Slaap: Verskil tussen weergawes
No edit summary |
Besig |
||
| Lyn 8: | Lyn 8: | ||
Mense kan aan verskeie [[slaapversteuring]]s ly, soos [[slapeloosheid]], [[Narkolepsie|slaapsug]], slaapwandelary en slaapritmesteurings. Die gebruik van kunsmatige [[lig]] het die mens se slaappatrone aansienlik verander.<ref>{{cite news|last1=Randall|first1=David K.|title=Book excerpt: How the lightbulb disrupted our sleeping patterns and changed the world|url=http://news.nationalpost.com/full-comment/book-excerpt-how-the-lightbulb-disrupted-our-sleeping-patterns-and-changed-the-world|accessdate=31 Augustus 2016|work=National Post|date=19 September 2012|archive-url=http://archive.is/7G64z|archive-date=6 April 2019|url-status=live|df=dmy-all}}</ref> |
Mense kan aan verskeie [[slaapversteuring]]s ly, soos [[slapeloosheid]], [[Narkolepsie|slaapsug]], slaapwandelary en slaapritmesteurings. Die gebruik van kunsmatige [[lig]] het die mens se slaappatrone aansienlik verander.<ref>{{cite news|last1=Randall|first1=David K.|title=Book excerpt: How the lightbulb disrupted our sleeping patterns and changed the world|url=http://news.nationalpost.com/full-comment/book-excerpt-how-the-lightbulb-disrupted-our-sleeping-patterns-and-changed-the-world|accessdate=31 Augustus 2016|work=National Post|date=19 September 2012|archive-url=http://archive.is/7G64z|archive-date=6 April 2019|url-status=live|df=dmy-all}}</ref> |
||
==Fisiologie== |
|||
[[Beeld:REM-søvn.jpg|thumb|right|200px|’n Kunstenaar se kreatiewe illustrasie van [[REM-slaap]].]] |
|||
Die grootste fisiologiese veranderings gedurende slaap vind in die [[brein]] plaas.<ref name=MaquetEtAl2006>Pierre A.A. Maquet et al., "Brain Imaging on Passing to Sleep"; Hoofstuk 6 in Parmeggiani & Velluti (2005).</ref> Die brein gebruik aansienlik minder [[energie]] gedurende slaap as in die wakkerstadium, veral gedurende nie-REM-slaap. In streke met verminderde aktiwiteit herstel die brein sy voorraad adenosiene trifosfaat (ATP), die molekule wat vir die korttermynberging en vervoer van energie verantwoordelik is.<ref>[[#Brown|Brown]], pp. 1118–1119: "Compared with wakefulness, sleep reduces brain energy demands, as suggested by the 44% reduction in the cerebral metabolic rate (CMR) of glucose (791) and a 25% reduction in the CMR of O<sub>2</sub> (774) during sleep."</ref> As ’n mens wakker is, is die brein verantwoordelik vir 20% van die liggaam se energieverbruik, en dus het hierdie afname ’n merkbare invloed op algehele energieverbruik.<ref name=Siegel2008>{{cite journal | author = Siegel Jerome M | year = 2008 | title = Do all animals sleep? | url = | journal = Trends in Neurosciences | volume = 31 | issue = 4| pages = 208–213 | doi=10.1016/j.tins.2008.02.001| pmid = 18328577 }}</ref> |
|||
Slaap verhoog die sintuiglike drempel. Slapense mense ondervind dus minder stimulusse, maar kan gewoonlik steeds reageer op harde geluide en ander opvallende stimulusse.<ref name="Siegel2008"/><ref name=MaquetEtAl2006 /> |
|||
Gedurende [[diepe slaap]] skei ’n mens pulse van [[groeihormone]] af. Alle slaap, selfs deur die dag, word verbind met die afskeiding van [[prolaktien]].<ref name=VanCauterSpiegel1999>Eve Van Cauter & Karine Spiegel (1999). "Circadian and Sleep Control of Hormonal Secretions", in Turek & Zee (reds.), ''Regulation of Sleep and Circadian Rhythms'', pp. 397–425.</ref> |
|||
