Musiekgeskiedenis (akademies)
Musiekgeskiedenis, soms historiese musikologie genoem, is die hoogs diverse subterrein van musikologie, wat musiek uit 'n geskiedkundige hoek bestudeer. In teorie kan "musiekgeskiedenis" na die studie van die geskiedenis van enige musieksoort of -genre (bv. die geskiedenis van Indiese musiek of rock) verwys. In praktyk word hierdie navorsingsonderwerpe dikwels as deel van etnomusikologie of kultuurstudies gekategoriseer, ongeaf of hulle etnografies gebaseer is. Die terme "musiekgeskiedenis" en "historiese musikologie" verwys gewoonlik na die geskiedenis van die genoteerde musiek van die Westerse elite.
Die metodes van musiekgeskiedenis behels bronstudies (veral manuskripstudies), paleografie, filologie (veral tekstuele kritiek), stylkritiek, historiografie (die keuse van historiese metode), musiekontleding en ikonografie. Sommige van die intellektuele produkte van musiekhistorici sluit in uitgawes van musikale werke, biografieë van komponiste en ander musikante, studies van die verhouding tussen woorde en musiek, en nadenke oor musiek se plek in die samelewing.
Pedagogie[wysig | wysig bron]
Die metodes van hulpmiddels wat by musiekgeskiedenis gebruik word, is bykans net so talryk soos sy vakke en daarom is 'n streng kategorisering moontlik. Soos by enige ander historiese dissipline kan die meeste navorsing in musiekgeskiedenis ruweg in twee kategorieë verdeel word: die vasstelling van feitlike en korrekte data en die interpretasie van data. Die meeste historiese navorsing behoort nie slegs tot een spesifieke kategorie nie, maar benut 'n kombinasie van metodes uit albei kategorieë. Verder is dit belangrik om daarop te let dat feitelike data nooit heeltemal van interpretasie geskei kan word nie.
In Argiefwerk word 'n versameling diverse dokumente (bv. Vatikaan-betaalrekords, briewe aan 'n kunsbeskermer) bestudeer ten einde verbande met musiek of musikante op te spoor (bv. Vatikaan-betaalrekords, briewe aan 'n kunsbeskermer) of om 'n versameling dokumente wat met 'n musikant verband hou, sistematiese te bestudeer. In sommige valle, waar rekords, musiek en briewe gedigitaliseer is, kan argiefwerk aanlyn gedoen word. Uitvoerpraktyk maak gebruik van die baie hulpmiddels in historiese musikologie in die studie van die uitvoering van musiek op verskillende plekke op verskillende tye in die verlede. Kenners ondersoek vrae soos watter instrumente of stemme gebruik is om 'n spesifieke werk uit te voer, watter tempo's (of tempoveranderings) gebruik is en hoe (of indien) ornamente gebruik is.
Biografiese studies van komponiste bied meer insig in die chronologie van komposisies, invloede op styl en werke, en verskaf belangrike agtergrond vir die interpretasie (deur uitvoerders of luisteraars) van spesifieke werke. Biografie vorm dus een deel van die breër studie van die kulturele betekenis, onderliggende program of agenda van 'n werk; 'n studie wat toenemende belangrikheid in die 1980's en vroeë 1990's verkry het.
Sosiologiese studies fokus op die funksie van musiek in die samelewing asook die betekenis daarvan vir individue en die samelewing as geheel. Navorsers wat die sosiale belangrikheid van musiek (insluitend klassieke musiek) beklemtoon, word soms Nuwe musikoloë genoem.
Semiotiese studies is konvensioneel eerder die vakgebied van musiekontleders as historici. 'n Noodsaaklike aspek van musikale semiotiek – die interpretasie van betekenis in 'n werk of styl – is egter dat die situasie in 'n historiese konteks bestudeer word. Die interpretatiewe werk van kenners soos Kofi Agawu en Lawrence Kramer val tussen die analitiese en historiese kategorieë.
Geskiedenis[wysig | wysig bron]
Voor 1800[wysig | wysig bron]
Die eerste studies van die Westerse musiekgeskiedenis dateer uit die middel 18de eeu. Tussen 1757 en 1781 het G.B. Martini sy drie volume werk gepubliseer getiteld Storia della musica (Geskiedenis van musiek).
1800–1950[wysig | wysig bron]
In die 20ste eeu het die werk van Johannes Wolf en ander skrywers tot die bestudering van Middeleeuse musiek en vroeë Renaissancemusiek gelei. Musikoloë beskou Wolf se werk oor die geskiedenis van musikale notasie as besonder merkwaardig. Historiese musikologie het 'n kritiese rol in hernieude belangstelling in Barok- sowel as Middeleeuse en Renaissancemusiek gespeel. Veral die outentieke uitvoering-beweging is baie aan Historiese Musikologiese vakkunde verskuldig. Teen die middel van die 20ste eeu het musikologie as 'n studieveld aansienlik uitgebrei. Terselfdertyd het die aantal musikologiese en musiektydskrifte toegeneem en verdere publikasiegeleenthede vir navorsing geskep.
