haan! "Los my uit" of gaan net weg.
Op iemand se hakke sit Hom/haar voortdurend agtervolg
Iemand se hakskene word al rooi Om te begin belangstel in die teenoorgestelde geslag
Die hand aan eie lewe slaan Selfmoord pleeg
Die hand in eie boesem steek Jouself ondersoek om te sien of daar nie skuld by jou lê nie
As een hand die ander was, word albei skoon As die een die ander help, word albei bevoordeel
Iemand se hand in die as slaan Om iemand by 'n meisie uit te oorlê
Van die hand na die tand lewe Net genoeg verdien om van te lewe
Van die hand wys Weier, afwys
Die handdoek ingooi Die stryd gewonne gee (oorspronklik in boks gebruik)
Met die hand in die hare sit Worstel met 'n probleem
Iemand in die hare vlieg Stry of baklei
Die hare laat waai Woes baklei
Met die hoed in die hand iets vra Verleë iets by 'n belangrike persoon kom vra
Die hoenders in maak Kwaad maak
In 'n japtrap klaarsien Iets (byvoorbeeld 'n taak) vinnig afhandel
Die kat in die donker knyp Stoutigheid aanvang (gewoonlik seksueel van aard)
'n Kat skiet Braak, opgooi, naar word
Klippe gooi na glashuise Doen iets wat jy nie aan jouself gedoen wil hê nie
Die koeël is deur die kerk Iets is afgesluit; dis gedane sake
Die kool is nie die sous werd nie Dis nie die moeite werd/koste werd nie
Daar loop iemand oor my graf 'n Koue rilling kry
Van jou lotjie getik Mal wees
Jy kan dit maar op jou maag skryf (en met jou hemp afvee) Daar sal niks van kom nie
Jou mantel na die wind draai Jou op beginsellose wyse na omstandighede skik
Muisneste hê deurmekaar wees van verliefdheid/verslons wees
Met pens en pootjies / met hoek en sinker / met skoene en al Heeltemal
Die kar voor die perde inspan Iets verkeerd-om doen
Om die pyp te rook Met iets slaag; wen[2]
Dit reën katte en honde Daar val swaar reën
In die rooi wees (met geld) Om in die skuld / oortrokke by die bank te wees
Jy kan maar jou ou skoene agterna gooi Jy moet dankbaar wees om dit/hom/haar te kry
Daar is 'n slang in die gras Iets is nie pluis nie
Spek skiet 'n Leun vertel of onwaarheid kwyt raak
'n Stuiwer in die armbeurs gooi Saampraat
Uit die veld geslaan wees Teleurgesteld of beskaamd wees
Iemand is nie hier om vlieë te vang nie Iemand is nie sonder rede hier nie
Sit nie langs dieselfde vuur nie Stem nie saam met iemand nie
Water uit 'n klip tap Om met min die onmoontlike reg te kry
Iemand van sy wysie af bring Iemand heeltemal deurmekaar maak

Verwysings

[wysig | wysig bron]

Eksterne skakels

[wysig | wysig bron]