Belangrike fisiologiese metodes om veranderings gedurende slaap te monitor en meet, sluit in ’n [[elektroënsefalografie]] (EEG) van breingolwe, ’n [[elektroökulografie]] (EOG) van oogbewegings en ’n [[elektromiografie]] (EMG) van skeletspieraktiwiteit. Die gelyktydige versameling van hierdie inligting word [[polisomnografie]] genoem en kan uitgevoer word in ’n gespesialiseerde slaaplaboratorium.<ref>[[#Brown|Brown]], p. 1087.</ref><ref name=Peraita-Adrados2005>Rosa Peraita-Adrados, "Electroencephalography, Polysomnography, and Other Sleep Recording Systems"; Hoofstuk 5 in Parmeggiani & Velluti (2005).</ref> Slaapnavorsers gebruik ook eenvoudige [[elektrokardiografie]] (EKG) vir hartaktiwiteit en [[aktigrafie]] vir motoriese bewegings.<ref name=Peraita-Adrados2005 /> |
|||
===Nie-REM- en REM-slaap=== |
|||
Slaap word in twee breë soorte verdeel: Nie-REM- (ook NREM-) en REM-slaap. (REM is die afkorting vir ''rapid eye movement'', "vinnige oogbewegings"). Dié twee slaapstadiums is so verskillend dat fisioloë hulle as aparte gedragstoestande beskou. Nie-REM-slaap kom eerste voor en word ná ’n oorgangstydperk diepe slaap genoem. Gedurende dié fase neem liggaamstemperatuur en hartklop af en gebruik die brein minder energie.<ref name=MaquetEtAl2006 /> REM-slaap maak ’n kleiner deel van die algehele slaaptyd uit. Dit is hoofsaaklik wanneer drome en nagmerries voorkom en word verbind met gedesinchroniseerde en vinnige breingolwe, oogbewegings, ’n verlies aan spiertonus<ref name="nih" /> en die onderdrukking van [[homeostase]] (die stabilisering van die omgewing) .<ref>Parmeggiani (2011), ''Systemic Homeostasis and Poikilostasis in Sleep'', pp. 12–15.</ref> |
|||
Die slaapsiklus, wat uit wisselende tydperke van NREM- en REM-slaap bestaan, duur sowat 90 minute en kom vier tot ses keer gedurende ’n goeie nagrus voor.<ref name=Peraita-Adrados2005 /><ref name=McCarley2007>{{cite journal | author = McCarley Robert W. | authorlink = Robert W. McCarley | year = 2007| title = Neurobiology of REM and NREM sleep | url = | journal = Sleep Medicine | volume = 8| issue = 4| pages = 302–330| doi = 10.1016/j.sleep.2007.03.005 | pmid = 17468046 }}</ref> Die Amerikaanse Akademie vir Slaapmedisyne (AASM) verdeel NREM in drie stadiums: N1, N2 en N3; laasgenoemde word ook stadigegolf- of deltaslaap genoem.<ref>{{cite journal | vauthors = Silber MH, Ancoli-Israel S, Bonnet MH, Chokroverty S, Grigg-Damberger MM, Hirshkowitz M, Kapen S, Keenan SA, Kryger MH, Penzel T, Pressman MR, Iber C | title = The visual scoring of sleep in adults | journal = Journal of Clinical Sleep Medicine | volume = 3 | issue = 2 | pages = 121–131 | date = Maart 2007 | pmid = 17557422 | url = http://www.aasmnet.org/jcsm/Articles/030203.pdf | access-date = 17 Maart 2009 | archive-url = https://web.archive.org/web/20110724213444/http://www.aasmnet.org/jcsm/Articles/030203.pdf | archive-date = 24 Julie 2011 | url-status=live | df = dmy-all | doi = 10.5664/jcsm.26814 }}</ref> Die hele siklus se volgorde is gewoonlik: N1 → N2 → N3 → N2 → REM. REM-slaap kom voor wanneer ’n mens uit ’n diepe slaap terugkeer na stadium 2 of 1.<ref name=nih/> Die tydperk van diepe slaap is langer vroeër in die nag, terwyl die REM-slaaptyd toeneem in die twee siklusse net voordat ’n mens natuurlik wakker word.<ref name=Peraita-Adrados2005 /> |
|||
===Ontwaking=== |
|||
[[Beeld:1900 The Awakening.jpg|thumb|''Die Ontwaking'', ’n illustrasie vir ’n werk deur [[Leo Tolstoi]].]] |
|||
Ontwaking, of wakker word, kan die einde van slaap beteken of bloot ’n oomblik om die omgewing te bespied en die liggaamsposisie te verander voordat ’n mens verder slaap. Slapers word gewoonlik wakker ná die einde of soms in die middel van ’n REM-fase. Interne [[Sirkadiese horlosie|sirkadiese]] aanwysers, tesame met die afname van homeostatiese slaapbehoeftes, sorg gewoonlik daarvoor dat ’n mens aan die einde van die slaapsiklus wakker word.<ref name=AkerstedtEtAl2002>{{cite journal |author1=Åkerstedt Torbjorn |author2=Billiard Michel |author3=Bonnet Michael |author4=Ficca Gianluca |author5=Garma Lucile |author6=Mariotti Maurizio |author7=Salzarulo Piero |author8=Schulz Hartmut | year = 2002 | title = Awakening from Sleep | url = | journal = Sleep Medicine Reviews | volume = 6 | issue = 4| pages = 267–286 | doi=10.1053/smrv.2001.0202|pmid=12531132 }}</ref> Ontwaking behels verhoogde elektriese aktivering in die brein – dit begin met die [[talamus]] en versprei deur die [[harsingskors]].<ref name=AkerstedtEtAl2002 /> |
