Wys bron van Shaanxi

: ''Moenie verwar word met die aangrensende provinsie [[Shanxi]] nie.''
{{Inligtingskas Nedersetting
|amptelike_naam=Shaanxi
|ander_naam=
|inheemse_naam=陕西省 <small>([[Chinees]])</small>
|nedersetting_tipe=[[Provinsies van die Volksrepubliek China|Provinsie]]
|bynaam=
|slagspreuk=
|translit_taal1=
|translit_taal1_tipe=
|translit_taal1_inligting=
|translit_taal2=
|translit_taal2_tipe=
|translit_taal2_inligting=
|beeld_stadsilhoeët=Terracotta Warriors (24137068936).jpg
|beeldgrootte=
|beeldbyskrif=Die [[Terracottaleër]] in [[Xi'an]], Shaanxi
|beeld_vlag=
|vlaggrootte=100px
|vlagskakel=
|beeld_seël=
|seëlskakel=
|seëlgrootte=
|beeld_skild=
|skildskakel=
|skildgrootte=80px
|beeld_leë_embleem=
|leë_embleemtipe=
|leë_embleemgrootte=
|leë_embleemskakel=
|beeld_kaart=Shaanxi in China (+all claims hatched).svg
|kaartgrootte=220px
|kaartbyskrif=Ligging van Shaanxi in die Volksrepubliek China
|beeld_kaart1=
|kaartgrootte1=
|kaartbyskrif1=
|beeld_punt_kaart=
|puntkaartgrootte=
|puntkaartbyskrif=
|punt-x=
|punt-y=
|duimdrukkerkaart=
|duimdrukkeretiketposisie=bokant
|duimdrukkerkaartgrootte=
|duimdrukkerkaartbyskrif=
|onderafdelingtipe=[[Land]]
|onderafdelingnaam={{vlag|Volksrepubliek China}}
|onderafdelingtipe1=Hoofstad
|onderafdelingtipe2=Grootste stad
|onderafdelingtipe3=
|onderafdelingtipe4=
|onderafdelingnaam1=[[Xi'an]]
|onderafdelingnaam2=Xi'an
|onderafdelingnaam3=
|onderafdelingnaam4=
|regeringvoetnotas=
|regeringstipe=Regering van Shaanxi
|leiertitel=Sekretaris
|leiernaam=Liu Guozhong
|leiertitel1=Goewerneur
|leiertitel2=
|leiertitel3=
|leiertitel4=
|leiernaam1=Zhao Yide
|leiernaam2=
|leiernaam3=
|leiernaam4=
|stigtingstitel=
|stigtingsdatum=
|stigtingstitel2=
|stigtingsdatum2=
|stigtingstitel3=
|stigtingsdatum3=
|eenheidvoorkeur=
|oppervlakvoetnotas=<ref>{{en}} {{cite web |url=http://english.mofcom.gov.cn/article/zt_business/lanmub/ |title=Doing Business in China – Survey |publisher=Ministry of Commerce of the People's Republic of China |accessdate=5 Augustus 2013 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140526181645/http://english.mofcom.gov.cn/article/zt_business/lanmub/ |archive-date=26 Mei 2014 |url-status=live }}</ref>
|oppervlakgroottes=
|oppervlak_totaal_km2=205800
|oppervlak_land_km2=
|oppervlak_water_km2=
|oppervlak_totaal_myl2=79500
|oppervlak_land_myl2=
|oppervlak_water_myl2=
|oppervlak_water_persent=
|oppervlak_stedelik_km2=
|oppervlak_stedelik_myl2=
|oppervlak_metro_km2=
|oppervlak_metro_myl2=
|oppervlak_leeg1_titel=
|oppervlak_leeg1_km2=
|oppervlak_leeg1_myl2=
|oppervlak_leeg2_titel=
|oppervlak_leeg2_km2=
|oppervlak_leeg2_myl2=
|hoogtevoetnotas=
|hoogte_m=
|hoogte_voet=
|koördinaattipe=
|koördinate={{Koördinate|35|36|0|N|108|24|0|O|aansig=inlyn,titel}}
|bevolking_soos_op=2010
|bevolkingnotas=<ref>{{en}} {{cite web |url=http://www.stats.gov.cn/english/newsandcomingevents/t20110429_402722516.htm |title=Communiqué of the National Bureau of Statistics of People's Republic of China on Major Figures of the 2010 Population Census [1] (No. 2) |publisher=National Bureau of Statistics of China |date=29 April 2011 |accessdate=4 Augustus 2013 |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20130727021210/http://www.stats.gov.cn/english/newsandcomingevents/t20110429_402722516.htm |archive-date=27 Julie 2013 }}</ref>
|bevolking_totaal=37327378
|bevolkingsdigtheid_km2=180
|bevolkingsdigtheid_myl2=470
|bevolking_metro=
|bevolkingsdigtheid_metro_km2=
|bevolkingsdigtheid_metro_myl2=
|bevolking_stedelik=
|bevolkingsdigtheid_stedelik_km2=
|bevolkingsdigtheid_stedelik_myl2=
|bevolking_leeg1_titel=Rang
|bevolking_leeg1=16de
|bevolkingsdigtheid_leeg1_km2=
|bevolkingsdigtheid_leeg1_myl2=
|bevolking_leeg2_titel=
|bevolking_leeg2=
|bevolkingsdigtheid_leeg2_km2=
|bevolkingsdigtheid_leeg2_myl2=
|bevolkingnota=
|tydsone=SST
|utcafset=+08:00
|tydsone_DST=
|uctafset_DST=
|poskodetipe=
|poskode=
|skakelkode=
|leë_naam=[[Etniese groep]]e
|leë_inligting=[[Han-Chinese|Han]] (99,5%), [[Hui-Chinese|Hui]] (0,4%)
|leë1_naam=[[Taal|Tale]]
|leë1_inligting=Zhongyuan-Mandaryns, Suidwestelike Mandaryns, Jin
|leë2_naam=
|leë2_inligting=
|leë3_naam=
|leë3_inligting=
|voetnotas=
|webwerf=[http://www.shaanxi.gov.cn/ www.shaanxi.gov.cn]
}}

