Gaan na inhoud

Lied

Wysig skakels
in Wikipedia, die vrye ensiklopedie
Amerikaanse jazz-sangeres Billie Holiday in New York Stad in 1947.

'n Lied is 'n musikale komposisie wat deur die menslike stem uitgevoer word. Die stem dra dikwels die melodie ('n reeks duidelike en vaste toonhoogtes) met behulp van patrone van klank en stilte. Liedere het 'n struktuur, soos die algemene ABA-vorm, en bestaan gewoonlik uit dele wat herhaal word of later met variasie uitgevoer word. 'n Lied sonder instrumente word a cappella genoem.

Geskrewe woorde wat spesifiek vir musiek geskep is, of waarvoor musiek spesifiek geskep word, word lirieke genoem. As 'n bestaande gedig in klassieke musiek met gekomponeerde musiek gepaard gaan, word dit 'n kunslied genoem. Liedere wat op herhaalde toonhoogtes gesing word sonder duidelike kontoere en patrone wat styg en daal, word gelyksange genoem. Liedere wat in 'n eenvoudige styl gekomponeer is en informeel deur die oor geleer word, word dikwels volksliedere genoem. Liedere wat vir die massamark gekomponeer is, ontwerp om deur professionele sangers gesing te word wat hul opnames of lewendige optredes verkoop, word gewilde liedere genoem. Hierdie liedere, wat 'n breë aantrekkingskrag het, word dikwels deur professionele liedjieskrywers, komponiste en liriekeskrywers geskryf; kunsliedere word deur opgeleide klassieke komponiste vir konsert- of resitaalpoptredes gekomponeer. Liedere word in ateljees uitgevoer en 'n klankopname word gemaak, of hulle word lewendig vir 'n gehoor uitgevoer. (In sommige gevalle kan 'n lied lewendig uitgevoer en terselfdertyd opgeneem word.) Liedere kan ook in teater (bv. opera), rolprente en TV-programme voorkom.

'n Lied kan vir 'n solosanger wees, 'n hoofsanger wat deur agtergrondsangers ondersteun word, 'n duet, trio, of groter groep met meer stemme wat in harmonie sing, hoewel die term gewoonlik nie gebruik word vir groot klassieke musiekvokale vorme soos opera en oratorium nie, wat eerder terme soos aria en resitatief gebruik.[1] 'n Lied kan sonder begeleiding deur instrumentaliste gesing word (a cappella) of met instrumente begelei word. In gewilde musiek kan 'n sanger saam met 'n akoestiese kitaarspeler, pianis, orrelspeler, trekklavierspeler of 'n begeleidingsorkes optree. In jazz kan 'n sanger met 'n enkele pianis, 'n klein groep (soos 'n trio of kwartet), of met 'n groot orkes optree. 'n Klassieke sanger kan met 'n enkele pianis, 'n klein ensemble of 'n jazz-orkes optree. In jazz en blues leer sangers dikwels liedere met die oor en kan hulle sommige melodielyne improviseer. In klassieke musiek word melodieë deur komponiste in bladmusiekformaat geskryf, sodat sangers leer om musiek te lees.

Liedere met meer as een stem per deel wat in polifonie of harmonie sing, word as koorwerke beskou. Liedere kan breedweg in baie verskillende vorme en tipes verdeel word, afhangende van die kriteria wat gebruik word. Deur semantiese verbreding kan 'n breër betekenis van die woord "lied" na instrumentale werke verwys, soos die 19de-eeuse Songs Without Words-stukke vir soloklavier.[2][3][4]

Genres

[wysig | wysig bron]

Kuns

[wysig | wysig bron]
Die hoofartikel vir hierdie afdeling is: Kunslied.