|||
Gedurende ’n nag se slaap word ’n klein ruk gewoonlik in die wakker toestand deurgebring. Metings deur middel van EEG het aangetoon jong vroue is vir 0-1% van die langer slaaptydperk wakker en jong mans vir 0-2% van die tyd. By volwassenes is dié wakker tye langer, veral in latere siklusse. Volgens een studie is die wakker tyd in die eerste siklus van 90 minute 3%, in die tweede 8%, in die derde 10%, in die vierde 12% en in die vyfde 13-14%. Die grootste deel van dié wakker tyd kom net ná REM-slaap voor.<ref name=AkerstedtEtAl2002 /> |
|||
Baie mense word vandag met ’n [[wekker]] wakker;<ref name=RonnenbergEtAl2007>{{cite journal |author1=Roenneberga Till |author2=Kuehnlea Tim |author3=Judaa Myriam |author4=Kantermanna Thomas |author5=Allebrandta Karla |author6=Gordijnb Marijke |author7=Merrow Martha | year = 2007 | title = Epidemiology of the human circadian clock | url = https://pure.rug.nl/ws/files/6712602/2007SleepMedRevRoenneberg.pdf| journal = Sleep Medicine Reviews | volume = 11 | issue = 6| pages = 429–438 | doi=10.1016/j.smrv.2007.07.005 | pmid=17936039|hdl=11370/65d6f03a-88cd-405c-a067-4afbc1b9ba9d }}</ref> mense kan egter ook daaraan gewoond raak om self wakker te word, sonder ’n wekker.<ref name=AkerstedtEtAl2002 /> Baie mense slaap heeltemal anders op werkdae teenoor af tye, ’n patroon wat kan lei tot chroniese sirkadiese desinchronisasie.<ref name=WaterhouseEtAl2012>{{cite journal |author1=Waterhouse Jim |author2=Fukuda Yumi |author3=Morita Takeshi | year = 2012 | title = Daily rhythms of the sleep-wake cycle | url = | journal = Journal of Physiological Anthropology | volume = 31 | issue = 5 |pages=5 |doi=10.1186/1880-6805-31-5|pmid=22738268 |pmc=3375033 }}</ref><ref name=RonnenbergEtAl2007 /> Baie mense kyk voor slaaptyd televisie of op ander skerms, ’n faktor wat die versteuring van die sirkadiese siklus kan vererger.<ref name="ChangAM">{{Cite journal|last=Chang|first=Anne-Marie|last2=Aeschbach|first2=Daniel|last3=Duffy|first3=Jeanne F.|last4=Czeisler|first4=Charles A.|date=2015-01-27|title=Evening use of light-emitting eReaders negatively affects sleep, circadian timing, and next-morning alertness|journal=Proceedings of the National Academy of Sciences of the United States of America|language=en|volume=112|issue=4|pages=1232–1237|doi=10.1073/pnas.1418490112|issn=0027-8424|pmid=25535358|bibcode=2015PNAS..112.1232C|pmc=4313820}}</ref><ref>{{cite journal |author1=Basner Mathias |author2=Dinges David F | year = 2009 | title = Dubious Bargain: Trading Sleep for Leno and Letterman | url = | journal = Sleep | volume = 32 | issue = 6|pages=747–752 |doi=10.1093/sleep/32.6.747 |pmid=19544750 | pmc = 2690561 }}</ref> |
|||
==Verwysings== |
==Verwysings== |
||
{{Verwysings}} |
{{Verwysings|3}} |
||
==Skakels== |
==Skakels== |
||
Wysiging soos op 10:27, 22 Augustus 2020
.jpg)
Slaap is ’n natuurlike toestand van die liggaam en gees wat gekenmerk word deur ’n veranderde bewustheid, relatief min sintuiglike aktiwiteit, minder spieraktiwiteit, die onderdrukking van byna alle willekeurige spiere tydens die REM-slaapfase,[1] en verminderde wisselwerkings met die omgewing.[2] Dit word van ’n wakker toestand onderskei deur ’n afname in die vermoë om op stimulusse te reageer, maar dit is meer reaktief as ’n koma of bewusteloosheid en toon baie verskillende en aktiewe breinpatrone.