[[Lêer:Shaanxi (Chinese characters).svg|duimnael|links|Die woord "Shaanxi" in [[Chinese karakter]]s]]
'''Shaanxi''' ([[Chinees]]: 陕西, [[Pinyin]]: ''Shǎnxī'', {{Audio|Zh-Shaanxi.ogg|luister}}) is 'n [[Provinsies van die Volksrepubliek China|provinsie]] in die sentraal-noorde van die [[Volksrepubliek China]]. Dit is amptelik deel van Noordwes-China en grens aan die provinsievlak afdelings van [[Shanxi]] (NO, O), [[Henan]] (O), [[Hubei]] (SO), [[Chongqing]] (S), [[Sichuan]] (SW), [[Gansu]] (W), [[Ningxia]] (NW) en [[Binne-Mongolië]] (N). Shaanxi beslaan 'n gebied van meer as 205 000 km2 met ongeveer 37 miljoen mense, die 16de hoogste in China. [[Xi'an]] – wat die terreine van die voormalige Chinese hoofstede Fenghao en Chang'an insluit – is die provinsiale hoofstad sowel as die grootste stad in Noordwes-China<ref>{{Cite web|url=http://www.elivecity.cn/html/yijuyanjiu/yijuyanjiu1/645.html|script-title=zh:最新中国城市人口数量排名（根据2010年第六次人口普查）|website=www.elivecity.cn |language=zh-cn |access-date=2019-06-12|archive-url=https://web.archive.org/web/20150303135707/http://www.elivecity.cn/html/yijuyanjiu/yijuyanjiu1/645.html|archive-date=2015-03-03|url-status=live}}</ref> en ook een van die oudste stede in China en die oudste van die Vier Groot Antieke Hoofstede, synde die hoofstad vir die Westelike Zhou, Westelike Han, Jin, Sui en Tang dinastieë. <ref>{{Cite web|url=http://encarta.msn.com/encyclopedia_761572407/Xi%E2%80%99an.html|archive-url=https://web.archive.org/web/20080228105855/http://encarta.msn.com/encyclopedia_761572407/Xi%E2%80%99an.html|url-status=dead|archive-date=2008-02-28|title=Xi'an – MSN Encarta|date=2008-02-28|access-date=2019-06-12}}</ref> Xianyang, wat as die hoofstad van die Qin-dinastie gedien het, is net noord oorkant die Wei-rivier. Die ander stede op prefektuurvlak waarin die provinsie verdeel is, is Ankang, Baoji, Hanzhong, Shangluo, Tongchuan, Weinan, Yan'an en Yulin.

