Wys bron van Jaar

[[Lêer:Analemma fishburn.tif|duimnael|'n [[Analemma]] illustreer die veranderende posisie van die [[Son]] in die loop van ’n jaar, soos gesien op ’n vaste tyd van die dag van die [[Aarde]] af.]]
’n '''Jaar''' is die relatiewe eenheid van [[tyd]] wat die tydperk beskryf waarin ’n [[planeet]] om sy [[ster]] wentel. In algemene taalgebruik is dit die tyd waarin die [[Aarde]] een maal om die [[Son]] wentel.

Vanweë die Aarde se [[ashelling]] kom vier [[seisoen]]e in ’n jaar voor, en dit word gekenmerk deur ’n verandering in die [[weer]], in die ure daglig en in die [[plant]]egroei en vrugbaarheid van die [[grond]]. In gematigde en subarktiese streke word vier seisoene gewoonlik erken: [[lente]], [[somer]], [[herfs]] en [[winter]]. In [[Trope|tropiese]] en [[Subtropiese klimaat|subtropiese streke]] is daar nie gedefinieerde seisoene nie; in die trope kan wel tussen ’n nat en droë seisoen onderskei word.

’n [[Kalender]]jaar is min of meer die getal dae wat die Aarde se wentelperiode duur, soos aangedui op ’n gegewe kalender. Volgens die [[Gregoriaanse kalender|Gregoriaanse]], of moderne, kalender is ’n jaar 365 [[dag|dae]] lank. Elke vier jaar word ’n dag bygetel om op te maak vir die feit dat die Aarde se [[wentelbaan]] om die Son nie in volledige dae geskied nie. Só ’n jaar word ’n [[skrikkeljaar]] genoem. Dieselfde gebeur met die [[Juliaanse kalender]]. Volgens eersgenoemde kalender is die lengte van ’n kalenderjaar (of gemiddelde jaar) oor die hele lengte van die skrikkelsiklus van 400 jaar altesaam 365,2425 dae.

Die [[ISO]]-standaard ISO 80000-3, bylae C, gebruik die simbool ''a'' (vir die [[Latyn]]se ''annus'') vir ’n jaar van óf 365 óf 366 dae. In [[Afrikaans]] word die [[afkorting]] j. meestal gebruik.

In [[sterrekunde]] is ’n Juliaanse astronomiese jaar ’n tydseenheid van 365,25 dae van presies 86&nbsp;400 [[sekonde]]s ([[SI-stelsel|SI-eenheid]]) elk, en dus presies 31&nbsp;557&nbsp;600 sekondes.<ref>{{cite web |publisher=[[Internasionale Astronomiese Unie|IAU]] |url=http://www.iau.org/science/publications/proceedings_rules/units/ |title=SI units |accessdate=18 Februarie 2010}} (Sien Tabel 5 en Afdeling 5.15.) Herdruk van: {{cite journal |first=George A. |last=Wilkins |url=http://www.iau.org/static/publications/stylemanual1989.pdf |title=The IAU Style Manual |year=1989 |journal=IAU Transactions |volume=XXB}}</ref>

Die woord "jaar" word ook gebruik vir tydperke wat losweg met ’n jaar of astronomiese jaar verbind word, maar nie identies daaraan is nie, soos die [[#Seisoenale jaar|seisoenale jaar]], [[#Boekjaar|boekjaar]], [[#Akademiese jaar|akademiese jaar]], ens. Die term word ook gebruik vir die wenteltydperk van enige [[planeet]]; ’n [[Mars]]- en [[Venus]]jaar is byvoorbeeld die tyd waarin dié planete ’n hele wentelbaan voltooi. Dit kan ook in ’n vae sin gebruik word vir ’n lang tydperk, soos [[mitologie]], [[poësie]] of algemene spreektaal (byvoorbeeld: "Tot siens. Moenie weer 'n jaar wegbly nie!")

== Etimologie ==
Die [[Afrikaans]]e woord "jaar" kom via [[Nederlands]] van die [[Germaanse tale|Proto-Germaanse]] ''*jǣran''. Die woord in sommige ander [[Taal|tale]] is ''Jahr'' ([[Duits]]), ''jār'' (Oud-Hoogduits), ''ár'' ([[Noors|Oud-Noors]]) en ''𐌾𐌴𐍂'' ([[Goties]]), van die [[Indo-Europese tale|Proto-Indo-Europese]] selfstandige naamwoord ''{{PIE|*yeh₁r-om}}'' "jaar, seisoen". Nog woorde wat van dieselfde Proto-Indo-Europese term afgelei is, is ''yārǝ'' ([[Avesties]]), ὥρα (''hṓra'', [[Grieks]]) en ''jarŭ'' ([[Ou Kerkslawies]]).

Die Latynse ''annus'' is ’n manlike selfstandige naamwoord (''annum'' is die [[akkusatief]] [[enkelvoud]] en ''annō'' die [[datief]]) van die Proto-Indo-Europese selfstandige naamwoord ''{{PIE|*h₂et-no-}}''.

Hoewel die meeste tale die woord as tematies ''*yeh₁r-o-'' behandel, is daar getuienis van ’n oorspronklike afleiding met ’n ''*-r/n''-agtervoegsel, ''*yeh₁-ro-''. Albei Indo-Europese woorde vir jaar, ''*yeh₁-ro-'' en ''*h₂et-no-'', sou afgelei gewees het van werkwoordstamme wat beteken "om te gaan, beweeg", ''*h₁ey-'' en ''*h₂et-'' onderskeidelik (vergelyk [[Sanskrit]] ''éti'' "gaan", ''atasi'' "jy gaan, loop"). In Afrikaans word Latynse uitdrukkings gebruik met afleidings van ''annus'', soos ''per annum'' ("per jaar"), ''anno Domini'' ("in die jaar van ons Here") en ''annus mirabilis'' ("wonderjaar").