Slaap kom in herhalende fases voor waarin die liggaam wissel tussen twee afsonderlike modusse: REM-slaap en nie-REM- of NREM-slaap. Hoewel REM in Engels vir rapid eye movement ("vinnige oogbewegings") staan, het hierdie slaapmodus baie ander aspekte, insluitende feitlike verlamming van die liggaam. ’n Bekende aspek van slaap is ’n droom, ’n ervaring in min of meer ’n vertellende vorm wat baie met ’n wakker toestand ooreenstem, maar later gewoonlik as ’n fantasie onderskei kan word. Gedurende slaap is die grootste deel van die liggaam se stelsels in ’n anaboliese toestand, en dit help om die immuun-, senu-, skelet- en spierstelsels te herstel; dit is belangrike prosesse wat die gemoedstoestand-, geheue- en kognitiewe funksies onderhou en ’n groot rol speel in die werking van die endokriene en immuunstelsel.[3]
Die interne horlosie van die liggaam bevorder daaglikse slaap tydens die nagure. Die uiteenlopende doele en meganismes van slaap is die onderwerp van aansienlike en voortdurende navorsing.[4] Slaap is algemene gedrag dwarsdeur die evolusie van diere.[5]
Mense kan aan verskeie slaapversteurings ly, soos slapeloosheid, slaapsug, slaapwandelary en slaapritmesteurings. Die gebruik van kunsmatige lig het die mens se slaappatrone aansienlik verander.[6]
Fisiologie
Die grootste fisiologiese veranderings gedurende slaap vind in die brein plaas.[7] Die brein gebruik aansienlik minder energie gedurende slaap as in die wakkerstadium, veral gedurende nie-REM-slaap. In streke met verminderde aktiwiteit herstel die brein sy voorraad adenosiene trifosfaat (ATP), die molekule wat vir die korttermynberging en vervoer van energie verantwoordelik is.[8] As ’n mens wakker is, is die brein verantwoordelik vir 20% van die liggaam se energieverbruik, en dus het hierdie afname ’n merkbare invloed op algehele energieverbruik.[9]
Slaap verhoog die sintuiglike drempel. Slapense mense ondervind dus minder stimulusse, maar kan gewoonlik steeds reageer op harde geluide en ander opvallende stimulusse.[9][7]
Gedurende diepe slaap skei ’n mens pulse van groeihormone af. Alle slaap, selfs deur die dag, word verbind met die afskeiding van prolaktien.[10]
Belangrike fisiologiese metodes om veranderings gedurende slaap te monitor en meet, sluit in ’n elektroënsefalografie (EEG) van breingolwe, ’n elektroökulografie (EOG) van oogbewegings en ’n elektromiografie (EMG) van skeletspieraktiwiteit. Die gelyktydige versameling van hierdie inligting word polisomnografie genoem en kan uitgevoer word in ’n gespesialiseerde slaaplaboratorium.[11][12] Slaapnavorsers gebruik ook eenvoudige elektrokardiografie (EKG) vir hartaktiwiteit en aktigrafie vir motoriese bewegings.[12]
Nie-REM- en REM-slaap
Slaap word in twee breë soorte verdeel: Nie-REM- (ook NREM-) en REM-slaap. (REM is die afkorting vir rapid eye movement, "vinnige oogbewegings"). Dié twee slaapstadiums is so verskillend dat fisioloë hulle as aparte gedragstoestande beskou. Nie-REM-slaap kom eerste voor en word ná ’n oorgangstydperk diepe slaap genoem. Gedurende dié fase neem liggaamstemperatuur en hartklop af en gebruik die brein minder energie.[7] REM-slaap maak ’n kleiner deel van die algehele slaaptyd uit. Dit is hoofsaaklik wanneer drome en nagmerries voorkom en word verbind met gedesinchroniseerde en vinnige breingolwe, oogbewegings, ’n verlies aan spiertonus[2] en die onderdrukking van homeostase (die stabilisering van die omgewing) .[13]