Die provinsie is geografies in drie dele verdeel, naamlik Noord-, Sentraal- en Suidelike Shaanxi. Noord-Shaanxi (of "Shaanbei") maak die suidoostelike gedeelte van die Ordos-kom uit en bestaan hoofsaaklik uit die twee prefektuurstede Yulin en Yan'an op die noordelike Loess-plato, afgebaken van die Ordos-woestyn en die grasvelde van Binne-Mongolië se Ordos-stad deur die Ming Groot Muur. Sentraal-Shaanxi (of "Shaanzhong") is ook bekend as die Guanzhong-streek en bestaan uit die dreineringskom van die laer Wei-rivier oos van Mount Long en noord van die Qinlingberge, waar die meerderheid van Shaanxi se bevolking woon. Suidelike Shaanxi (of "Shaannan") bestaan uit die drie prefektuurstede aan die rand van die historiese Bashu-streek suid van die Qinlingberge en sluit die drie bergagtige stede Hanzhong, Ankang en Shangluo in.

Die oorgrote meerderheid van die bevolking van Shaanxi is [[Han-Chinese|Han-Chinees]] (>99%), met Hui, [[Mantsjoe]] en [[Mongole]] as die belangrikste etniese minderhede. [[Mandaryns|Mandaryns Chinees]] is die hooftaal in Shaanxi, insluitend Zhongyuan Mandaryns en Suidwestelike Mandaryns dialekte; 'n ander verskeidenheid Chinese, Jin-Chinees, word ook in die naburige streke van Shanxi gepraat.

Shaanxi is China se 15de grootste [[ekonomie]] en is in die middelvlak onder China se administratiewe afdelings. Die [[fossielbrandstof]]- en hoëtegnologiesektore vorm die twee grootste nywerhede in die Shaanxi-provinsie. Die hoëtegnologiesektor sluit vliegtuig- en lugvaartnywerhede in en Shaanxi produseer meer as 50% van die R&D en vervaardigingstoerusting vir die land se binnelandse kommersiële lugvaartbedryf.<ref name="thechinaperspective.com">{{Cite web |url=http://www.thechinaperspective.com/topics/province/shaanxi-province/ |title=China Economy @ China Perspective<!-- Bot generated title --> |access-date=2011-10-25 |archive-url=https://web.archive.org/web/20111008045729/http://thechinaperspective.com/topics/province/shaanxi-province/ |archive-date=2011-10-08 |url-status=dead }}</ref>

==Naam==
{| class="wikitable floatright"
|-
! rowspan="2"|Tale !! colspan="2"|Uitsprake van
|-
! {{lang|zh|陝西}} !! {{lang|zh|山西}} 
|-
| Jin Chinees<ref name="Wubu">{{cite book|title=吴堡方言调查研究|date=2014|last1=邢向东|last2=王兆富|pages=40, 47, 52|publisher=中华书局}} Informant: 王兆富, born in 1948, 吴堡县寇家源镇东王家山村.</ref> || {{IPA|cjy|ʂje sɛe̯|}}  || {{IPA|cjy|sã sɛe̯|}} 
|-
| 13de eeu Mandaryns<ref name="Shen 2015">{{cite book|title=《蒙古字韻》集校|last=沈钟伟|pages=287, 295, 261|date=2015|publisher=商务印书馆}} Locality: Yuan era North China circa 1269.</ref> || [ʃem si] || [ʃan si]
|-
| Xi'aɲdialek<ref>{{cite book|title=西安方言词典|date=1996|last=王军虎|pages=151, 214, 27|publisher=江苏教育出版社}} Audio released as {{cite book|title=西安话音档|last=王军虎|editor=侯精一|publisher=上海教育出版社|date=1997}} Informant: 杨绳信, born in 1932, Xi'an.</ref> || [ʂæ̃ ɕi] || [sæ̃ ɕi]
|- 
| Beijing Mandaryns || colspan=2; align=center| [ʂan ɕi]
|}
Die betekenis van die provinsie, "Shan se weste", kom na ongeveer 1000 vC toe die Hertoge van Shao en Zhou hul grense langs Shan-plato (陝塬, nou Zhanbian-plato) gemerk het.<ref name="Duke">{{cite news|title=为何说《新华字典》切断了中华文化之根？|work=Financial Times Chinese edition|date=2014-02-27|last=老愚|url=http://cnforum.pangu.org/index.php?topic=2613.0|access-date=16 July 2023|archive-date=16 Julie 2023|archive-url=https://web.archive.org/web/20230716003439/http://cnforum.pangu.org/index.php?topic=2613.0|url-status=live}} Reprinted on {{cite journal|title=《新华字典》切断了中华文化之根？|last=老愚|journal=读写月报(高中版) |date=2014|issue=5|pages=2–3}}</ref> In Chinese tik het die toponiem 陝 dikwels deurmekaar geraak met "vallei" 陜 (let wel: onderskei 㚒 en 夾).<ref name="yxhenan"/> Vereenvoudigde karakters het die twee saamgevoeg as 陕.<ref name="yxhenan">{{cite news|title=再说"陝"（陕）字|work=崤函网|via=印象河南网|date=2012-02-01|url=http://www.yxhenan.com/info/smx/sanmenxiaqh_14409_1834.html|access-date=16 Julie 2023|archive-date=16 Julie 2023|archive-url=https://web.archive.org/web/20230716003437/http://www.yxhenan.com/info/smx/sanmenxiaqh_14409_1834.html|url-status=live}}</ref>