In sommige tale is dit algemeen om jare te tel met verwysing na een seisoen, soos in "somers" of "winters". In Russies word byvoorbeeld benewens год (''god'' "jaar") ook  лет (''ljet'', [[genitief]] [[meervoud]] vir "somer") gebruik.

Die ISO-standaard ISO 80000-3 gebruik die simbool ''a'' (vir die Latynse ''annus'') vir ’n jaar van óf 365 óf 366 dae. In Afrikaans word die afkorting j. vir jaar meestal gebruik.

== Interkalasie ==
Astronomiese jare het nie ’n heelgetal dae of maanmaande nie. Enige kalender wat ’n astronomiese jaar volg, moet dus ’n stelsel van [[Interkalasie (tydmeting)|interkalasie]], soos die invoeging van skrikkeldae, hê.

[[Lêer:Bogojavlenie.jpg|duimnael|200px|links|Die doop van Jesus, een van die [[Oosters-Ortodokse Kerk]] se vaste feesdae, wat op 6 Januarie gevier word. In kerke wat nog die [[Juliaanse kalender]] gebruik, val die feesdag volgens die Gregoriaanse kalender op 19 Januarie vanweë die verskil tussen die Gregoriaanse en Juliaanse kalender.]]
=== Juliaanse kalender ===
In die Juliaanse kalender is die gemiddelde lengte van ’n jaar 365,25 dae. In ’n jaar wat nie ’n skrikkeljaar is nie, is daar 365 dae; in ’n skrikkeljaar is daar 366 dae. ’n Skrikkeljaar kom elke vier jaar voor, wanneer ’n ekstra dag in die maand [[Februarie]] geïnterkaleer word. Die ekstra dag word ’n skrikkeldag genoem.

Die [[Hersiene Juliaanse kalender]], wat in 1923 voorgestel en in sommige [[Oosters-Ortodokse Kerk]]e gebruik word, het elke 900 jaar 218 skrikkeljare, en dit gee ’n gemiddelde jaarlengte van {{val|365.2422222}} dae, amper so lank soos ’n gemiddelde tropiese jaar, {{val|365.24219}} dae.

In die jaar 2800&nbsp;n.C. sal die Gregoriaanse en Hersiene Juliaanse kalender begin om met een kalenderdag te verskil.<ref>{{Cite journal |bibcode = 1924PA.....32..407S|title = The new calendar of the eastern churches|last1 = Shields|first1 = Miriam Nancy|journal = Popular Astronomy|year = 1924|volume = 32|pages = 407}}</ref>

=== Gregoriaanse kalender ===
{{dubbelbeeld|regs|Gregory XIII.jpg|178|Inter-grav.jpg|130|[[Pous Gregorius XIII]], wat die Gregoriaanse kalender ingestel het.|Die pouslike bul wat die kalender aankondig.}}
Die Gregoriaanse kalender is afgelei van die Juliaanse kalender en deur [[pous Gregorius XIII]] ingestel. Dit probeer toesien dat die [[Dag-en-nag-ewening|Maart-nagewening]], of noordwaartse nagewening, op of net voor 21 Maart val en daarom volg dit die [[tropiese jaar]].<ref>{{Cite book |last=Ziggelaar |first=A. |year=1983 | chapter-url=http://articles.adsabs.harvard.edu/cgi-bin/nph-iarticle_query?journal=grc..&year=1983&volume=book&letter=.&db_key=GEN&page_ind=230&plate_select=NO&data_type=GIF&type=SCREEN_GIF&classic=YES |chapter=The Papal Bull of 1582 Promulgating a Reform of the Calendar |editor1=G. V. Coyne|editor2=M. A. Hoskin |editor3=O. Pedersen  |title=Gregorian Reform of the Calendar: Proceedings of the Vatican Conference to Commemorate its 400th Anniversary |location=Vatican City |publisher=Pontifical Academy of Sciences|page=223}}</ref> In die Gregoriaanse kalender is jare wat deur 100 deelbaar is, maar nie deur 400 nie, nie skrikkeljare nie om akkuraatheid te verbeter. Dus was 2000 ’n skrikkeljaar, maar nie 1700, 1800 en 1900 nie.

Omdat 97 van elke 400 jaar ’n skrikkeljaar is, is die gemiddelde lengte van die Gregoriaanse kalenderjaar {{val|365.2425}} dae, amper so lank soos die huidige lengte van die gemiddelde tropiese jaar ({{val|365.24219}} dae).

Daar word geraam dat teen die jaar 4000&nbsp;n.C. die Maart-nagewening ’n dag vroeër sal wees volgens die Gregoriaanse kalender – nie vanweë die kalender nie, maar omdat die Aarde al hoe stadiger draai en die dae dus langer word.

=== Ander kalenders ===
Histories interkaleer [[maansonkalender]]s hele skrikkelmaande. Of ’n skrikkelmaand in ’n sekere jaar bygevoeg moet word of nie, kan bepaal word deur die gebruik van gereelde siklusse soos die 19-jaar-maansiklus (in die [[Hebreeuse kalender]] en in die bepaling van die [[Paasfees|Paastyd]]) of deur die berekening van [[maanfase]]s ([[Hindoekalender|Hindoe-]] en [[Chinese kalender]]). Die Boeddhistekalender voeg beide ’n skrikkeldag en {{nowrap|-maand}} by ’n gewoonlik gereelde siklus.