Die slaapsiklus, wat uit wisselende tydperke van NREM- en REM-slaap bestaan, duur sowat 90 minute en kom vier tot ses keer gedurende ’n goeie nagrus voor.[12][14] Die Amerikaanse Akademie vir Slaapmedisyne (AASM) verdeel NREM in drie stadiums: N1, N2 en N3; laasgenoemde word ook stadigegolf- of deltaslaap genoem.[15] Die hele siklus se volgorde is gewoonlik: N1 → N2 → N3 → N2 → REM. REM-slaap kom voor wanneer ’n mens uit ’n diepe slaap terugkeer na stadium 2 of 1.[2] Die tydperk van diepe slaap is langer vroeër in die nag, terwyl die REM-slaaptyd toeneem in die twee siklusse net voordat ’n mens natuurlik wakker word.[12]
Ontwaking
Ontwaking, of wakker word, kan die einde van slaap beteken of bloot ’n oomblik om die omgewing te bespied en die liggaamsposisie te verander voordat ’n mens verder slaap. Slapers word gewoonlik wakker ná die einde of soms in die middel van ’n REM-fase. Interne sirkadiese aanwysers, tesame met die afname van homeostatiese slaapbehoeftes, sorg gewoonlik daarvoor dat ’n mens aan die einde van die slaapsiklus wakker word.[16] Ontwaking behels verhoogde elektriese aktivering in die brein – dit begin met die talamus en versprei deur die harsingskors.[16]
Gedurende ’n nag se slaap word ’n klein ruk gewoonlik in die wakker toestand deurgebring. Metings deur middel van EEG het aangetoon jong vroue is vir 0-1% van die langer slaaptydperk wakker en jong mans vir 0-2% van die tyd. By volwassenes is dié wakker tye langer, veral in latere siklusse. Volgens een studie is die wakker tyd in die eerste siklus van 90 minute 3%, in die tweede 8%, in die derde 10%, in die vierde 12% en in die vyfde 13-14%. Die grootste deel van dié wakker tyd kom net ná REM-slaap voor.[16]
Baie mense word vandag met ’n wekker wakker;[17] mense kan egter ook daaraan gewoond raak om self wakker te word, sonder ’n wekker.[16] Baie mense slaap heeltemal anders op werkdae teenoor af tye, ’n patroon wat kan lei tot chroniese sirkadiese desinchronisasie.[18][17] Baie mense kyk voor slaaptyd televisie of op ander skerms, ’n faktor wat die versteuring van die sirkadiese siklus kan vererger.[19][20]
Verwysings
- ↑ Ferri R., Manconi M., Plazzi G., Bruni O., Vandi S., Montagna P., Zucconi M. (2008). "A quantitative statistical analysis of the submentalis muscle EMG amplitude during sleep in normal controls and patients with REM sleep behavior disorder". Journal of Sleep Research. 17 (1): 89–100. doi:10.1111/j.1365-2869.2008.00631.x.
{{cite journal}}: AS1-onderhoud: meer as een naam (link) - ↑ 2,0 2,1 2,2 "Brain Basics: Understanding Sleep". Office of Communications and Public Liaison, National Institute of Neurological Disorders and Stroke, US National Institutes of Health, Bethesda, MD. 2017. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 11 Oktober 2007. Besoek op 10 Desember 2013.
- ↑ "Sleep-wake cycle: its physiology and impact on health" (PDF). National Sleep Foundation. 2006. Geargiveer (PDF) vanaf die oorspronklike op 30 Augustus 2017. Besoek op 24 Mei 2017.
- ↑ Bingham, Roger; Sejnowski, Terrence; Siegel, Jerry; Dyken, Mark Eric; Czeisler, Charles (Februarie 2007). "Waking Up To Sleep" (Several conference videos). The Science Network. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 24 Julie 2011. Besoek op 25 Januarie 2008.
- ↑ Joiner, William J. (Oktober 2016). "Unraveling the Evolutionary Determinants of Sleep". Current Biology. 26 (20): R1073–R1087. doi:10.1016/j.cub.2016.08.068. PMC 5120870. PMID 27780049.