Kunsliedere is liedere wat geskep is vir uitvoering deur klassieke kunstenaars, dikwels met klavier of ander instrumentale begeleiding, hoewel dit ook solo gesing kan word. Kunsliedere vereis sterk vokale tegniek, 'n begrip van taal, diksie en poësie vir interpretasie. Alhoewel sulke sangers ook gewilde of volksliedere in hul programme kan uitvoer, is dit hierdie eienskappe en die gebruik van poësie wat kunsliedere van gewilde liedere onderskei. Kunsliedere is 'n tradisie uit die meeste Europese lande, en nou ook ander lande met klassieke musiektradisies. Duitstalige gemeenskappe gebruik die term kunslied (Kunstlied) om sogenaamde ernstige komposisies van volksliedjies (Volkslied) te onderskei. Die lirieke word dikwels deur 'n digter of liriekskrywer geskryf en die musiek afsonderlik deur 'n komponis. Kunsliedere kan formeler en meer ingewikkeld wees as gewilde of volksliedjies, alhoewel baie vroeë Lieder deur figure soos Franz Schubert in eenvoudige strofiese vorm is. Die begeleiding van Europese kunsliedere word beskou as 'n belangrike deel van die komposisie. Sommige kunsliedere word so hoog geag dat hulle kenmerke van nasionale identifikasie aanneem.

Kunsliedere spruit uit die tradisie van die sing van romantiese liefdesliedere, dikwels aan 'n ideale of verbeelde persoon, en uit godsdienstige liedere. Die troebadoere en barde van Europa het die gedokumenteerde tradisie van romantiese liedere begin, wat voortgeset is deur die Elizabethaanse luitspelers. Sommige van die vroegste kunsliedere word gevind in die musiek van Henry Purcell. Die tradisie van die romanse, 'n liefdeslied met 'n vloeiende begeleiding, dikwels in driekwartmaat, het in die 19de eeu die opera betree en vandaar deur Europa versprei. Dit het uitgebrei na gewilde musiek en een van die grondslae van gewilde liedere geword. Terwyl 'n romanse oor die algemeen 'n eenvoudige begeleiding het, het kunsliedere geneig om ingewikkelde, gesofistikeerde begeleiding te hê wat die stem ondersteun, verfraai, illustreer of kontrasteer. Soms het die begeleidingspeler die melodie, terwyl die stem 'n meer dramatiese deel sing.

Volksliedjies

[wysig | wysig bron]
Die hoofartikel vir hierdie afdeling is: Volksmusiek.

Volksliedjies is liedere wat dikwels van anonieme oorsprong is (of in die publieke domein is) en mondelings oorgedra word. Hulle is gereeld 'n belangrike aspek van nasionale of kulturele identiteit. Kunsliedere bereik dikwels die status van volksliedjies wanneer mense vergeet wie die outeur was. Volksliedjies word ook dikwels nie-mondelings oorgedra (dit wil sê as bladmusiek), veral in die moderne era. Volksliedjies bestaan in byna elke kultuur. Die Duitse term Volkslied is aan die einde van die 18de eeu geskep, tydens die proses van die versameling van ouer liedere en die skryf van nuwes. Gewilde liedere kan uiteindelik volksliedjies word deur dieselfde proses van losmaking van hul bron. Volksliedjies is min of meer per definisie in die publieke domein, alhoewel daar baie folk-kunstenaars is wat oorspronklike materiaal met kopiereg publiseer en opneem. Hierdie tradisie het ook gelei tot die sanger-liedskrywer-styl van optrede, waar 'n kunstenaar belydenispoësie of persoonlike stellings skryf en dit met musiek sing, meestal met kitaarbegeleiding.

Volksliedjies sluit ballades, wiegliedere, liefdesliedere, rouliedere, dansliedere, werkliedere, rituele liedere en vele meer in.

Gewilde musiek

[wysig | wysig bron]

Daar is baie genres van gewilde liedere, insluitend fakkelliedere, ballades, nuwigheidsliede, volksliedagtige liedere, rock-, blues- en soul-liedere sowel as indie-musiek. Ander kommersiële genres sluit kletsrym in.

Sport

[wysig | wysig bron]

'n Sportlied is 'n volkslied wat vosjag, perdren, dobbel en ander vorme van ontspanning vier.

