Wys bron van Muridae

{{Outomatiese taksoboks
| fossil_range = {{Fossil range|Burdigalian|recent|Vroeë Mioseen – Hede|ref=<ref>{{cite journal |last1=Aghova |first1=Tatiana |last2=Kimura |first2=Yuri |last3=Bryja |first3=Josef |last4=Dobigny |first4=Gauthier |last5=Granjon |first5=Laurent |last6=Kergoat |first6=Gael J. |title=Fossils know it best: using a new set of fossil calibrations to improve the temporal phylogenetic framework of murid rodents (Rodentia: Myomorpha: Muroidea: Muridae) |year=2017 |page=16 |doi=10.1101/180398 |s2cid=38794026 |url=https://www.biorxiv.org/content/biorxiv/early/2017/09/10/180398.full.pdf |access-date=29 August 2018}}</ref>}}
| image = Mouse white background.jpg
| image_caption = ''Mus musculus''
| taxon = Muridae
| authority = [[Johann Karl Wilhelm Illiger|Illiger]], 1811
| type_genus = ''[[Mus (genus)|Mus]]''
| type_genus_authority = [[Carl Linnaeus|Linnaeus]], 1758
| subdivision_ranks = Subfamilies
| subdivision =
*[[Deomyinae]]
*[[Gerbillinae]]
*[[Lophiomyinae]]
*[[Leimacomyinae]]
*[[Murinae]]
*{{extinct}}[[Pseudocricetodontinae]]
}}
Die '''Muridae''', of '''murids''', is die grootste familie van [[Knaagdier|knaagdiere]] en [[Soogdier|soogdiere]], wat ongeveer 1 383 [[spesie]]s bevat, <ref>{{Cite web|url=https://www.britannica.com/animal/Muridae|title=Muridae|website=Encyclopaedia Britannica|language=en|access-date=16 November 2021}}</ref> insluitend baie spesies muise, rotte en gerbils wat natuurlik in [[Eurasië]], [[Afrika]] en [[Australië]] voorkom. <ref>{{Cite web|url=https://basicbiology.net/animal/mammals/rodents|title=Rodents|last=Basic Biology|date=2015}}</ref>

Die naam Muridae kom van die [[Latyn|Latynse]] ''{{Lang|la|[[:wikt:mus|mus]]}}'' (genitief ''{{Lang|la|[[:wikt:muris|muris]]}}''), wat "muis" beteken, aangesien alle '''ware muise''' aan die familie behoort, met die meer tipiese muise wat aan die genus ''[[Muis|Mus]]'' behoort.

== Verspreiding en habitat ==
Murids word byna oral in die wêreld aangetref, hoewel baie subfamilies nouer reekse het. Murids word nie in [[Antarktika]] of baie oseaniese eilande gevind nie. Alhoewel nie een van hulle inheems aan die Amerikas is nie, is 'n paar spesies, veral die huismuis en swartrot, wêreldwyd bekendgestel. Murids beslaan 'n wye reeks ekosisteme van tropiese woude tot toendra's. Fossoriese, boomagtige en semi-akwatiese spesies kom voor, hoewel die meeste landdiere is.<ref name="ADW: Subfamilies of Muridae">{{Cite web|url=http://animaldiversity.org/collections/mammal_anatomy/murid_subfams/|title=ADW: Subfamilies of Muridae|website=animaldiversity.org|access-date=2015-11-08}}</ref> Die uitgebreide lys van nisse gevul deur murids help om hul relatiewe oorvloed te verduidelik.

== Dieet en gebit ==
'n Wye reeks voedingsgewoontes word in murids gevind, wat wissel van plantetende en omnivoorspesies tot spesialiste wat streng slegs erdwurms, sekere soorte swamme of waterinsekte verteer.<ref name="ADW: Subfamilies of Muridae"/> Die meeste genera vreet plantmateriaal en klein ongewerwelde diere, en berg dikwels sade en ander plantmateriaal vir winterverbruik. Murids het sciurognatous kake ('n voorvaderlike karakter by knaagdiere) en 'n diasteem is teenwoordig. <ref>{{Cite web|url=http://animaldiversity.org/accounts/Muridae/|title=Muridae (Old World mice and rats, gerbils, whistling rats, and relatives)|website=Animal Diversity Web|access-date=2015-11-08}}</ref> Murids het nie slagtande en premolare nie. Oor die algemeen word drie kiestande (hoewel soms net een of twee) gevind, en die aard van die kiestande verskil volgens genus en voedingsgewoontes.

