Pool (spel)

Pool is 'n biljartspel van Amerikaanse oorsprong en word op 'n pooltafel gespeel. Die spel is wêreldwyd baie gewild en word dikwels in kroeë en ander sosiale bymekaarkomplekke gespeel.

Die spel word op 'n reghoekige tafel gespeel met 'n sak (gat) aan elke hoek en een sak in die middel van elke lang sy van die reghoek. Die doel van die spel is om die balle in die sakke in te skiet net soos dit by snoeker die geval is.

'n Standaadstel poolballe word genommer van 1 tot en met 15, met die eerste 7 wat die 'heles' oftewel solids (balle met één kleur) genoem word en waar 8 die swart bal is. Die 9^de tot en met die 15^de balle word die 'halwes' oftewel die stripes genoem (met 'n wit sy en 'n gekleurde band).

Daar bestaan heelwat variante, waarvan die drie gewildstes is:

8-bal
9-bal
straight pool oftewel 14.1

8-bal (spelreëls)

8-bal word gespeel met 16 balle, 1 speelbal (die witte) en 15 genommerde balle. Die spel word deur twee spelers gespeel.

Die balle word gewoonlik as volg gekleur:

1 en 9 - geel
2 en 10 - blou
3 en 11 - rooi
4 en 12 - pers
5 en 13 - oranje
6 en 14 - groen
7 en 15 - bruin
8 - swart
Wit bal

Die tafel se speeloppervlakte is ongeveer 9 voet by 4.5 voet.

Doel van die spel

Die bedoeling van die spel is dat die een speler die heles van die tafel afspeel en die ander die halwes van die tafel afspeel. Die 8-bal (die swarte) word laaste afgespeel en die een wat daarin slaag is die wenner.

'n Pooltafel in die De Munt-poolsentrum te Gorinchem.

Opstel van die balle

Die balle word in 'n driehoek op die tafel geplaas. Die 8-bal is die middelste van die drie balle. In die onderste ry van die driehoek word 'n halwe en op die ander hoek word 'n hele geplaas. Die res van die balle word dan willekeurig daarom geplaas.

Die breekskoot

Die wit bal word agter die lyn geplaas en 'n geldige breekskoot moet óf 'n bal sink óf ten minste 4 balle moet die kant geraak het. Indien die breek nie volgens hierdie vereistes geskied het nie kan die teenstander daarop aandring dat die balle weer opgestel word en word hy dan die een om te breek of hy kan kies om van die bestaande posisie af te speel.

Na die breek

As daar na die breek 'n hele of 'n halwe of beide gesink is, bly die speler wat gebreek het aan die beurt. Die tafel is dan steeds "oop" wat beteken dat die speler dan steeds mag kies of hy met die heles of die halwes wil speel, ongeag van welke bal tydens die breekslag gesink is. As hy met sy tweede beurt 'n bal sink is die keuse finaal. As daar geen balle na die breekslag gesink is nie het die teenstander die keuse tussen hele of halwe balle (deur 'n bal te sink). Die tafel bly "oop" tot tyd en wyl 'n bal gesink word. As die 8-bal gesink word tydens die breek mag die speler wat gebreek het vra dat die balle weer opgestel word en weer speel of hy kan vra dat die 8-bal op die kol geplaas word en mag hy dan verder speel. As die breker die wit en die 8-bal sink met die breekslag het die teenstander die opsie om te vra vir die heropstel van die balle en te breek of dat die 8-bal op die kol geplaas word en dat hy die wit bal kan plaas vir die volgende skoot.

Beurte

'n Speler hou aan om te skiet totdat hy 'n fout begaan, hy 'n veilige skoot verklaar (voor die skoot om strategiese redes die opsie uitoefen om nie weer te skiet indien hy wel die bal sou sink nie), of as hy nie 'n bal sink op 'n gewone skoot nie. Daarna is dit die beurt van die teenstander. Die spel wissel sodanig af vir die res van die spel. Na 'n fout het die teenstander die opsie om die bal enige plek op die tafel te plaas, tensy die fout met die breekslag soos hierbo genoem plaasgevind het.

Sink van die 8-bal

Wanneer 'n speler al sy genommerde balle gesink het, mag hy probeer om die 8-bal te sink. Om te wen moet die speler eers aandui in watter sak hy/sy die agt bal gaan sink en dit dan suksesvol in daardie sak sink. As die 8-bal tydens so 'n skoot in 'n ander sak as die aangewese sak val, van die tafel afgeskiet word of 'n fout begaan word tydens die skoot, verloor daardie speler die spel. Andersins is die speler se beurt oor. (In sommige formele reëls word die spel nie verloor indien 'n fout begaan word tydens die 8-bal skoot nie).

Wen

Enige van die volgende omstandighede kan lei tot 'n oorwinning in die spel:

'n Speler sink die 8-bal met 'n wettige skoot in die aangewese sak, na al sy genommerde balle gesink is
Die teenstander die 8-bal onwettig sink (d.w.s. alvorens al sy/haar genommerde balle gesink is, of as hy dit doen met dieselfde skoot as die laaste genommerde bal, of as dit in 'n ander sak as die aangewese een val)
Die teenstander begaan enige fout, insluitende die sink van die wit bal of dit van die tafel te laat val tydens dieselfde beurt as wat die 8-bal gesink moet word. As die wit bal gesink word of 'n fout begaan word, word die spel nie verloor as die 8-bal nie gesink of van die tafel afgespeel word nie.
Die teenstander skiet die 8-bal van die tafel af.

Foute

Die speler skiet nie een van sy genomineerde genommerde balle (of die 8-bal as die genommerde balle nie gesink is nie) met die wit bal raak nie, of hy skiet ander balle eerste raak. Dit sluit skote in waar die wit bal een van sy genommerde balle en een van die teenstanders se balle gelyktydig tref.
Geen bal raak aan 'n kussing of word gesink nadat die wit bal die speler se genommerde bal getref het nie (of die 8-bal as daarna geskiet word).
Die wit bal word gesink
Die speler nie ten minste een voet op die vloer het nie.
Die wit bal word geskiet voordat al die balle van die vorige skoot tot stilstand gekom het.
Die wit bal word meer as een keer tydens 'n skoot getref.
Die wit bal word gedeeltelik of geheel en al bo-oor 'n versperrende bal geskiet.
Die wit bal word duidelik gestoot, wat beteken die stok se punt bly vir langer as 'n oomblik in kontak met die wit bal.
Die speler raak die wit bal met iets anders as die punt van die stok.
Die speler raak aan enige ander bal.
Die speler speel 'n bal van die tafel af.
Die speler, speel uit sy beurt uit.
Met die breekslag word geen balle gesink nie of minder as vier balle raak aan die kussings (in welke geval die teenstander kan vereis dat die speler weer moet opstel en breek of hy mag die bal op enige plek op die tafel plaas en die balle skiet vanwaar hulle lê)

Engelse reëls

'n Nouverwante stel reëls is die Engelse reëls oftewel Blackball pool. Die grootste verskil met Engelse reëls is dat die teenstander tydens 'n fout met twee skote beloon word in plaas daarvan dat die teenstander die bal enige plek op die tafel kan plaas soos met die Amerikaanse 8-balreëls.

Bronne

Shamos, Michael Ian. 1993-1999. The New Illustrated Encyclopedia of Billiards. ISBN 1-58574-685-1.
Byrne, Robert (1978), Byrne's Standard Book of Pool and Billiards, New York and London: Harcourt Brace Jovanovich, ISBN 0-15-115223-3