Dié soort kalenders het meestal in onbruik geraak, behalwe om liturgiese redes (soos die Hebreeuse en verskeie Hindoekalenders).

== Jaartelling ==
In ’n kalender-era word ’n nommer toegeken aan elke opeenvolgende jaar, met ’n verwysingspunt in die verlede as die begin van ’n era. Die wêreldwye standaard is [[Anno Domini]] ("in die jaar van ons Here"), hoewel sommige die term Algemene of Huidige Jaartelling verkies omdat dit nie eksplisiet na die [[Christendom]] verwys nie. Dit is in die 6de eeu ingestel en tel jare sedert die geboorte van [[Jesus]].<ref>{{cite book |last=Richards |first=E.G. |date=2013 |contribution=Calendars |editor1-first=S.E. |editor1-last=Urban |editor2-first=P.K. |editor2-last=Seidelmann |url=http://aa.usno.navy.mil/publications/docs/c15_usb_online.pdf |title=Explanatory Supplement to the Astronomical Almanac |edition=3rd |pages=585, 590 |location=Mill Valley, CA |publisher=University Science Books |isbn=978-1-891389-85-6 |access-date=28 Julie 2020 |archive-date=30 April 2019 |archive-url=https://web.archive.org/web/20190430134555/http://aa.usno.navy.mil/publications/docs/c15_usb_online.pdf |url-status=dead }}</ref> Die afkorting van "Anno Domini" is AD, van "Algemene Jaartelling" AJ en van "Huidige Jaartelling" HJ. In Afrikaans word meestal n.C. gebruik, vir "ná Christus". Die jare voor 1&nbsp;n.C. kry die afkorting v.C. agteraan vir "voor Christus" of VAJ/VHJ<ref>"VHJ" in die [[HAT]]. Aanlyn by [https://viva-afrikaans.org/ viva-afrikaans.org] (intekening nodig). Besoek op 29 Julie 2020.</ref> vir "Voor die Algemene/Huidige Jaartelling". Die jaar 1&nbsp;n.C. het op 1&nbsp;v.C. gevolg; daar was geen "jaar nul" nie.

Die [[Joodse kalender|Joodse jaartelling]] begin met die jaar waarin die skepping van die wêreld (''Anno Mundi'') volgens Bybelse berekenings plaasgevind het. Daarom val die "eerste dag" op [[Roosj Hasjana]] (1 Tishrei), ’n belangrike tweedaagse tydperk van gebed en inkeer wat volgens die Gregoriaanse kalender in September of Oktober plaasvind. Die Joodse jaar begin egter met die maand Nisan (lente), die maand van verlossing toe die volk van [[Israel]] uit [[Egipte]] getrek het.

Die [[Islamitiese kalender|Islamitiese jaartelling]] begin in die jaar waarin die ''[[hidjra]]'' (die emigrasie van die profeet [[Mohammed]] van [[Mekka]] na [[Medina]]) plaasgevind het en kom ooreen met 15 Julie of 16 Julie 622 van die Gregoriaanse kalender. Die Islamitiese kalender word in [[Saoedi-Arabië]] en enkele omliggende lande as algemene kalender gebruik.<ref>{{cite web |url=http://www.staff.science.uu.nl/~gent0113/islam/islam_nl.htm |title=De Islamitische Tijdrekening |publisher=Universiteit van Utrecht |access-date=12 Desember 2018 |language=nl |archive-url=https://web.archive.org/web/20180426223352/http://www.staff.science.uu.nl/~gent0113/islam/islam_nl.htm |archive-date=26 April 2018 |url-status=dead |df=dmy-all }}</ref> In die alledaagse lewe van die meeste Islamitiese lande word die Gregoriaanse kalender egter gebruik.

In ’n [[0 (jaar)|moderne alternatiewe jaartelling]] dui positiewe nommers jare ná Christus aan: Jaar 1 is dus 1&nbsp;n.C. Negatiewe nommers dui jare voor Christus aan, maar verskil daarvan: Die nommer 0 dui op 1&nbsp;v.C., -1 op 2&nbsp;v.C., ensovoorts.

== Pragmatiese verdelings ==
Finansiële en wetenskaplike berekenings maak dikwels gebruik van ’n kalender van 365 dae om daaglike tariewe of maatstawwe te vereenvoudig.

=== Boekjaar ===
’n Finansiële of boekjaar is ’n tydperk van 12 maande wat gebruik word vir die berekening van [[Finansiële staat|finansiële state]] in [[onderneming]]s en ander organisasies, asook vir [[inkomstebelasting]]. In baie [[reg]]sgebiede vereis regulasies oor [[rekeningkunde]] dat maatskappye sulke state een keer elke 12 maande publiseer, maar dié 12 maande hoef nie ’n kalenderjaar te wees nie.

In [[Suid-Afrika]] is ’n boekjaar byvoorbeeld van 1&nbsp;Maart af,<ref>[https://www.sars.gov.za/Tax-Rates/Pages/default.aspx#:~:text=2019%20tax%20year%20is%201,March%202015%20%E2%80%93%2029%20February%202016 What are tax rates?] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20200728170348/https://www.sars.gov.za/Tax-Rates/Pages/default.aspx#:~:text=2019%20tax%20year%20is%201,March%202015%20%E2%80%93%2029%20February%202016 |date=28 Julie 2020 }} SARS. Laas bygewerk op 26 Februarie 2020. Besoek op 28 Julie 2020.</ref> in [[Kanada]] en [[Indië]] van 1&nbsp;April af en in [[Australië]] van 1&nbsp;Julie af.

