Asma

in Wikipedia, die vrye ensiklopedie
Asma
Klassifikasie en eksterne bronne
’n Asma-aanval.
’n Asma-aanval.
ICD-10 J45
ICD-9 493
OMIM 600807
DiseasesDB 1006
MedlinePlus   000141
eMedicine article/806890
MeSH D001249
Mediese waarskuwing

Asma (van Grieks: άσθμα, ásthma, "hyging") is 'n algemene chroniese inflammatoriese siekte van die lugweë, gekarakteriseer deur verskillende en herhalende simptome, omkeerbare lugvloei-obstruksie, en bronchospasma. Simptome sluit in hyging, hoes, borsbenoudheid, en kortasem.

Behandeling van akute simptome geskied gewoonlik met 'n vinnigwerkende inasemings beta-2 agonis (soos salbutamol). Simptome kan voorkom word deur die snellers daarvan, soos allergene en irritante, te vermy deur identifisering en afskerming daarvan, asook deur inaseming van kortikosteroïde (bynierskorshormone). Leukotriene antagoniste (middels wat leukotriene inhibeer) is minder effektief as kortikosteroïde en dus minder gewild.[1]

Die voorkoms van asma het sedert die 1970's aansienlik toegeneem. In 2009 is 300 miljoen mense ter wêreld daardeur geraak.[2] Ten spyte hiervan, is die prognose van asma, met behoorlike kontrole deur stapsgewyse terapie, oor die algemeen goed.

Geskiedenis[wysig | wysig bron]

Asma is vir die eerste keer deur Hippokrates, om en by 450 v.C., herken en benoem. Tydens die 1930's–50's, is asma beskou as een van die 'heilige sewe' psigosomatiese siektes. Die aetiologie daarvan is as psigologies beskou, met behandeling wat dikwels op psigoanalise en ander 'beradingskure' gebaseer is. Aangesien hierdie psigoanaliste die asmatiese hyg gesien het as die onderdrukte uitroep van 'n kind vir sy of haar ma, was hulle van mening dat die behandeling van depressie veral belangrik was vir indiwidue met asma.[3]

Oorsake[wysig | wysig bron]

Die siekte hou dikwels verband met allergiese reaksies. ʼn Asma-aanval kan veroorsaak word deur stof, stuifmeel, 'n infeksie, rook, sekere kossoorte, medisyne, uitputting, koue en vogtige weerstoestande en emosionele ontsteltenis.

Simptome[wysig | wysig bron]

Wanneer iemand ʼn asma-aanval kry, is daar gewoonlik 'n gevoel van spanning oor sy longe en hy voel of hy wil versmoor. Die persoon moet gewoonlik regop sit om beter te kan asemhaal. Die asemhaling is stadig en moeisaam, en uitaseming verg die inspanning van al die asemhalingspiere. Die persoon sal waarskynlik ook na sy asem hyg.

'n Hoesbui kan later ontwikkel waartydens taai slym uitgespoeg word. Hierdie uitskeiding van die slym verlig gewoonlik die aanval. ʼn Asma-aanval kan 'n paar minute lank duur, maar dit kan ook ure lank aanhou. As die aanval baie erg is en lank aanhou sonder dat die persoon enige verligting kan voel, is dit bekend as status asmaticus. Aanhoudende asma-aanvalle kan tot emfiseem, 'n ernstige longaandoening, aanleiding gee.

Behandeling[wysig | wysig bron]

Verskillende middels en metodes word gebruik om asma te verlig. Aminofillien, adrenalien of adrenalien-preparate word gebruik om die simptome van asma te verlig. As die oorsaak van die aanval een of ander allergie is, kan anti-histamien met goeie resultate gebruik word. As geen ander middels die asma kan verlig nie, maak dokters gewoonlik van bynierskorshormone gebruik.

Verwysings[wysig | wysig bron]

  1. Fanta CH (Maart 2009). "Asthma". N Engl J Med. 360 (10): 1002–14. doi:10.1056/NEJMra0804579. PMID 19264689.
  2. In 2009 het asma globaal 250 000 sterftes veroorsaak.
  3. Opolski M, Wilson I (September 2005). "Asthma and depression: a pragmatic review of the literature and recommendations for future research". Clin Pract Epidemol Ment Health. 1: 18. doi:10.1186/1745-0179-1-18. PMC 1253523. PMID 16185365.

Bronne[wysig | wysig bron]