Morfeem

'n Morfeem is 'n deel van 'n woord wat 'n eie betekenis dra, maar nie verder in kleiner woorddele met eie betekenisse opgedeel kan word nie.

Ons onderskei tussen vrye en gebonde morfeme:

• 'n vrye morfeem kan ook as 'n selfstandige woord gebruik word.
• 'n gebonde morfeem kom uitsluitlik in kombinasie met een of meer vrye morfeme voor.

'n Gebonde morfeem wat voor 'n vrye morfeem geplaas word, word 'n voorvoegsel genoem. 'n Gebonde morfeme wat agter 'n vrye morfeem geplaas word, word 'n agtervoegsel genoem.

'n Voorbeeld: die woord struikrowers bestaan uit vier morfeme, hulle is:

1. die vrye morfeem 'struik'
2. die vrye morfeem 'roof'
3. die gebonde morfeem en agtervoegsel 'er'
4. die gebonde morfeem en agtervoegsel 's'

Naas vrye en gebonde morfeme bestaan daar ook morfeme wat uitsluitend in kombinasie voorkom en afsonderlik geen betekenis het nie. In Engels heet so iets 'n cranberry morpheme, omdat die cran- op sigself geen betekenis het nie en uitsluitlik in die woord cranberry voorkom.

'n Tweede "besondere" morfeemsoort is die bindmorfeem, wat hoofsaaklik in die vorm -s- en -en- voorkom.

Daar is ook morfeme wat in verskillende vorme voorkom, afhangende van die fonologiese omgewing daarvan. Die verskynsel word allomorfie genoem.

Sien ook

• Morfologie (taalkunde)
• Klitikum