Die alfabetweergawe van 陝西 en sy naburige provinsie 山西 is lastig in Beijing Mandaryns, wat beide uitspreek as [ʂan ɕi] slegs met 'n ander toon (weergegee as Shǎnxī en Shānxī in pinyin-transkripsie, 1958). Om verwarring te voorkom, erken die vasteland van China die Gwoyeu Romatzyh-transkripsie (1928) vir 陝, "Shaan".<ref name="thepaper2016"/><ref>{{cite journal|title=中文罗马化书目记录编制研究|journal=图书馆研究|date=2014|issue=3|last=崔明明|page=56|url=http://tsgyj.jxlibrary.net/CN/article/downloadArticleFile.do?attachType=PDF&id=789|access-date=16 Julie 2023|archive-date=16 Julie 2023|archive-url=https://web.archive.org/web/20230716003438/http://tsgyj.jxlibrary.net/CN/article/downloadArticleFile.do?attachType=PDF&id=789|url-status=live}}</ref>

Nietemin word die [[vokale]] en [[Konsonant|konsonante]] van 陝 en 山 onderskei in die meer konserwatiewe Jin-Chinees-tale inheems aan die twee provinsies. Hierdie konserwatiewe fonologie word weerspieël op die historiese spelling van Shaanxi, "Shensi", wat in die 18de eeu aan die Europeërs bekend was.<ref name="Shensi romanization">{{cite book|first=Ernst Ludewig|last=Rathlefs|title= Pastoris primarii zu Diepholz, Akridotheologie Oder historische und theologische Betrachtungen über die Heuschrekken, Volume 1|date=1748|page=38|quote=der Landschaft Shensi|language=German}}</ref> "Shensi" is erken in die 1906 Chinese pos-romanisering. "Shensi" was steeds gewild tot 1987 toe die VRC pre-VRC-romanisering verbied het. <ref name="thepaper2016">{{cite news|title=陕西为什么拼作Shaanxi，而不是Shanxi|work=澎湃新闻|date=2016-07-07|last1=官雪晖|last2=蒋子文|url=https://www.thepaper.cn/newsDetail_forward_1495089|access-date=12 Junie 2022|archive-date=19 Mei 2022|archive-url=https://web.archive.org/web/20220519001131/http://www.thepaper.cn/newsDetail_forward_1495089|url-status=live}}</ref>

== Verwysings ==
{{Verwysings}}

== Eksterne skakels ==
{{CommonsKategorie-inlyn}}
* {{zh}} [http://www.shaanxi.gov.cn/ Amptelike webwerf van die Shaanxi Provinsiale Regering]
* {{en}} {{cite web|url=https://www.britannica.com/place/Shaanxi|title=Shaanxi|publisher=[[Encyclopædia Britannica]]|accessdate=25 Maart 2021}}

{{Navigasie indeling Volksrepubliek China}}
{{Normdata}}

[[Kategorie:Provinsies van die Volksrepubliek China]]