=== Akademiese jaar ===
[[Lêer:Holiday feeeling in Tanzanian School by Rasheedhrasheed.jpg|duimnael|240px|Die laaste skooldag in [[Tanzanië]].]]
’n Akademiese jaar is die jaarlikse tydperk waarin ’n student ’n [[opvoedingsinstelling]] bywoon. Dit kan in termyne soos [[Kwartaal|kwartale]] of [[semester]]s verdeel word. Die skooljaar in sommige lande begin in Januarie en ander lande in Augustus of September. In Israel begin die akademiese jaar omstreeks Oktober of November, om saam te val met die tweede maand van die [[Hebreeuse kalender]].

Die skooljaar in [[Suid-Afrika]] word in vier kwartale verdeel. Sommige skole in [[Brittanje]] en die [[VSA]] verdeel die akademiese jaar in drie termyne wat omtrent ewe lank is en min of meer ooreenstem met die herfs, winter en lente. Ander skole verdeel die jaar rofweg in twee hoofsemesters, waarvan elk in die helfte verdeel kan word deur middeltermyneksamens.

In Suid-Afrika<ref>[https://wcedonline.westerncape.gov.za/circulars/minutes17/IDCminutes/aimgp2_17.html Skoolkwartale en Openbare Vakansiedae vir 2018 (Binnelandse en Kusprovinsies)], Wes-Kaapse regering. 2017. Besoek op 28 Julie 2020.</ref> en [[Australië]] is daar min of meer 200 skooldae per jaar, in die VSA 180 en in Kanada, [[Nieu-Seeland]] en Brittanje 190.

== Astronomiese jaar ==
=== Juliaanse jaar ===
Die Juliaanse jaar, soos dit in sterrekunde en ander wetenskappe gebruik word, is ’n eenheid van presies 365,25 dae. Dit is die gewone betekenis van die woord "jaar" in verskeie wetenskaplike kontekste. Die Juliaanse eeu van {{val|36525}} dae en Juliaanse millennium van {{val|365250}} dae word in sterrekundige berekenings gebruik. Om ’n tydperk in Juliaanse jare aan te gee is ’n manier om aan te dui presies hoeveel dae (en nie "regte" jare nie) iets geduur het waar die aangee van die getal dae onprakties sou wees. Die Juliaanse jaar word ook gebruik in die berekening van die afstand wat in ’n [[ligjaar]] afgelê word.

In die Unified Code for Units of Measure verwys die simbool ''a'' altyd na die Juliaanse jaar, of ''a<sub>j</sub>'', of presies {{val|31557600}} sekondes.

: 365,25 dae van {{val|86400}} sekondes = 1&nbsp;''a'' = 1&nbsp;''a<sub>j</sub>'' = {{val|31.5576}}&nbsp;miljoen sekondes.

[[SI]]-voorvoegsels kan aangelas word soos ''ka'' (kilo-annus, vir duisend jaar), ''Ma'' (mega-annus, vir miljoen jaar), ensovoorts.

=== Sideriese, tropiese en anomalistiese jaar ===
[[Lêer:Earth precession.svg|duimnael|190px|links|Die Aarde se presessie. Die Aarde roteer (wit pyle) een keer per dag om sy draaias (rooi). Dié as roteer self stadigaan (wit sirkel). As gevolg hiervan is die tropiese jaar sowat 20 minute korter as die sideriese jaar.]]
Elk van dié drie jare kan rofweg ’n "astronomiese jaar" genoem word.

Die [[sideriese jaar]] is die tyd wat die Aarde neem om een keer om die Son te wentel, soos gemeet teen ’n vaste verwysingsraamwerk (soos die [[ster]]re; Latyn ''sidera'', enkelvoud ''sidus''). Dit is dus die tyd wat die Son neem om terug te keer na dieselfde posisie teen die agtergrond van vaste sterre nadat dit oënskynlik een keer om die [[sonnebaan]] beweeg het. Die gemiddelde duur daarvan is {{val|365.256363004}} dae (365&nbsp;d 6&nbsp;h 9&nbsp;m 9,76&nbsp;s; by die [[Epog (sterrekunde)|epog J2000.0]] = 1&nbsp;Januarie 2000, 12:00:00 [[Terrestriale Tyd]]).<ref>International Earth Rotation and Reference System Service. (2010).[http://hpiers.obspm.fr/eop-pc/models/constants.html IERS EOP PC Useful constants.]</ref>

Vandag word die gemiddelde [[tropiese jaar]] gedefinieer as die tydperk waarin die gemiddelde [[Lengtegraad|ekliptiese lengtegraad]] van die Son met 360&nbsp;grade toeneem.<ref>Richards, E.G. (2013). Calendars. In S.E. Urban & P.K. Seidelmann (reds.), ''Explanatory Supplement to the Astronomical Almanac'' (3de uitg.). Mill Valley, CA: University Science Books. p.  586.</ref> Omdat die Son se ekliptiese lengtegraad gemeet word ten opsigte van die [[dag-en-nag-ewening|nagewening]],<ref>"[http://asa.usno.navy.mil/SecM/Glossary.html#longitude-ecliptic longitude, ecliptic] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20170819204825/http://asa.usno.navy.mil/SecM/Glossary.html#longitude-ecliptic |date=19 Augustus 2017 }}" en "[http://asa.usno.navy.mil/SecM/Glossary.html#dynamical-equinox dynamical equinox] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20170819204825/http://asa.usno.navy.mil/SecM/Glossary.html#dynamical-equinox |date=19 Augustus 2017 }}". (2018). In "Glossary", ''The Astronomical Almanac Online''. United States Naval Observatory.</ref> omvat die tropiese jaar ’n volle siklus van die seisoene. Vanweë die biologiese en sosiaalekonomiese belangrikheid van die seisoene, is die tropiese jaar die basis van die meeste kalenders.