Alhoewel liedere oor boksers en suksesvolle renperde algemeen was in die negentiende eeu, word min daarvan deur hedendaagse sangers uitgevoer. Veral vosjag word as politiek inkorrek beskou. Die bekendste lied oor 'n vosjagter, "D'ye ken John Peel", is in 1906 in The National Song Book (Engels; "Die nasionale liedboek") opgeneem en word nou dikwels as 'n marsdeuntjie gehoor. A. L. Lloyd het twee kortspelers van sportballades opgeneem: "Bold Sportsmen All" (1958) en "Gamblers and Sporting Blades (Songs of the Ring and the Racecourse)" (1962). Die High Level Ranters en Martin Wyndham-Read het in 1977 'n album genaamd English Sporting Ballads opgeneem. The Prospect Before Us (1976) deur The Albion Dance Band bevat twee selde gehoorde jagliedere.

Luit

[wysig | wysig bron]
Die hoofartikel vir hierdie afdeling is: Luitlied.

Die term "luitlied" word gegee aan 'n musiekstyl uit die laat 16de eeu tot vroeë 17de eeu, laat Renaissance tot vroeë Barok, wat hoofsaaklik in Engeland en Frankryk voorkom het. Luitliedere was oor die algemeen in strofiese vorm of versherhalend met 'n homofoniese tekstuur. Die komposisie is geskryf vir 'n solostem met 'n begeleiding, gewoonlik die luit. Dit was nie ongewoon vir ander vorme van begeleiding soos basklavier of ander snaarinstrumente nie, en kon ook vir meer stemme geskryf word. Die komposisie kon óf solo óf met 'n klein groep instrumente uitgevoer word.

Deel

[wysig | wysig bron]
Die hoofartikel vir hierdie afdeling is: Deellied.

'n Deellied of deelgesang is 'n vorm van koormusiek wat bestaan uit 'n sekulêre (teenoor kerklike) lied wat geskryf of verwerk is vir verskeie vokale dele. Deelliedere word gewoonlik deur 'n SATB-koor gesing, maar soms vir 'n uitsluitlik manlike of uitsluitlik vroulike ensemble.[5]

Patter

[wysig | wysig bron]
Die hoofartikel vir hierdie afdeling is: Patterlied.

Die patterlied word gekenmerk deur 'n matig vinnige tot baie vinnige tempo met 'n vinnige opeenvolging van ritmiese patrone waarin elke lettergreep van die teks met een noot ooreenstem. Dit is 'n kenmerk van komiese opera, veral Gilbert en Sullivan, maar dit is ook in musiekblyspele en elders gebruik.[6]

Verwysings

[wysig | wysig bron]
  1. ↑ Luise Eitel Peake. 1980. "Song". The New Grove Dictionary of Music and Musicians, sixth edition, 20 vols., edited by Stanley Sadie, Vol. 17: 510–23. London: Macmillan Publishers; New York: Grove's Dictionaries. ISBN 1-56159-174-2.
  2. ↑ Ozzi, Dan (11 April 2018). "RLYR's 'Actual Existence' Is 40 Minutes of Beautiful Chaos". Noisey (in Engels (VSA)). Vice. Besoek op 26 Januarie 2019.
  3. ↑ Lewis, William (8 Augustus 2018). "El Ten Eleven : Banker's Hill Eleven". treble (in Engels (VSA)). Geargiveer vanaf die oorspronklike op 9 Mei 2021. Besoek op 26 Januarie 2019.
  4. ↑ Fischer, Tobias. "Interview with Jasper TX | Sweden Experimental interviews". tokafi.com. Besoek op 26 Januarie 2019.
  5. ↑ Baker (2007). A Dictionary of Musical Terms. Read Books. ISBN 978-1-4067-6292-1.
  6. ↑ "Patter song", OnMusic Dictionary, Connect For Education, Inc, accessed 2 May 2014

Bronnelys

[wysig | wysig bron]
  • Marcello Sorce Keller (1984), "The Problem of Classification in Folksong Research: a Short History", Folklore, XCV, no. 1, 100- 104.
  • Jean Nicolas De Surmont (2017), From vocal poetry to song, toward a Theory of Song Obects" with a foreword by Geoff Stahl, Stuttgart, Ibidem.

Eksterne skakels

[wysig | wysig bron]
Ontsluit van "https://af.wikipedia.org/w/index.php?title=Lied&oldid=2759026"