Wys bron van Infrarooi

[[Lêer:Ir girl.png|duimnael|’n Valskleurfoto van twee mense in lang-infrarooilig.]]
[[Lêer:Wide-field Infrared Survey Explorer first-light image.jpg|duimnael|Hierdie infrarooifoto van die ruimte wys die (vals) kleure blou, groen en rooi in onderskeidelik golflengtes van 3,4, 4,6 en 12&nbsp;µm.]]

'''Infrarooi''', '''infrarooilig''' of '''infrarooistraling''' is [[elektromagnetiese straling]] met langer [[golflengte]]s as dié van [[Sigbare spektrum|sigbare lig]]; dit strek van die [[rooi]] kant van die [[sigbare spektrum]] by 700&nbsp;nm ([[nanometer]]) tot by 1&nbsp;mm. Hierdie reeks golflengtes stem ooreen met ’n reeks [[frekwensie]]s van sowat 430&nbsp;[[Hertz|THz]] tot 300&nbsp;[[Hertz|GHz]], en sluit in die grootste deel van die [[termiese straling]] wat teen kamertemperatuur deur voorwerpe uitgestraal word.

Net meer as die helfte van die [[Son]] se [[energie]] bereik die [[Aarde]] in die vorm van infrarooistraling. Die balans tussen geabsorbeerde en uitgestraalde infrarooi het ’n uiters belangrike uitwerking op die Aarde se [[klimaat]].

== Geskiedenis ==
Die bestaan van infrarooilig is in [[1800]] deur die [[sterrekundige]] [[William Herschel]] ontdek. Hy het die [[temperatuur]] van ’n spektrum wat deur ’n prisma val, met ’n termometer gemeet en vasgestel die temperatuur in die rooi deel van die spektrum is hoër as in die blou deel. In die deel anderkant die rooi het hy ’n nog hoër temperatuur gemeet en tot die gevolgtrekking gekom dat in dié deel van die spektrum lig bestaan wat nie vir die menslike oog sigbaar is nie. Hoewel infrarooi 'n vorm van [[ligenergie]] is, kan dit nie deur die menslike blote [[oog]] waargeneem word nie. 

Infrarooi beteken "onder rooi", want die frekwensie van infrarooistraling is net laer as dié van rooi lig.

== Gebruike ==
Infrarooilig word in die [[nywerheid]], [[wetenskap]] en [[geneeskunde]] gebruik. [[Nagsigtoestelle]] wat aktiewe naby-infrarooibeligting gebruik, laat ’n mens toe om mense of diere te sien sonder om self gesien te word. In infrarooisterrekunde word infrarooiteleskope gebruik om deur [[Ruimtestof|stowwerige]] gebiede in die [[ruimte]] soos [[molekulêre wolk]]e te sien, asook dinge waar te neem soos [[Planeet|planete]] en voorwerpe met [[rooiverskuiwing]] uit die vroeë dae van die [[heelal]] se bestaan.<ref name="ir_astronomy">{{cite web |url=http://www.ipac.caltech.edu/Outreach/Edu/importance.html |title=IR Astronomy: Overview |publisher=NASA Infrared Astronomy and Processing Center |access-date=30 Oktober 2006 |language=en |archive-url=https://web.archive.org/web/20161225125521/http://www.ipac.caltech.edu/outreach/Edu/importance.html |archive-date=25 Desember 2016 |url-status=dead |df=dmy-all}}</ref> [[Termiese straling|Termiese]] infrarooikameras word gebruik om hitteverlies in geïsoleerde stelsels, veranderde bloedvloei in die vel en oorverhitting in elektriese toestelle waar te neem.

Termiese infrafooibeelde word algemeen in die weermag en die burgerlike lewe gebruik. Militêre gebruik sluit in die opspoor van teikens, monitering en nagvisie. Mense straal by normale liggaamstemperatuur hoofsaaklik uit by golflengtes van sowat 10&nbsp;μm (mikrometer). Nie-militêre gebruike sluit in die inspeksie van nywerheidsgeriewe, draadlose kommunikasie op ’n kort afstand, spektroskopie, omgewingsmonitering en [[weervoorspelling]].

