Elektrosensitiwiteit: Verskil tussen weergawes
WHO verwysing herstel |
Uitgebrei |
||
| Lyn 1: | Lyn 1: | ||
[[Lêer:Hoogspanningsmast bij papekop februrari 2003.jpg|duimnael|Hoëspanningsdrade]] |
[[Lêer:Hoogspanningsmast bij papekop februrari 2003.jpg|duimnael|Hoëspanningsdrade]] |
||
'''Elektrosensitiwiteit''', ook soms verwys na as '''elektromagnetiese hipersensitiwiteit''', is 'n toestand waar 'n persoon fisiese of psigiese simptome ervaar wat volgens hulle veroorsaak word deur elektromagnetiese velde of ander elektromagnetiese golwe teen blootstellingsvlakke wat deur die algemene publiek sonder probleme verdra word. Of die elektromagnetiese veld die lyers se simptome veroorsaak is 'n omstrede kwessie, maar bewyse van uitlokkingstudies <!--provocation studies---> dui daarop dat daar geen verband is nie. In 'n onlangse hersiening van die leesstof wat die verband tussen die simptome en die elektromagnetiese velde ondersoek, is daar sewe studies gevind wat wel 'n verband gevind het, terwyl 24 ander studies geen sulke verband kon vind nie. Uit die sewe positiewe studies, kon twee egter nie met dieselfde resultate herhaal word nie, drie daarvan het ernstige metodologiese tekortkominge gehad en die laaste twee het kontrasterende resultate gehad.<ref name=rubinReview> |
'''Elektrosensitiwiteit''', ook soms verwys na as '''elektromagnetiese hipersensitiwiteit''', is 'n toestand waar 'n persoon fisiese of psigiese simptome ervaar wat volgens hulle veroorsaak word deur elektromagnetiese velde of ander elektromagnetiese golwe teen blootstellingsvlakke wat deur die algemene publiek sonder probleme verdra word. Of die elektromagnetiese veld die lyers se simptome veroorsaak is 'n omstrede kwessie, maar bewyse van uitlokkingstudies <!--provocation studies---> dui daarop dat daar geen verband is nie. In 'n onlangse hersiening van die leesstof wat die verband tussen die simptome en die elektromagnetiese velde ondersoek, is daar sewe studies gevind wat wel 'n verband gevind het, terwyl 24 ander studies geen sulke verband kon vind nie. Uit die sewe positiewe studies, kon twee egter nie met dieselfde resultate herhaal word nie, drie daarvan het ernstige metodologiese tekortkominge gehad en die laaste twee het kontrasterende resultate gehad.<ref name="rubinReview"/> |
||
| last = Rubin |
|||
| first = James |
|||
| authorlink = |
|||
| coauthors = J Das Munshi J, Simon Wessely |
|||
| title = Electromagnetic hypersensitivity: a systematic review of provocation studies |
|||
| journal = Psychosom Med 2005 Mar-Apr;67(2):224-32 |
|||
| volume = 67 |
|||
| issue = 2 |
|||
| pages = 224-32 |
|||
| publisher = |
|||
|date=Maart-April 2005 |
|||
| url = http://www.ncbi.nlm.nih.gov/sites/entrez?cmd=Retrieve&db=pubmed&dopt=Abstract&list_uids=15784787 |
|||
| doi = |
|||
| id = |
|||
| accessdate = }}</ref> |
|||
Die [[Wêreldgesondheidsorganisasie]] (WGO) het verklaar dat daar geen bekende wetenskaplike grond is vir die mening dat elektrosensitiwiteit veroorsaak word deur 'n blootstelling aan elektromagnetiese velde nie.<ref name="who"/> |
|||
| ⚫ | |||
== Simptome == |
|||
Terwyl individue se gerapporteerde simptome wyd wissel, is daar geen spesifieke simptome wat verband hou met beweerings van elektrosensitiwiteit nie. Hoofpyn, moegheid, stres, slaapontwrigting, velstippel, brandende sensasies en uitslag, pyn en spierpyn onder andere word gerapporteer. In ernstige gevalle kan sulke simptome 'n werklike en soms ongemaklike probleem wees vir die geaffekteerde persoon wat sielkundige nood veroorsaak,<ref name="roosli"/> maar daar is geen wetenskaplike basis om sulke simptome te koppel aan elektromagnetiese blootstelling nie.<ref name="who"/> |
|||
