Soho Manufactory

Soho Manufactory omstreeks 1800

Soho Manufactory was een van die eerste moderne fabrieke wat tussen 1762 en 1765 deur die Britse ondernemer Matthew Boulton en sy vennoot John Fothergill op Handsworth Heath in Soho, Smethwick (tans 'n stadsdeel van Birmingham, Engeland) opgerig is en tot en met 1842 bestaan het.

Die vervaardiger het enersyds bekendheid verwerf omdat hier vir die eerste keer konsekwent masjiene vir die massavervaardiging van goedere in 'n produksielynstelsel ingespan is, en andersyds vanweë die voorbeeldfunksie wat dit met sy beter werksomstandighede vervul het. In plaas van wandering journeymen of rondreisende ambagsmanne het Boulton voltydse werknemers aangestel. Boulton het vir sy werkers woonhuise op die fabrieksterrein laat oprig, 'n skoon, helder en lugtige werksomgewing geskep, kinderarbeid (volgens destydse maatstawe) vermy en 'n sosiale versekering ingevoer wat op die solidariteitsbeginsel berus het.

Geskiedenis

Boulton was voor die oprigting van sy Soho Manufactory al 'n vervaardiger van handgemaakte sierware soos knope, gordelgespes en tabakdose. Die vervaardigingsproses was volgens die destyds heersende manier georganiseer: die verskillende dele van die werkproses is in ateljees verrig wat in die ambagsmanne se woonhuise gehuisves is. Sodra een stap voltooi was, is die goedere-in-bewerking vir die volgende stap in die werkproses na 'n ander werker se ateljee geneem.

Die onvoltooide produkte het dikwels uit silwer of ander kosbare materiale bestaan sodat veiligsheidwagte vir die vervoer daarvan benodig is, en so was hoë koste aan die vervaardiging verbonde. Weens die strawwe mededinging in die bedryf het Boulton planne gemaak vir 'n nuwe vervaardigingsgebou waarin alle ateljees en stappe in die werkproses gehuisves kon word – 'n idee wat hy van 'n plaaslike mededinger, John Taylor, oorgeeneem het. Taylor het sy eie werkprosesse reeds in 1759 in 'n enkele fabrieksgebou in Birmingham geherorganiseer.

Stigting

Soho Manufactory omstreeks 1860

Om die nuwe produksiestelsel te kan volg, het Bolton 'n geskikte fabrieksterrein benodig. In 1761 het hy 'n erf van vier hektaar in Handsworth, 'n dorp noord van Birmingham, gekoop. Die erf by Hookley Brook was teen 'n helling geleë, met 'n watermeul en waterregte vir die bedryf daarvan, 'n dam en enkele geboue daarop. Vir £1 000 het Boulton die pagkontrak, wat deur die vorige pagters vir 99 jaar aangegaan is, asook alle geboue gekoop. Die geboue het hy onmiddellik laat afbreek en begin om kleiafsettings op die erf te ontgin, 'n baksteenmakery opgerig en die stene gebruik om nuwe ateljees, woonhuise vir werkers en 'n nuwe watermeul op te rig.

Nog in dieselfde jaar was dit duidelik dat daar 'n behoefte aan bykomende kapitaal was, asook 'n inspekteur om die bedrywighede op die bouterrein te oorsien. Die entrepreneur John Fothergill het as vennoot toegetree en ₤5 394 s16 se kontant in die onderneming belê. Boulton se aandeel het bates ter waarde van ₤6 206 s17 d9 in kontant, materiale, erf en geboue beloop. Fothergill het in Soho House, die herehuis op die terrein, ingetrek wat reeds voltooi was en die boubedrywighede oorsien, terwyl Boulton by sy bestaande vervaardigingsgeriewe in Snow Hill gebly het om daar sake te bestuur.

Tussen 1762 en 1764 het 'n groot deel van die ateljees, werkerswoonhuise en masjiensale op die werksterrein ontstaan. Die geboue was almal helder en goed belug; later het Boulton die werksvloere gereeld laat skoonmaak en die geboue laat verf. Sy doelwit was om 'n gesonde en aangename werkatmosfeer te skep. Hy het bewus Rousseau se ideale van 'n menswaardige bestaan gevolg en sy fabriek as 'n verwesenliking daarvan aan die algemene publiek vertoon. Dit het groot aandag getrek, en hooggeplaaste persoonlikhede wat 'n indruk van die werkmetodes in die nywerheid wou kry, het hier kom besoek afgelê. Die positiewe publisiteit het in elk geval Boulton se sake bevorder en gehelp om uitvoere te verhoog.

Die sentrale hoofgebou met drie verdiepings, wat later 'n simbool van die fabriek sou word, het eers omstreeks 1764 ontstaan. Sy hoofkenmerke was die poort na die binnehof, wat twee verdiepings hoog was, en die agthoekige kloktoring. Die fasadeontwerp het klassisistiese voorbeelde van Andrea Palladio gevolg.

Die twee onderste verdiepings het masjiensale, werkwinkels en ateljees gehuisves, terwyl die boonste verdieping uit woonstelle vir leidende personeel bestaan het. Twee laer vleuels, wat die binnehof omsluit het, het eweneens werkwinkels gehuisves. In die hoofgebou se masjiensale is 'n verskeidenheid masjiene geïnstalleer wat die swaar werk gedoen en tegelykertyd 'n konstante hoë gehalte van produkte verseker het. Die rangskikking van werkwinkels en masjiene is so doeltreffend beplan dat 'n soort produksielyn ontstaan het soos dit tans in moderne fabrieke aangetref word. Die boukoste vir die hoofgebou het van 'n vooraf beplande £2 000 – destyds 'n buitengewoon hoë bedrag vir 'n fabrieksgebou – gestyg tot £10 000 by sy voltooiing. Die grootste deel van dié koste is deur 'n groot lening gedek wat deur die Londense uitgewer Jacob Tonson aan Boulton toegestaan is.

Toe Soho Manufactory sy deure in 1765 geopen het, is volgens Fothergill se gegewens 400 werkers en hul gesinne op die werksterrein gehuisves, terwyl die werkerstal volgens Boulton op 700 gestaan het. Fothergill se syfer word as meer betroubaar beskou. Waarskynlik het Boulton ter wille van positiewe publisiteit oordrewe getalle verstrek.

Eksterne skakels

• Wikimedia Commons het meer media in die kategorie Soho Manufactory.