Die moderne definisie van "gemiddelde tropiese jaar" verskil van die werklike tyd tussen posisies, byvoorbeeld die noordwaartse nagewening, om verskeie redes wat onder verduidelik word. As gevolg van die Aarde se [[aksiale presessie]], is dit sowat 20&nbsp;minute korter as die sideriese jaar. Die gemiddelde tropiese jaar is sowat 365 dae, 5 uur, 48 minute, 45 sekondes volgens die moderne definisie.<ref>{{cite book
 |url=http://asa.usno.navy.mil/SecM/Glossary.html#y
 |title=Astronomical Almanac for the Year 2011
 |year=2009
 |publisher=U.S. Government Printing Office and the U.K. Hydrographic Office
 |location=Washington and Taunton
 |page=M18 (Glossary)
 |access-date=28 Julie 2020
 |archive-date=19 Augustus 2017
 |archive-url=https://web.archive.org/web/20170819204825/http://asa.usno.navy.mil/SecM/Glossary.html#y
 |url-status=dead
 }}</ref> (= 365,242&nbsp;19 dae van 86&nbsp;400 sekondes)

Die anomalistiese jaar is die tyd waarin die Aarde een omwenteling met betrekking tot sy [[apside]]s voltooi. Die Aarde se wentelbaan is ovaal; die uiterse punte, wat apsides genoem word, is die [[perihelium]], waar die Aarde die naaste aan die Son is (5 Januarie 07:48 [[UTC|UT]] in 2020), en die [[afelium]], waar dit die verste is (4 Julie 11:35 UT in 2020). Die anomalistiese jaar word gewoonlik gedefinieer as die verloop van tyd tussen periheliumposisies. Dit duur gemiddeld 365,259&nbsp;636 dae (365&nbsp;d 6&nbsp;h 13&nbsp;min 52,6&nbsp;s) (by die epog J2011.0).<ref>{{cite book
 |title=Astronomical Almanac for the Year 2011
 |year=2009
 |publisher = US Government Printing Office en die UK Hydrographic Office
 |location = Washington en Taunton
 |pages = A1, C2
}}</ref>

=== Drakoniese jaar ===
Die drakoniese of ekliptiese jaar is die tyd waarin die Son (soos van die Aarde af gesien) een omwenteling voltooi met betrekking tot dieselfde [[maanknoop]] (’n punt waar die Maan se wentelbaan dié van die Son kruis). Die jaar word verbind met [[Verduistering|eklipse]]: Hulle kom net voor wanneer die Son en Maan naby hierdie knope is; eklipse kom dus voor binne ’n maand van elke halwe ekliptiese jaar. Dus is daar twee ekliptiese seisoene in elke ekliptiese jaar. Die gemiddelde duur van die ekliptiese jaar is:
: {{val|346.620075883}} dae (346&nbsp;d 14&nbsp;h 52&nbsp;m 54&nbsp;s) (by die epog J2000.0).

=== Volmaansiklus ===
Die volmaansiklus is die tyd waarin die Son (soos van die Aarde af gesien) een omwenteling voltooi met betrekking tot die [[perigeum]] (naaste afstand) van die Maan se wentelbaan. Dié tydperk word verbind met die oënskynlike grootte van die [[volmaan]], en ook met die wisselende duur van die [[sinodiese maand]]. Die duur van ’n volle volmaansiklus is:
: {{val|411.78443029}} dae (411&nbsp;d 18&nbsp;h 49&nbsp;m 35&nbsp;s) (by die epog J2000.0).

=== Maanjaar ===
Die [[maanjaar]] omvat 12 volle siklusse van die [[maanfase]]s, soos van die Aarde af gesien. Dit duur sowat 354,37 dae. [[Moslems]] gebruik dit vir die viering van hulle eids en om die begin van die [[Vastyd|vasmaand]] [[Ramadan]] aan te dui. ’n [[Islamitiese kalender]]jaar is op die maansiklus gebaseer.

=== Voldagjaar ===
Dit is ’n heelgetalweergawe van ’n jaar en is 365 dae lank. Dit wyk dus af van meer presiese jare. ’n Voldagjaar word gewoonlik verdeel in 12 maande van 30 dae elk plus vyf [[Interkalasie (tydmeting)|ingevoegde]] dae. Dit is gebruik in die kalenders van [[Ethiopië]], [[Antieke Egipte]], [[Iran]], [[Armenië]] en in [[Meso-Amerika]] onder die [[Asteke]] en [[Maja]].<ref>[http://www.mayacalendar.com/descripcion.html Calendar Description and Coordination] Maya World Studies Center</ref> Dit word steeds gebruik deur baie [[Zoroastrisme|Zoroastristiese]] gemeenskappe.

=== Heliakiese jaar ===
’n Heliakiese jaar is die tussenposes tussen die heliakiese opkoms van ’n ster (wanneer ’n ster elke jaar vir ’n kort rukkie voor sonsopkoms bo die horison verskyn nadat dit ’n ruk lank nie sigbaar was nie). Dit verskil van die sideriese jaar vir sterre weg van die [[sonnebaan]] vanweë hoofsaaklik aksiale presessie.

=== Sothis-jaar ===
Die Sothis-jaar is die tussenposes tussen die heliakiese opkomste van die ster [[Sirius]]. Dit is tans korter as die sideriese jaar en baie na aan die Juliaanse jaar van 365,25 dae.