- ↑ Randall, David K. (19 September 2012). "Book excerpt: How the lightbulb disrupted our sleeping patterns and changed the world". National Post. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 6 April 2019. Besoek op 31 Augustus 2016.
- ↑ 7,0 7,1 7,2 Pierre A.A. Maquet et al., "Brain Imaging on Passing to Sleep"; Hoofstuk 6 in Parmeggiani & Velluti (2005).
- ↑ Brown, pp. 1118–1119: "Compared with wakefulness, sleep reduces brain energy demands, as suggested by the 44% reduction in the cerebral metabolic rate (CMR) of glucose (791) and a 25% reduction in the CMR of O2 (774) during sleep."
- ↑ 9,0 9,1 Siegel Jerome M (2008). "Do all animals sleep?". Trends in Neurosciences. 31 (4): 208–213. doi:10.1016/j.tins.2008.02.001. PMID 18328577.
- ↑ Eve Van Cauter & Karine Spiegel (1999). "Circadian and Sleep Control of Hormonal Secretions", in Turek & Zee (reds.), Regulation of Sleep and Circadian Rhythms, pp. 397–425.
- ↑ Brown, p. 1087.
- ↑ 12,0 12,1 12,2 12,3 Rosa Peraita-Adrados, "Electroencephalography, Polysomnography, and Other Sleep Recording Systems"; Hoofstuk 5 in Parmeggiani & Velluti (2005).
- ↑ Parmeggiani (2011), Systemic Homeostasis and Poikilostasis in Sleep, pp. 12–15.
- ↑ McCarley Robert W. (2007). "Neurobiology of REM and NREM sleep". Sleep Medicine. 8 (4): 302–330. doi:10.1016/j.sleep.2007.03.005. PMID 17468046.
- ↑ Silber MH, Ancoli-Israel S, Bonnet MH, Chokroverty S, Grigg-Damberger MM, Hirshkowitz M, Kapen S, Keenan SA, Kryger MH, Penzel T, Pressman MR, Iber C (Maart 2007). "The visual scoring of sleep in adults" (PDF). Journal of Clinical Sleep Medicine. 3 (2): 121–131. doi:10.5664/jcsm.26814. PMID 17557422. Geargiveer (PDF) vanaf die oorspronklike op 24 Julie 2011. Besoek op 17 Maart 2009.
- ↑ 16,0 16,1 16,2 16,3 Åkerstedt Torbjorn; Billiard Michel; Bonnet Michael; Ficca Gianluca; Garma Lucile; Mariotti Maurizio; Salzarulo Piero; Schulz Hartmut (2002). "Awakening from Sleep". Sleep Medicine Reviews. 6 (4): 267–286. doi:10.1053/smrv.2001.0202. PMID 12531132.
- ↑ 17,0 17,1 Roenneberga Till; Kuehnlea Tim; Judaa Myriam; Kantermanna Thomas; Allebrandta Karla; Gordijnb Marijke; Merrow Martha (2007). "Epidemiology of the human circadian clock" (PDF). Sleep Medicine Reviews. 11 (6): 429–438. doi:10.1016/j.smrv.2007.07.005. hdl:11370/65d6f03a-88cd-405c-a067-4afbc1b9ba9d. PMID 17936039.
- ↑ Waterhouse Jim; Fukuda Yumi; Morita Takeshi (2012). "Daily rhythms of the sleep-wake cycle". Journal of Physiological Anthropology. 31 (5): 5. doi:10.1186/1880-6805-31-5. PMC 3375033. PMID 22738268.
- ↑ Chang, Anne-Marie; Aeschbach, Daniel; Duffy, Jeanne F.; Czeisler, Charles A. (27 Januarie 2015). "Evening use of light-emitting eReaders negatively affects sleep, circadian timing, and next-morning alertness". Proceedings of the National Academy of Sciences of the United States of America (in Engels). 112 (4): 1232–1237. Bibcode:2015PNAS..112.1232C. doi:10.1073/pnas.1418490112. ISSN 0027-8424. PMC 4313820. PMID 25535358.
- ↑ Basner Mathias; Dinges David F (2009). "Dubious Bargain: Trading Sleep for Leno and Letterman". Sleep. 32 (6): 747–752. doi:10.1093/sleep/32.6.747. PMC 2690561. PMID 19544750.
Skakels
Wikimedia Commons het meer media in die kategorie Slaap.
Hierdie artikel is in sy geheel of gedeeltelik uit die Engelse Wikipedia vertaal.