[[Lêer:Mexican ridged nosed rattlesnake head.jpg|280px|duimnael|’n Ratelslang met ’n hittesintuig.]]
Diere kan ook infrarooi waarneem. Ratelslange het spesiale groefies tussen hul neusgate en oë waarmee hulle warm prooi kan opspoor. Die groefies bevat hittereseptore wat gevoelig is vir temperatuurstyging. Saam met sy oë stel die groefies die slang ook in staat om diepte waar te neem en dus kan hulle hul prooi in die donker redelik akkuraat raak pik. Slange kan temperatuursverskille van net 0,003&nbsp;°C waarneem.<ref>Butler AB, Hodos W. 2005. Comparative Vertebrate Neuroanatomy: Evolution and Adaptation. 2de uitg. Wiley-Liss. 744 pp. ISBN 0-471-21005-6.</ref> Die boa bevat ook hittegevoelige organe.

== Elektromagnetiese spektrum ==
Infrarooilig strek van die [[rooi]] kant van die [[sigbare spektrum]] by 700&nbsp;nm tot by 1&nbsp;mm. Hierdie reeks golflengtes stem ooreen met ’n reeks frekwensies van sowat 430&nbsp;THz tot 300&nbsp;GHz,<ref>{{cite web |author=Liew, S. C. |url=http://www.crisp.nus.edu.sg/~research/tutorial/em.htm |title=Electromagnetic Waves |publisher=Centre for Remote Imaging, Sensing and Processing |access-date=27 Oktober 2006 |language=en |archive-url=https://web.archive.org/web/20200517120330/https://crisp.nus.edu.sg/~research/tutorial/em.htm |archive-date=17 Mei 2020 |url-status=live |df=dmy-all}}</ref> Onder infrarooi is die [[mikrogolf]]deel van die elektromagnetiese spektrum.

{| class=wikitable style="text-align:center; font-size:12px; float:center; margin:2px"
|- bgcolor= style="font-size: smaller;"
| colspan="8" style="text-align:center;"|'''Ligvergelyking'''<ref>[http://hyperphysics.phy-astr.gsu.edu/hbase/ems3.html#c1 C.R. Nave – Hyperphysics: Electromagnetic Spectrum]</ref>
|-
! Naam || Golflengte || Frekwensie (Hz) || Fotonenergie (eV)
|-
| [[Gammastraal]] || Minder as 0,01&nbsp;nm  || Meer as 10&nbsp;EHz   || 124&nbsp;keV – 300+&nbsp;GeV
|-
| [[X-strale|X-straal]] || 0,01&nbsp;nm – 10&nbsp;nm || 30&nbsp;EHz – 30&nbsp;PHz || 124 eV&nbsp; – 124&nbsp;keV
|-
| [[Ultraviolet]] || 10&nbsp;nm – 380&nbsp;nm || 30&nbsp;PHz – 790&nbsp;THz  || 3,3&nbsp;eV – 124&nbsp;eV
|-
| [[Sigbare spektrum|Sigbare lig]] || 380&nbsp;nm–700&nbsp;nm || 790&nbsp;THz – 430&nbsp;THz || 1,7&nbsp;eV – 3,3&nbsp;eV
|- style="background:#FFE8E8;"
| '''Infrarooi''' || 700&nbsp;nm – 1&nbsp;mm ||  430&nbsp;THz – 300&nbsp;GHz || 1,24&nbsp;meV – 1,7&nbsp;eV
|-
| [[Mikrogolf]] || 1&nbsp;mm – 1 meter || 300&nbsp;GHz – 300&nbsp;MHz ||1,24&nbsp;µeV – 1,24&nbsp;meV
|-
| Radiogolf ||1&nbsp;m – 100 000&nbsp;km || 300&nbsp;GHz – 3&nbsp;Hz ||12,4&nbsp;feV – 1,24&nbsp;meV
|}

== Natuurlike infrarooi ==
Sonlig, teen ’n [[effektiewe temperatuur]] van 5&nbsp;780 [[kelvin]], bestaan uit byna-termiesespektrum-bestraling waarvan net meer as die helfte infrarooi is. As die Son op sy hoogste is, het sonlig ’n bestralingsterkte by die seevlak van net meer as 1&nbsp;[[Watt|kilowatt]] per vierkante meter. Van dié energie is 527&nbsp;watt infrarooistraling, 445&nbsp;watt is sigbare lig en 32&nbsp;watt is [[ultraviolet]]straling.<ref>{{cite web |url=http://rredc.nrel.gov/solar/spectra/am1.5/ |title=Reference Solar Spectral Irradiance: Air Mass 1.5 |access-date=12 November 2009 |language=en |archive-url=https://web.archive.org/web/20190512190812/https://rredc.nrel.gov/solar//spectra/am1.5/ |archive-date=12 Mei 2019 |url-status=live |df=dmy-all}}</ref>

Op die oppervlak van die Aarde, teen veel laer temperature as op dié van die Son, bestaan feitlik alle termiese straling uit infrarooi in verskeie golflengtes. Van hierdie natuurlike termiese stralingsprosesse is net [[weerlig]] en natuurlike brande warm genoeg om baie sigbare energie te vervaardig, en brande vervaardig veel meer infrarooi- as sigbarelig-energie.