Kritiek[wysig | wysig bron]
Uitsluiting van dissiplines en musieksoorte[wysig | wysig bron]
In sy engste definisie is historiese musikologie die musiekgeskiedenis van die Westerse kultuur. So 'n definisie misken vakgebiede buiten geskiedenis, kulture buiten die Westerse, en musiekvorms buiten dit wat "klassiek" ("kuns", "ernstig", "gekultiveerd") of genoteerd ("kunsmatig") is. Die implikasie is dat die uitgelate dissiplines, kulture en musiekstylwe/genres minderwaardig is. 'n Effens breër definisie wat alle musikale wetenskappe insluit, is steeds problematies, want dit misken die relevante (natuur-)wetenskappe (akoestiek, sielkunde, fisiologie, neurowetenskappe, inligtings- en rekenaarwetenskappe, empiriese sosiologie en estetika) sowel as musiekpraktyk. Die musikologiese subdissiplines, naamlik musiekteorie en musiekontleding, is histories ook van die engste definisie van historiese musikologie geskei.
Binne historiese musikologie was daar nog altyd 'n traagheid om postmoderne en kritiese benaderings aan te neem wat algemeen in ander geesteswetenskappe aanvaar is. Volgens Susan McClary (2000, p.1285) het "musiek as dissipline 'n agterstand in vergelyking met die ander kunste." Historiese musikoloë het eers in die 1990's vraagstukke soos geslag, seksualiteite, liggame, emosies en subjektiwiteite aangepak – nadat dit die geesteswetenskappe twintig jaar oorheers het (ibid, p.10).
Uitsluiting van populêre musiek[wysig | wysig bron]
Volgens Richard Middleton is die grootste kritiek teen (historiese) musikologie dat dit populêre musiek uitsluit. Alhoewel die musikologiese studie van populêre musiek in die laaste tyd baie toegeneem het, steek daar waarheid in Middleton se bewering van 1990 – dat die meeste groot "musikologiese werke, ongeag teoreties of histories, geskryf is asof populêre musiek nie bestaan nie." Akademiese en konservatoriumopleiding hanteer hierdie groot verskeidenheid musiekstyle slegs oppervlakkig, en baie (historiese) musikoloë wat "minagtend sowel as neerhalend is, vind hierdie populêre werke oor die algemeen gebrekkig."
Hy noem drie aspekte van hierdie probleem (p. 104–6). Die terminologie van historiese musikologie "word deur die behoeftes en geskiedenis van 'n spesifieke musiek ('klassieke musiek') voorgeskryf." Hy gee te kenne dat daar "'n ryk woordeskat vir die areas [harmonie, tonaliteit, sekere stemleidings en vorms] is wat belangrik in die tipiese musikologiese versameling is"; tog wys hy daarop dat daar "'n verarmde woordeskap vir ander areas [ritme, toonhoogtevariasie en gradering, en timbre] is wat minder ontwikkeld" in Klassieke musiek is. Volgens Middleton is sekere "terme ideologies gelaai" in die sin dat "hulle altyd selektiewe, en dikwels onbewustelik geformuleerde, idees behels van wat musiek is."
Verder beweer hy dat historiese musikologie 'n "metodologie gebruik wat deur die eienskappe van notasie (notasionele sentraliteit)" voorgeskryf word (Tagg 1979, p. 28–32). Gevolglik is "musikologiese metodes geneig om musikale parameters uit te lig wat maklik genoteer kan word," soos toonhoogteverhoudings en die verhouding tussen woorde en musiek. Aan die ander kant is historiese musikologie geneig om parameters wat nie maklik genoteer kan word nie, te verwaarloos, soos toonkleur en nie-Westerse ritmes. Daarbenewens beweer hy dat die "notasiegesentreerde opleiding" in Westerse musiekskole "spesifieke vorms van luister aanmoedig, en dit dan op alle musieksoorte toepas, ongeag of dit toepaslik is of nie". Gevolglik kan Westerse musiekstudente wat in historiese musikologie opgelei is, na funk of Latyns-Amerikaanse musiek luister wat ritmies baie kompleks is, maar dit as minderwaardig afmaak aangesien dit 'n baie eenvoudige melodie het en net twee of vyf akkoorde gebruik.
Verder bevorder notasionele sentraliteit "re-ifikasie: die partituur word as 'die musiek', of miskien die musiek in 'n ideale vorm beskou." Musiek soos jazz, blues of folk, wat nie van 'n geskrewe partituur gebruik maak nie, kan 'n laer status verkry. Verder word historiese musikologie gekenmerk deur "'n ideologie wat deur die oorsprong en ontwikkeling van 'n spesifieke musiekstyl en sy estetika voorgeskryf word... Dit het op 'n spesifieke tydstip, binne 'n spesifieke konteks - negentiende eeuse Europa, veral Duitsland – en saam met die beweging in die musikale praktyk van daardie betrokke periode ontstaan wat daardie repertoire gekodeer het. Dié stuk sou dan die middelpunt van musikoloë se aandag wees." Hierdie terminologiese, metodologiese en ideologiese probleme affekteer selfs werke wat populêre musiek simpatiekgesind is. Dit is egter nie "dat musikologie populêre musiek nié verstaan, of dat studente van populêre musiek musikologie moet verwerp nie." (Middleton, p. 104).