Sommige gerapporteerde simptome is afhanlik van die geografiese gebied of die kultuur waarin dit voorkom. By voorbeeld, in Nordiese lande word meestal gesigvelprobleme gerapporteer terwyl in ander lande is verskeie ander simptome meer algemeen. Dit dui aan dat daar nie 'n oorsaaklike verband is tussen die simptome en blootstelling nie. Baie sulke gerapporteerde simptome oorvleuel met ander sindrome, bv. funksionele somatiese sindrome en idiopatiese omgewingsonverdraagsaamheid.<ref name="GOV"/> |
|||
Verskillende vlakke van vatbaardheid vir elekriese velde en magnetiese velde en verskillende frekwensies van elektomagnetiese golwe word deur diegene wat elektrosensitiwiteit aanmeld beskryf. Fluoresserende ligte, lae-energie ligte, selfone, draagbare fone, kraglyne en [[Wi-Fi]] word voorgestel as die bronne van die elektomagnetiese velde. Maar ondersoeke van elektrosensitiwiteitlyers kon nie 'n patroon vir die simptome vind nie.<ref name="roosli"/><ref name="hillert"/> |
|||
== Diagnose == |
|||
Elektromagnetiese hipersensitiwiteit is nie 'n aanvaarde diagnose nie; Medies is daar geen gevaldefinisie of kliniese praktyk riglyn nie en daar is geen spesifieke toets om dit te identifiseer nie, en daar is ook nie 'n ooreengekome definisie waarmee kliniese navorsing uitgevoer kan word nie.<ref name="BMC"/> Klagtes van elektromagnetiese hipersensitiwiteit kan organiese of psigiatriese siekte masker. Diagnose van die onderliggende toestande behels die ondersoek en identifisering van moontlike bekende mediese oorsake van enige simptome waargeneem.<ref name="who"/> |
|||
Simptome kan ook aangewend word deur te verbeel dat blootstelling skade veroorsaak. Studies het getoon dat verslae van simptome meer gepaard gaan met die oortuiging dat een blootgestel word as met enige werklike blootstelling.<ref name="regel"/><ref name="Rubin"/><ref name="Dunning"/> |
|||
In 2010 het 'n seltoringoperateur in [[Suid-Afrika]] op 'n openbare vergadering geopenbaar dat die toring wat nabygeleë inwoners vir hul huidige elektrosensitiwiteitsimptome blameer, ses weke voor die vergadering afgeskakel is. Dit maak dit baie onwaarskynlik dat die toring die oorsaak van die simptome was.<ref name="Broad"/><ref name="Boing"/> |
|||
== Verwysings == |
== Verwysings == |
||
{{Verwysings |
{{Verwysings|verwysings= |
||
<ref name="BMC"> |
|||
{{cite journal | first=C |last=Baliatsas |coauthors=Van Kamp I; Lebret E; Rubin GJ |title=Idiopathic environmental intolerance attributed to electromagnetic fields (IEI-EMF): a systematic review of identifying criteria |journal=BMC Public Health |volume=12 |issue= |page=643 |year=2012 |pmid=22883305 |pmc=3504528 |doi=10.1186/1471-2458-12-643 |language=Engels}} |
|||
</ref> |
|||
<ref name="Boing"> |
|||
{{cite news|title=Electrosensitives tortured by a radio tower that had been switched off for six weeks|url=http://boingboing.net/2010/01/15/electrosensitives-to.html|accessdate=31 Desember 2016|language=Engels}} |
|||
</ref> |
|||
<ref name="Broad"> |
|||
{{cite news|title=Massive revelation in iBurst tower battle|url=https://mybroadband.co.za/news/wireless/11099-massive-revelation-in-iburst-tower-battle.html|accessdate=28 Junie 2019|language=Engels}} |
|||
</ref> |
|||
<ref name="Dunning"> |
|||
{{webaanhaling| url = https://skeptoid.com/episodes/4072| titel = Electromagnetic Hypersensitivity: Real or Imagined?| toegangsdatum= 28 Junie 2019 | laaste= Dunning| eerste= Brian| datum = 30 Oktober 2007| uitgewer =Skeptoid.com | taal = Engels| aanhaling = Die vermoë van 'n menslike brein om homself van net enigiets te oortuig, moet nie onderskat word nie. As jy glo dat jy elektrosensitief is, sal jy letterlik wees wanneer jy (dink dat jy) in die teenwoordigheid van elektromagnetisme is ... jy sal eintlik meetbare fisiese simptome ondervind en kan moontlik akuut siek word. |