== Verdeling van die infrarooiband ==
In die algemeen straal voorwerpe infrarooi oor ’n spektrum golflengtes uit, maar soms is net ’n deel van dié spektrum van belang omdat sensors gewoonlik net straling in ’n spesifieke bandbreedte meet. Termiese infrarooistraling het ook ’n maksimum emissiegolflengte, wat omgekeer eweredig is aan die absolute temperatuur van die voorwerp, in ooreenstemming met die Wet van Wien.

Daarom word die infrarooiband dikwels opgedeel in kleiner dele. ’n Algemene skema is:<ref name="Byrnes">{{Cite book|last=Byrnes |first=James |title=Unexploded Ordnance Detection and Mitigation |publisher=Springer |year=2009 |pages=21–22 |isbn=978-1-4020-9252-7}}</ref>

{| class="wikitable"
|-
|'''Naam'''
|'''Afkorting'''
|'''Golflengte'''
|'''Fotonenergie'''
|-
|'''Naby-infrarooi'''
|NIR, IR-A ''DIN''
|0,75–1,4&nbsp;µm
| 0,9–1,7&nbsp;[[Elektronvolt|eV]]
|-
|'''Kort-infrarooi'''
| SWIR, IR-B ''DIN''
| 1,4-3&nbsp;µm
| 0,4–0,9&nbsp;eV
|-
|'''Middel-infrarooi'''
|MWIR, IR-C ''DIN''; MidIR.<ref name=rdmag20120908>{{Cite news |publication-date=14 Augustus 2012 |title=Photoacoustic technique 'hears' the sound of dangerous chemical agents |periodical=R&D Magazine |at=rdmag.com |url=http://www.rdmag.com/News/2012/08/Chemistry-Test-Measurement-Photonics-Photoacoustic-technique-hears-the-sound-of-dangerous-chemical-agents/?et_cid=2797047&et_rid=54719290&linkid=http%3a%2f%2fwww.rdmag.com%2fNews%2f2012%2f08%2fChemistry-Test-Measurement-Photonics-Photoacoustic-technique-hears-the-sound-of-dangerous-chemical-agents |accessdate=8 September 2012 }}</ref>
| 3–8&nbsp;µm
| 150–400&nbsp;meV
|-
| '''Lang-infrarooi'''
| LWIR, IR-C ''DIN''
| 8–15&nbsp;µm
| 80–150&nbsp;meV
|-
|'''Ver-infrarooi'''
| FIR
| 15–1,000&nbsp;µm
| 1,2–80&nbsp;meV
|}

NIR en SWIR word soms "weerkaatste infrarooi" genoem, en MWIR en LWIR "termiese infrarooi".

== Sien ook ==
*[[Infrarooispektroskopie]]
*[[Naby-infrarooispektroskopie]]

== Verwysings ==
{{Verwysings}}

== Eksterne skakels ==
* [http://www.omega.com/literature/transactions/volume1/historical1.html Die geskiedenis van infrarooi]
* [http://www.ocinside.de/html/modding/usb_ir_receiver/usb_ir_receiver.html Hoe om ’n infrarooiopvangtoestel te bou om rekenaars van ’n afstand te beheer]
* [http://imagers.gsfc.nasa.gov/ems/infrared.html ’n Verduideliking van infrarooi (Nasa)] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20060114051647/http://imagers.gsfc.nasa.gov/ems/infrared.html |date=14 Januarie 2006 }}
* {{Commons-kategorie inlyn|Infrared}}
* [[Lêer:Crystal txt.png|15px]] Hierdie artikel is vertaal uit die [[:en:Infrared|Engelse Wikipedia]]

{{Elektromagnetiese spektrum}}
{{Normdata}}

[[Kategorie:Elektromagnetisme]]