=== Gaussiese jaar ===
Die Gaussiese jaar is die sideriese jaar vir ’n planeet met ’n onbeduidende [[massa]] (in vergelyking met die Son), en onversteur deur ander planete, wat beheer word deur die [[Gaussiese swaartekragkonstante]]. So ’n planeet sou effens nader aan die Son gewees het as die Aarde. Die lengte van ’n Gaussiese jaar is:
: {{val|365.2568983}} dae (365&nbsp;d 6&nbsp;h 9&nbsp;m 56&nbsp;s).

=== Wisselings in die jaar- en daglengte ===
[[Lêer:Earth-lighting-equinox af.png|duimnael|300px|Tydens ’n nagewening is die Aarde nie na of weg van die Son gedraai nie en is die dag en nag dus op alle plekke op Aarde ewe lank.]]
Die presiese lengte van ’n astronomiese jaar wissel mettertyd.
* Die posisie van die nagewenings en sonstilstande met betrekking tot die apsides van die Aarde se wentelbaan verander: Die nagewenings en sonstilstande beweeg weswaarts met betrekking tot die sterre vanweë presessie, en die apsides beweeg in die teenoorgestelde rigting vanweë die langtermynuitwerking van swaartekragaantrekking deur die ander planete. Omdat die spoed van die Aarde wissel volgens sy posisie in sy wentelbaan soos gemeet vanaf sy perihelium, verander die Aarde se spoed wanneer dit in ’n nagewenings- en sonstilstandpunt is mettertyd: As so ’n punt nader aan die perihelium skuif, sal die tussenpose tussen twee posisies van jaar tot jaar ’n bietjie afneem; as die punt nader aan die afelium beweeg, sal die tussenpose van jaar tot jaar ’n bietjie toeneem. So ’n "tropiese jaar" wat gemeet word van een posisie by die noordwaartse of Maart-nagewening tot die volgende, verskil van een wat gemeet word van een posisie by die suidwaartse of September-nagewening tot die volgende. Die gemiddelde oor die volle wentelbaan verander nie hieroor nie, en dus verander die lengte van die tropiese jaar nie.
* Elke planeet se beweging word deur die swaartekrag van elke ander planeet versteur. Dit lei tot korttermynwisselings in die Aarde se spoed, en dus sy wentelperiode van jaar tot jaar.  Dit bring ook langtermynveranderings in sy wentelbaan mee, en dus ook langtermynveranderings in sy wentelperiode.
* [[Gety]]kragte tussen die Aarde en die Maan en Son laat die lengte van die dag en die maand toeneem (deur die oordrag van [[hoekmomentum]] van die rotasie van die Aarde na die wenteling van die Maan). Omdat die oënskynlike gemiddelde son-dag die eenheid is waarmee gewone mense die lengte van die jaar meet, voel dit of die lengte van die jaar korter word. Die Aarde se draaiing word ook deur ander faktore beïnvloed soos die uitsetting van die Aarde vanweë dunner [[ys]]lae en die styging van die [[Oseaan|seevlakke]].

==== Gemiddelde jaarlengtes ====
Gemiddelde jaarlengtes in hierdie afdeling word aangedui vir 2000, en verskille in jaarlengtes in vergelyking met 2000 word vir jare in die verlede en toekoms aangedui. In die tabelle is ’n dag 86&nbsp;400 sekondes lank.<ref>{{cite book
 |title=Astronomical Almanac for the year 2011
 |location=Washington
 |publisher=U.S. Government Printing Office
 |author=U.S. Naval Observatory Nautical Almanac Office and Her Majesty's Nautical Almanac Office
 |year=2010
 |pages=C2, L8
}}</ref><ref>{{cite journal
 |title = Numerical expressions for precession formulae and mean elements for the Moon and planets
 |journal=Astronomy and Astrophysics
 |volume=282
 |issue=2
 |pages=663–683
 |date=February 1994
 |last1=Simon |first1=J.L.
 |last2=Bretagnon |first2=P.
 |last3=Chapront |first3=J.
 |last4=Chapront-Touzé |first4=M.
 |last5=Francou |first5=G.
 |last6=Laskar | first6=J.
 |bibcode=1994A&A...282..663S
}}</ref><ref>{{cite book
 |last1=Taff
 |first1=Lawrence G.
 |title=Celestial Mechanics: A Computational Guide for the Practitioner
 |year=1985
 |isbn=978-0-471-89316-5
 |place=New York
 |publisher=John Wiley & Sons
 |page=103
}} Waardes in tabelle is na aan mekaar vir 2000, en verskil met tot 44 sekondes vir jare die verste in die verlede of toekoms.</ref>

{| border="1" class="wikitable"
|+ Gemiddelde jaarlengtes vir 2000
! Soort jaar !! Dae !! Ure !! Minute !! Sekondes
|-
| Tropiese jaar || 365 ||  5 || 48 || 45
|-
| Sideriese jaar || 365 ||  6 ||  9 || 10
|-
| Anomalistiese jaar  || 365 ||  6 || 13 || 53
|-
| Ekliptiese jaar    || 346 || 14 || 52 || 55
|}

{| border="1" class="wikitable"
|+ Verskille in jaarlengtes teenoor 2000 <br />(sekondes; positief as die jaar langer is as 2000)
! Jaar !! Tropies !! Sideries !! Anomalisties !! Eklipties
|-
| −4000 ||  −8 || −45 || −15 || −174
|-
| −2000 ||   4 || −19 || −11 || −116
|-
|     0 ||   7 ||  −4 ||  −5 ||  −57
|-
|  2000 ||   0 ||   0 ||   0 ||    0
|-
|  4000 || −14 ||  −3 ||   5 ||   54
|-
|  6000 || −35 || −12 ||  10 ||  104
|}