|||
}} |
|||
</ref> |
|||
<ref name="GOV"> |
|||
{{webaanhaling| url = https://www.gov.uk/government/publications/electrical-sensitivity-definition-epidemiology-and-management| titel = Electrical sensitivity: definition, epidemiology and management| toegangsdatum= 28 Junie 2019| datum = 1 November 2005| uitgewer = GOV.UK| taal = Engels}} |
|||
</ref> |
|||
<ref name="hillert"> |
|||
{{Cite journal| last = Hillert | first = L | coauthors=N Berglind; BB Arnetz; T Bellander| title = Prevalence of self-reported hypersensitivity to electric or magnetic fields in a population-based questionnaire survey | journal = Scand J Work Environ Health | volume = 28 | issue = 1 | pages = 33–41 |date=Februarie 2002| pmid=11871850 | doi=10.5271/sjweh.644|language=Engels}}</ref> |
|||
<ref name="regel"> |
|||
{{Cite journal|first=Sabine | last=Regel |coauthors=Sonja Negovetic; Martin Röösli; Veronica Berdiñas; Jürgen Schuderer; Anke Huss; Urs Lott; Niels Kuster; Peter Achermann |title=UMTS Base Station-like Exposure, Well-Being, and Cognitive Performance |journal=Environ Health Perspect |volume=114 |issue=8 |pages=1270–75 |date=Augustus 2006 |url=https://web.archive.org/web/20071010073038/http://www.ehponline.org/members/2006/8934/8934.html |doi=10.1289/ehp.8934 |pmid=16882538 |pmc=1552030 |language=Engels}}</ref> |
|||
<ref name="roosli"> |
|||
{{Cite journal| last=Röösli |first=Martin |coauthors=M Moser; Y Baldinini; M Meier; C Braun-Fahrländer |title=Symptoms of ill health ascribed to electromagnetic field exposure – a questionnaire survey |journal=Int J Hyg Environ Health |volume=207 |issue=2 |pages=141–50 |date=Februarie 2004 |pmid=15031956 |doi=10.1078/1438-4639-00269|language=Engels}} |
|||
</ref> |
|||
<ref name="Rubin"> |
|||
{{Cite journal|author=J Rubin |coauthors=G Hahn; BS Everitt; AJ Clear; Simon Wessely | title = Are some people sensitive to mobile phone signals? Within participants double blind randomised provocation study | journal = British Medical Journal | issue = 7546 | pages = 886–89 |year=2006 | url = http://www.bmj.com/cgi/content/full/332/7546/886 | doi = 10.1136/bmj.38765.519850.55 | volume = 332 | pmid = 16520326 | pmc = 1440612 |language=Engels }}</ref> |
|||
<ref name="rubinReview"> |
|||
== Eksterne skakels == |
|||
{{cite journal| last = Rubin| first = James| coauthors = Das Munshi; Simon Wessely| title = Electromagnetic hypersensitivity: a systematic review of provocation studies| journal = Psychosom Med 2005 Mar-Apr;67(2):224-32| volume = 67| issue = 2| pages = 224-32| publisher = PubMed|date=Maart-April 2005| url = http://www.ncbi.nlm.nih.gov/sites/entrezcmd=Retrieve&db=pubmed&dopt=Abstract&list_uids=15784787| doi = 10.1097/01.psy.0000155664.13300.64| accessdate = 28 Junie 2019|language=Engels }} |
|||
* [http://buergerwelle.de/ ''Bürgerwelle e.V.'' – Dakverbond/dakorganisasie van inwoners & inisiatief vir beskerming teen elektrofog (Ons verantwoording vir die wêreld van more)] {{en}}{{de}} |
|||
</ref> |
|||
* [http://www.feb.se/FEB/AboutES.html Oor elektrosensitiwiteit (''"About ElectroSensitivity"'')] {{en}} |
|||
<ref name="who"> |
|||
{{Saadjie}} |
|||
{{webaanhaling| url = http://www.who.int/peh-emf/publications/facts/fs296/en/ |
|||
| ⚫ | |||
</ref> |
|||
}} |
|||
{{Normdata}} |
{{Normdata}} |
||
Wysiging soos op 18:19, 28 Junie 2019
