Honderdjarige Oorlog

Honderjarige Oorlog
Skildery uit die Romantiek van Johanna van Arkel by die Beleg van Orléans.
Datum 1337–1453 Ligging Hoofsaaklik Frankryk en die Lae Lande Resultaat Franse oorwinning Gebieds- veranderinge Frankryk verkry beheer oor al die Engelse kontinentale besittings behalwe Calais
Strydende partye
Frankryk Kastilië Lêer:Royal Arms of Scotland.png Skotland Genua Majorka Bohemië Kroon van Aragon Bretagne	Engeland Boergondië Bretagne Portugal Navarra Vlaandere Hainaut Akwitanië Luxemburg Heilige Romeinse Ryk

Die Honderdjarige Oorlog dek die periode van 116 jaar (1337 tot 1453) waartydens Frankryk en Engeland in talle konflikte betrokke was afgewissel met periodes van kort en langer van wapenstilstande. Die oorlog het begin toe Edward III van Engeland 'n défi (oorlogsverklaring) aan die koning van Frankryk Filips VI van Valois gestuur het. Die Verdrag van Picquigny, wat op 29 Augustus 1475 by Picquigny in Picardie geteken is dui die amptelike einde van die oorlog aan. Die jaar 1453, toe die Engelse uit die hele Frankryk behalwe Calais verjaag is word ook baie keer as die einde van die oorlog beskou.

Historiese agtergrond

Die Honderdjarige Oorlog moet as die laaste fase van 'n politieke stryd beskou word wat reeds in 1066 met die troonbestyging van Willem die Veroweraar, hertog van Normandië, as heerser oor Engeland 'n aanvang geneem het. Die koning van Engeland het sedertdien oor uitgestrekte besittings in Frankryk beskik en is deur die Franse konings as 'n ongewenste mededinger beskou in hulle pogings om hul magsposisie in die land uit te brei.

Tot by die jaar 1250 was die meeste Engelse besittings in Frankryk weer onder die gesag van die Franse Kroon - met die uitsondering van die hertogdom Akwitanië (of Gascogne), 'n gebied wat destyds groot hoeveelhede wyn (claret) na Engeland uitgevoer het. In die 1290's het Filips die Skone byna daarin geslaag om die Engelse koning Edward I ook uit hierdie gewes te verdryf en dit by die Franse Kroondomein in te lyf. Die beleid van Filips VI van Frankryk, 'n neef van die Engelse koning Edward III, het in die 1330's weer eens 'n bedreiging vir die Engelse heerskappy oor die gebied ingehou.

Frankryk in 1330

   Engelse gebied in 1330

   Koninkryk van Frankryk

   Besittings van die Plantagenête in 1180

Die Honderdjarige Oorlog was dus aanvanklik veral 'n Franse burgeroorlog waarby die Franse koning geprobeer het om van sy belangrikste vasal ontslae te raak. Maar in die 14de eeu het ook ander moondhede by die oorlogsgebeure betrokke geraak. Die Skotte het as gevolg van hulle vryheidsstryd teen Engeland bondgenote van Frankryk geword.

Filips VI het dit in 1334 duidelik gestel dat 'n skikking met Engeland oor Gascogne net bereik kon word indien dieselfde verdrag ook die regte van die Skotse monarg sou bevestig. Edward III het op sy beurt geprobeer om die steun van die Lae Lande vir sy saak te verseker - die Engelse wolembargo teen die Vlaamse stede met hul welvarende lakenbedryf was 'n doeltreffende drukmiddel om van Vlaandere 'n geallieerde nasie te maak.

Maar uiteindelik het in 1336 die Franse koning se planne om in Engeland in te val en militêre bystand aan Skotland te verleen die politieke spanninge verskerp. Die Engelse het die aansienlike Franse Vloot, wat in Franse seehawens langs die Engelse Kanaal geanker en volgens amptelike bewerings vir 'n kruistog bestem sou wees, as 'n ernstige bedreiging beskou.

Edward III was vasbeslote om hierdie bedreiging af te weer en het die Engelse parlement oorreed om 'n hoë oorlogsbelasting goed te keur. Met Frankryk se preventiewe inval in Gascogne het die Honderdjarige Oorlog 'n aanvang geneem.

In teenstelling met sy voorgangers het Edward III in sy stryd teen Frankryk oor 'n magtige wapen beskik - sy aanspraak op die Franse troon. Die Capet-dinastie wat die Franse troon sedert die jaar 987 in 'n ononderbroke suksessie aan die eersgebore koninklike seuns oorgeërf het, het in 1328 onverwags in sy manlike linie uitgesterf. Die drie seuns van Filips die Skone, wat almal as troonopvolgers geregeer het, het sonder kinders gesterf. Die Franse kroon is aan Filips VI van Valois, 'n neef van die laaste drie Capet-heersers (maar ook van Edward III), oorgedra.

Deur sy moeder Isabella van Frankryk was Edward III ook die grootseun van Filips die Skone. Maar alhoewel hy in 1328 nie in 'n posisie verkeer het om werklik aanspraak op die Franse troon te maak nie (die vroulike vorstelike linie se erfreg is deur die Paryse parlement verwerp), het hy in 1337, toe Filips Gascogne verbeur verklaar het, sy reg op die Franse troon bevestig. In 1340 het Edward formeel aanspraak gemaak op die Franse koningstitel en die Franse koninklike simbool, die fleur-de-lis, by sy mantel gevoeg.

Bronne

Historiese agtergrond

• Hallam, Elizabeth (red.): Chronicles of the Age of Chivalry. Londen: Guild Publishing 1989, bl. 238-239