=== Opsomming ===
{| class="wikitable sortable"
! scope="col" | Dae
! scope="col" | Soort jaar
|-
| 346,62             || Drakonies, ook genoem eklipties.
|-
| 354,37             || Maanjaar.
|-
| 365                || Afwykend, en ’n algemene jaar in sommige sonkalenders.
|-
| {{val|365.24219}}  || Tropies, gemiddeld en daarna afgerond vir epog J2000.0.
|-
| {{val|365.2425}}   || Gregoriaans, gemiddeld.
|-
| {{val|365.25}}     || Juliaans.
|-
| {{val|365.25636}}  || Sideries, vir epog J2000.0.
|-
| {{val|365.259636}} || Anomalisties, gemiddeld en daarna afgerond vir epog J2000.0.
|-
| 366                || Skrikkeljaar in baie sonkalenders.
|}

’n Gemiddelde Gregoriaanse jaar is 365,2425 dae (52,1775 [[week|weke]], {{val|8765.82}} uur, {{val|525949.2}} minute of {{val|31556952}} sekondes). Vir hierdie kalender is ’n algemene jaar 365 dae ({{val|8760}} uur, {{val|525600}} minute of {{val|31536000}} sekondes), en ’n skrikkeljaar is 366 dae ({{val|8784}} uur, {{val|527040}} minute of {{val|31622400}} sekondes). Die 400-jaarsiklus van die Gregoriaanse kalender het {{val|146097}} dae en dus presies {{val|20871}} weke.

== Seisoenale jaar ==
’n Seisoenale jaar is die tyd tussen opeenvolgende gebeure wat met ’n [[seisoen]] verband hou, soos die oorstroming van ’n [[rivier]], die migrasie van ’n [[voël]][[spesie]], die blom van ’n [[plant]]spesie, die eerste [[ryp]] of die eerste wedstryd van ’n sekere [[sport]]soort. Al hierdie gebeure kan in ’n groot mate van jaar tot jaar wissel, met tot ’n maand.

== Galaktiese jaar ==
Die galaktiese jaar is die tyd waarin die [[Sonnestelsel]] om die middel van die [[Melkweg]] wentel. Dit is rofweg 230&nbsp;miljoen aardjare<ref>{{cite web
 |url         = http://www.orau.gov/SCIENCEBOWL/teams/files/astrset2.pdf
 |title       = Science Bowl Questions, Astronomy, Set 2
 |work        = Science Bowl Practice Questions
 |year        = 2009
 |publisher   = Oak Ridge Associated Universities
 |accessdate  = 9 Desember 2009
 |url-status=dead
 |archiveurl  = https://web.archive.org/web/20100307191635/http://www.orau.gov/sciencebowl/teams/files/astrset2.pdf
 |archivedate = 7 Maart 2010
 |df          = mdy-all
}}</ref> en is 'n gerieflike eenheid om kosmiese en geologiese typerke saam mee weer te gee. (Miljoene jare gee aanleiding tot te groot getalle en biljoene jare is te lank om werklik van toespassing op geologiese tydperke te wees.)<ref name="timeline">[http://www.vendian.org/mncharity/dir3/geologic_time_galactic Geologic Time Scale – as 18 galactic rotations]</ref>

Die Sonnestelsel beweeg teen 'n gemiddelde spoed van 230&nbsp;km/s (828 000&nbsp;km/h) in sy wentelbaan om die galaktiese sentrum,<ref name="StarChild">http://starchild.gsfc.nasa.gov/docs/StarChild/questions/question18.html NASA – StarChild Question of the Month for February 2000</ref> wat ooreenstem met 'n voorwerp wat in 2&nbsp;minute 54&nbsp;sekondes om die Aarde se [[ewenaar]] beweeg; dit is sowat 1/1300 van die [[ligsnelheid]].

== Afkortings ==
Soos reeds gesê, word die simbool ''a'' in die ISO-standaard ISO 80000-3 vir ’n jaar as eenheid van tyd gebruik, en dit kom van die Latynse woord ''annus''.<ref name="How">{{cite web
 |work=How Many? A Dictionary of Units of Measurement
 |author=Russ Rowlett
 |publisher=University of North Carolina
 |title=Units: A
 |url=http://www.unc.edu/~rowlett/units/dictA.html
 |accessdate=9 Januarie 2009
 |archive-date=20 Desember 2008
 |archive-url=https://web.archive.org/web/20081220111445/http://www.unc.edu/~rowlett/units/dictA.html
 |url-status=dead
 }}</ref> In Afrikaans word jaar gewoonlik nie afgekort nie, maar indien wel, word die afkorting j. meestal gebruik.

In [[Engels]] word die afkortings ''y'' of ''yr'' meer algemeen gebruik in niewetenskaplike geskrifte, maar veral ook in [[geologie]] en [[paleontologie]], waar ''kyr'', ''myr'', ''byr'' (onderskeidelik duisende, miljoene en miljarde jare)  en soortgelyk afkortings gebruik word om tydperke lank voor of ná die huidige tyd aan te dui.<ref name="How" /><ref name="AGUStyle">{{cite web
 |url=https://www.agu.org/Publish-with-AGU/Publish/Author-Resources/Grammar-Style-Guide#datetime
 |publisher=American Geophysical Union
 |title=AGU publications: Grammar and Style Guide
 |date= 1 September 2017
 |accessdate= 9 Januarie 2009
 |archiveurl = https://web.archive.org/web/20190918210347/https://www.agu.org/Publish-with-AGU/Publish/Author-Resources/Grammar-Style-Guide#datetime |archivedate = 18 September 2018
}}</ref><ref name="Strat">{{cite journal
 |author=North American Commission on Stratigraphic Nomenclature
 |url=http://ngmdb.usgs.gov/Info/NACSN/Code2/code2.html#Article13
 |title=North American Stratigraphic Code
 |journal=The American Association of Petroleum Geologists Bulletin
 |volume=89
 |issue=11
 |date=November 2005
 |pages=1547–1591
 |doi=10.1306/07050504129
 |edition=Article 13 (c)
 |access-date=28 Julie 2020
 |archive-date= 2 Februarie 2014
 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140202155725/http://ngmdb.usgs.gov/Info/NACSN/Code2/code2.html#Article13
 |url-status=dead
 }}</ref>