Elektrosensitiwiteit, ook soms verwys na as elektromagnetiese hipersensitiwiteit, is 'n toestand waar 'n persoon fisiese of psigiese simptome ervaar wat volgens hulle veroorsaak word deur elektromagnetiese velde of ander elektromagnetiese golwe teen blootstellingsvlakke wat deur die algemene publiek sonder probleme verdra word. Of die elektromagnetiese veld die lyers se simptome veroorsaak is 'n omstrede kwessie, maar bewyse van uitlokkingstudies dui daarop dat daar geen verband is nie. In 'n onlangse hersiening van die leesstof wat die verband tussen die simptome en die elektromagnetiese velde ondersoek, is daar sewe studies gevind wat wel 'n verband gevind het, terwyl 24 ander studies geen sulke verband kon vind nie. Uit die sewe positiewe studies, kon twee egter nie met dieselfde resultate herhaal word nie, drie daarvan het ernstige metodologiese tekortkominge gehad en die laaste twee het kontrasterende resultate gehad.[1]
Die Wêreldgesondheidsorganisasie (WGO) het verklaar dat daar geen bekende wetenskaplike grond is vir die mening dat elektrosensitiwiteit veroorsaak word deur 'n blootstelling aan elektromagnetiese velde nie.[2]
Simptome
Terwyl individue se gerapporteerde simptome wyd wissel, is daar geen spesifieke simptome wat verband hou met beweerings van elektrosensitiwiteit nie. Hoofpyn, moegheid, stres, slaapontwrigting, velstippel, brandende sensasies en uitslag, pyn en spierpyn onder andere word gerapporteer. In ernstige gevalle kan sulke simptome 'n werklike en soms ongemaklike probleem wees vir die geaffekteerde persoon wat sielkundige nood veroorsaak,[3] maar daar is geen wetenskaplike basis om sulke simptome te koppel aan elektromagnetiese blootstelling nie.[2]
Sommige gerapporteerde simptome is afhanlik van die geografiese gebied of die kultuur waarin dit voorkom. By voorbeeld, in Nordiese lande word meestal gesigvelprobleme gerapporteer terwyl in ander lande is verskeie ander simptome meer algemeen. Dit dui aan dat daar nie 'n oorsaaklike verband is tussen die simptome en blootstelling nie. Baie sulke gerapporteerde simptome oorvleuel met ander sindrome, bv. funksionele somatiese sindrome en idiopatiese omgewingsonverdraagsaamheid.[4]
Verskillende vlakke van vatbaardheid vir elekriese velde en magnetiese velde en verskillende frekwensies van elektomagnetiese golwe word deur diegene wat elektrosensitiwiteit aanmeld beskryf. Fluoresserende ligte, lae-energie ligte, selfone, draagbare fone, kraglyne en Wi-Fi word voorgestel as die bronne van die elektomagnetiese velde. Maar ondersoeke van elektrosensitiwiteitlyers kon nie 'n patroon vir die simptome vind nie.[3][5]
Diagnose
Elektromagnetiese hipersensitiwiteit is nie 'n aanvaarde diagnose nie; Medies is daar geen gevaldefinisie of kliniese praktyk riglyn nie en daar is geen spesifieke toets om dit te identifiseer nie, en daar is ook nie 'n ooreengekome definisie waarmee kliniese navorsing uitgevoer kan word nie.[6] Klagtes van elektromagnetiese hipersensitiwiteit kan organiese of psigiatriese siekte masker. Diagnose van die onderliggende toestande behels die ondersoek en identifisering van moontlike bekende mediese oorsake van enige simptome waargeneem.[2]
Simptome kan ook aangewend word deur te verbeel dat blootstelling skade veroorsaak. Studies het getoon dat verslae van simptome meer gepaard gaan met die oortuiging dat een blootgestel word as met enige werklike blootstelling.[7][8][9]
In 2010 het 'n seltoringoperateur in Suid-Afrika op 'n openbare vergadering geopenbaar dat die toring wat nabygeleë inwoners vir hul huidige elektrosensitiwiteitsimptome blameer, ses weke voor die vergadering afgeskakel is. Dit maak dit baie onwaarskynlik dat die toring die oorsaak van die simptome was.[10][11]
Verwysings
- ↑
Rubin, James (Maart–April 2005). "Electromagnetic hypersensitivity: a systematic review of provocation studies". Psychosom Med 2005 Mar-Apr;67(2):224-32 (in Engels). PubMed. 67 (2): 224–32. doi:10.1097/01.psy.0000155664.13300.64. Besoek op 28 Junie 2019.