== Voortplanting ==
Sommige murids is hoogs sosiaal, terwyl ander eensaam is. Wyfies produseer gewoonlik verskeie werpsels jaarliks. In warm streke broei hulle die hele jaar. Alhoewel die lewensduur van die meeste genera oor die algemeen minder as twee jaar is, het murids 'n hoë voortplantingspotensiaal en is hul bevolkings geneig om vinnig toe te neem en dan drasties af te neem wanneer voedselbronne uitgeput is. Dit word dikwels in 'n siklus van drie tot vier jaar geroteer. 

== Eienskappe ==
Die murids is klein soogdiere, tipies ongeveer {{Convert|10|cm}} lank, die stert uitgesluit, maar wissel van {{Convert|4.5|to|8|cm}} in die Afrika-dwergmuis tot {{Convert|48|cm}} in die suidelike reusagtige slankstertwolkrot. Hulle het tipies skraal liggame met afgeskaalde sterte langer as die lyf, en spitssnoete met prominente snorbaarde, maar met groot variasie in hierdie breë eienskappe. Sommige murids het langwerpige bene en voete om hulle in staat te stel om met 'n huppelbeweging te beweeg, terwyl ander breë voete en grypsterte het om hul klimvermoë te verbeter, en nog ander het geen aanpassing nie. Hulle is meestal 'n skakering van bruin van kleur, hoewel baie swart, grys of wit merke het. 

Murids het oor die algemeen uitstekende [[gehoor]]- en reuksintuie. Hulle leef in 'n wye reeks habitatte van [[woud]]e tot [[grasveld]] en [[berg]]reekse. 'n Aantal spesies, veral die gerbils, is aangepas by [[woestyn]]toestande en kan lank oorleef met weinig [[water]]. Hulle eet 'n wye verskeidenheid kosse, afhangende van die spesie, met behulp van kragtige kakebeenspiere en knaende snytande wat dwarsdeur hul lewe groei. Die tandformule van murids is 1.0.0.1-3 1.0.0.1-3.

Murids broei gereeld en produseer dikwels groot werpsels verskeie kere per jaar. Hulle gee gewoonlik geboorte tussen twintig en veertig dae na paring, hoewel dit baie verskil tussen spesies. Die kleintjies word tipies blind, haarloos en hulpeloos gebore, hoewel uitsonderings voorkom, soos by stekelrige muise. <ref name="EoM">{{Verwysing|last=Berry, R. J.|title=The Encyclopedia of Mammals|publisher=Facts on File|isbn=0-87196-871-1|url=https://archive.org/details/encyclopediaofma00mals_0/page/658}}<cite class="citation cs2" data-ve-ignore="true" id="CITEREFBerry,_R._J.Årgren,_G.1984">Berry, R. J.; Årgren, G. (1984), Macdonald, D. (ed.</cite></ref>

== Evolusie ==
Soos met baie ander klein soogdiere, is die [[evolusie]] van die murids nie goed bekend nie, aangesien min [[Fossiel|fossiele]] oorleef het. Hulle het waarskynlik ontwikkel uit [[Hamster|hamsteragtige]] diere in tropiese [[Asië]] 'n geruime tyd in die vroeë [[Mioseen]], en het eers daarna spesies voortgebring wat in 'n koeler klimaat kon oorleef. Hulle het veral [[wêreld]]wyd algemeen geword tydens die [[Holoseen|huidige geologiese epog]], as gevolg van ritte benut ("ryloop") wat ooreenstem met menslike migrasies.    

== Klassifikasie ==
Die murids word geklassifiseer in vyf subfamilies, ongeveer 150 [[Genus|genera]], en ongeveer 834 [[Spesie|spesies]].<ref>Burgin, C. J., Colella, J. P., Kahn, P. L. & Upham, N. S. How many species of mammals are there? </ref>

=== Subfamilies <ref>Steppan, S. J. & Schenk, J. J. Muroid rodent phylogenetics: 900-Species tree reveals increasing diversification rates. </ref> ===

* Deomyinae (stekelrige muise, borselbontmuise, skakelrot)
* Gerbillinae (gerbils, jirds en sandrotte)
* Leimacomyinae (Togo-muis)
* Lophiomyinae (maanhaarrot of kuifrot)
* Murinae (Ouwêreldse rotte en muise, insluitend vlei-rotte)

== Verwysings ==
{{Verwysings}}

== Eksterne skakels ==
* [http://www.departments.bucknell.edu/biology/resources/msw3/browse.asp?id=13000995 Muridae] by Mammal Species of the World
* [https://books.google.com/books/about/Walker_s_Mammals_of_the_World.html?id=T37sFCl43E8C "Walker's Mammals of the World."] ''Google Books''. 8 November 2015.
* [http://animaldiversity.org/accounts/Muridae/ ADW: Muridae: Inligting]

{{Taksonbalk}}

[[Kategorie:Muridae]]