=== Simbole ===
Die Unified Code for Units of Measure<ref>{{cite web
 |author1=Gunther Schadow
 |author2=Clement J. McDonald
 |url=http://aurora.rg.iupui.edu/ucum
 |title=Unified Code for Units of Measure
 |url-status=dead
 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20080520112256/http://aurora.rg.iupui.edu/UCUM/
 |archivedate=20 Mei 2008
 |df=
}}</ref> maak ’n onderskeid tussen verskeie simbole vir die verskillende soorte jaar:

: ''a<sub>t</sub>'' = {{val|365.24219}} dae van die gemiddelde tropiese jaar;
: ''a<sub>j</sub>'' = 365,25 dae van die gemiddelde Juliaanse jaar;
: ''a<sub>g</sub>'' = {{val|365.2425}} dae van die gemiddelde Gregoriaanse jaar;

==== SI-voorvoegsels ====
Die volgende SI-voorvoegsels word gebruik veral in berekenings en om plek te bespaar, soos in tabelle met data.
* '''ka''' (vir '''kilo-annum''') – [[duisend]], of 10<sup>3</sup>, jaar, ook bekend as ’n [[millennium]]. Dit word gewoonlik in geologie, paleontologie en [[argeologie]] gebruik vir die [[Periode (geologie)|periodes]] [[Holoseen]] en [[Pleistoseen]].
* '''Ma''' (vir '''mega-annum''') – ’n [[miljoen]], of 10<sup>6</sup>, jaar. Die [[dinosourus]]spesie ''[[Tyrannosaurus rex]]'' het byvoorbeeld sowat 66&nbsp;Ma (66&nbsp;miljoen jaar) gelede floreer.
* '''Ga''' (vir '''giga-annum''') – ’n [[miljard]], of 10<sup>9</sup>, jaar. Soms word van "duisend miljoen jaar" gepraat. Voorbeelde is die vorming van die Aarde sowat 4,54&nbsp;Ga (4,54&nbsp;miljard jaar) gelede en die [[heelal]] wat sowat 13,8&nbsp;Ga oud is.
* '''Ta''' (vir tera-annum) – ’n [[biljoen]], of 10<sup>12</sup>, jaar. Dit is ’n besonder lang tyd, sowat 70 keer so lank as die ouderdom van die heelal. Dit is omtrent so lank as die leeftyd van ’n klein [[rooidwerg]].
* '''Pa''' (vir peta-annum) – ’n [[Kort en lang skaalverdeling#Vergelyking|biljard]], of 10<sup>15</sup>, jaar. Die [[Halfleeftyd|halveringstyd]] van die nuklied [[Kadmium|kadmium-113]] is sowat 8&nbsp;Pa.<ref>{{cite journal| author = P. Belli| display-authors = etal| title = Investigation of β decay of <sup>113</sup>Cd| journal = Phys. Rev. C |volume = 76|page = 064603|year = 2007 |doi = 10.1103/PhysRevC.76.064603|bibcode = 2007PhRvC..76f4603B| issue = 6 }}</ref>
* '''Ea''' (vir eksa-annum) – ’n [[Kort en lang skaalverdeling#Vergelyking|triljoen]], of 10<sup>18</sup>, jaar. Die halveringstyd van [[Wolfram|wolfram-180]] is 1,8&nbsp;Ea.<ref>{{cite journal| author = F.A. Danevich| display-authors = etal| title = α activity of natural tungsten isotopes| journal = Phys. Rev. C |volume = 67| issue = 1|page = 014310|year = 2003| arxiv = nucl-ex/0211013|doi = 10.1103/PhysRevC.67.014310|bibcode = 2003PhRvC..67a4310D }}</ref>

== Verwysings ==
{{Verwysings|3}}

== Nog leesstof ==
* {{Cite book
| title=Time, the Familiar Stranger
| url=https://archive.org/details/timefamiliarstra0000fras
| journal=Time. The Familiar Stranger
| last=Fraser
| first=Julius Thomas
| edition=Geïllustreerde
| location=Amherst
| publisher=University of Massachusetts Press
| year=1987
| isbn=978-0-87023-576-4
| oclc=15790499
| bibcode=1988tfs..book.....F
}}
* {{Cite book
| title=What is Time?
| last=Whitrow
| first=Gerald James
| location=Oxford
| publisher=Oxford University Press
| year=2003
| isbn=978-0-19-860781-6
| oclc=265440481
}}

== Eksterne skakels ==
* [[:v:sl:letnice|Foto's van jare]]
{{Commons-kategorie inlyn|Years}}
{{Wikt-inlyn|jaar}}
{{vertaaluit| taalafk = en | il = Year}}
{{Normdata}}
{{Voorbladster}}

[[Kategorie:Jare| ]]
[[Kategorie:Kalenders]]
[[Kategorie:Eenhede van tyd]]