{{cite journal}}: Onbekende parameter|coauthors=geïgnoreer (hulp) - ↑ 2,0 2,1 2,2 Electromagnetic fields and public health: Electromagnetic Hypersensitivity (Engels). WGO-feiteblad 296. Wêreldgesondheidsorganisasie (Desember 2005). URL besoek op 28 Junie 2019.
- ↑ 3,0 3,1
Röösli, Martin (Februarie 2004). "Symptoms of ill health ascribed to electromagnetic field exposure – a questionnaire survey". Int J Hyg Environ Health (in Engels). 207 (2): 141–50. doi:10.1078/1438-4639-00269. PMID 15031956.
{{cite journal}}: Onbekende parameter|coauthors=geïgnoreer (hulp) - ↑ Electrical sensitivity: definition, epidemiology and management (Engels). GOV.UK (1 November 2005). URL besoek op 28 Junie 2019.
- ↑
Hillert, L (Februarie 2002). "Prevalence of self-reported hypersensitivity to electric or magnetic fields in a population-based questionnaire survey". Scand J Work Environ Health (in Engels). 28 (1): 33–41. doi:10.5271/sjweh.644. PMID 11871850.
{{cite journal}}: Onbekende parameter|coauthors=geïgnoreer (hulp) - ↑
Baliatsas, C (2012). "Idiopathic environmental intolerance attributed to electromagnetic fields (IEI-EMF): a systematic review of identifying criteria". BMC Public Health (in Engels). 12: 643. doi:10.1186/1471-2458-12-643. PMC 3504528. PMID 22883305.
{{cite journal}}: Onbekende parameter|coauthors=geïgnoreer (hulp) - ↑
Regel, Sabine (Augustus 2006). "UMTS Base Station-like Exposure, Well-Being, and Cognitive Performance". Environ Health Perspect (in Engels). 114 (8): 1270–75. doi:10.1289/ehp.8934. PMC 1552030. PMID 16882538.
{{cite journal}}: Onbekende parameter|coauthors=geïgnoreer (hulp) - ↑
J Rubin (2006). "Are some people sensitive to mobile phone signals? Within participants double blind randomised provocation study". British Medical Journal (in Engels). 332 (7546): 886–89. doi:10.1136/bmj.38765.519850.55. PMC 1440612. PMID 16520326.
{{cite journal}}: Onbekende parameter|coauthors=geïgnoreer (hulp) - ↑ Dunning, Brian (30 Oktober 2007). Electromagnetic Hypersensitivity: Real or Imagined? (Engels). Skeptoid.com. URL besoek op 28 Junie 2019. “Die vermoë van 'n menslike brein om homself van net enigiets te oortuig, moet nie onderskat word nie. As jy glo dat jy elektrosensitief is, sal jy letterlik wees wanneer jy (dink dat jy) in die teenwoordigheid van elektromagnetisme is ... jy sal eintlik meetbare fisiese simptome ondervind en kan moontlik akuut siek word.”
- ↑ "Massive revelation in iBurst tower battle" (in Engels). Besoek op 28 Junie 2019.
- ↑ "Electrosensitives tortured by a radio tower that had been switched off for six weeks" (in Engels). Besoek op 31 Desember 2016.
