Sinekdogee

'n Sinekdogee (Grieks συνεκδοχή,  iets wat saam met iets anders verstaan word) is in grammatika en retoriek n stylfiguur waar 'n klein deel en 'n groter geheel in verband gebring word met mekaar. Sinekdogee is 'n vorm van beelde en kan verstaan word as metonimie.

Daar is twee teenoorgestelde vorme van Sinekdogee:

• 'n Deel dui op 'n groter geheel.
• 'n Groter geheel dui op 'n deel.

Voorbeelde waar 'n deel 'n groter geheel aandui is:

• Hulle het baie monde gehad om te voed.
• Met 'n vloot van net twintig seile het hy geen kans vooraf gehad nie.
• Ons het baie ekstra hande nodig tydens die skuif
• Aan die einde van die skooluitstappie moes die onderwyser neuse tel.

Met monde word "mense" bedoel, met seile "skepe", met ekstra hande "mense", ensovoorts. Hierdie groter geheel word ook as die totale begrip beskou, en hierdie stylvorm word pars pro toto genoem : "'n deel (staan) vir die geheel". ('n Term wat 'n deel van iets aandui, word in die taalkunde 'n meroniem genoem: in hierdie konteks is mond byvoorbeeld 'n meroniem van die mens.)

Voorbeelde waar 'n geheel eintlik slegs 'n deel van die geheel aandui is:

• Engeland het by Gibraltar die oorwinning behaal.
• Den Haag stel 'n wet in vir meer polisiebeamptes op straat.
• In 1939 val Duitsland Pole binne.

In werklikheid het net die Engelse leër gewen, maar dit het die hele volk verteenwoordig. Net so staan 'Den Haag' slegs vir die regering wat daar gesetel is. Dit was nie die hele Duitsland wat Pole binnegeval het nie, maar net die leër.

As die geheel hier gesien word as 'n totale begrip, praat mens van totum pro parte: "die geheel (staan) vir 'n deel".

Bronne

• Wells, John C. (2008), Longman-uitspraakwoordeboek (3de uitg.), Longman, ISBN 9781405881180
• Oxford Engelse woordeboek: Synecdoche. 1998 - via die Universiteit van Pennsilvanië . Clifton, NR (1983).
• Die figuur op film. Universiteit van Delaware Drukkers. bl. 173–. ISBN 978-0-87413-189-5.