Francina Susanna Louw
Francina (Cinie) Susanna Louw (gebore Malan) (Riebeek-Wes, 10 Maart 1872 - Morgenster, distrik Fort Victoria, Suid-Rhodesië, 25 Junie 1935) was die vrou van ds. Andries Adriaan Louw sr., die stigter van die NG Sendingstasie Morgenster in wat vandag Zimbabwe is, en 'n kenner op die gebied van die Karanga-dialek van die Shonataal in die destydse Suid-Rhodesië.
Louw was die dogter van D.F. Malan van die plaas Allesverloren en die oudste suster van dr. D.F. Malan, later premier van die Unie van Suid-Afrika. Sy ontvang haar eerste opleiding op Riebeek-Wes, onder meer by die latere sen. T.C. Stofberg, wat getroud was met Francina Rossouw, 'n halfsuster van Francina en D.F. Malan se vader. Hierna kry sy opleiding aan die Hugenote-seminarie op Wellington by mejj. Abbie Park Ferguson en Anna Bliss. Sy was een van die eerste drie vroue wat daar die matrikulasiesertifikaat behaal het. Daarna was sy privaat sekretaresse vir mej. Ferguson en het tegelykertyd onderwys gegee in matesis en Latyn.
Reeds as kind is haar belangstelling in die Sending opgewek in haar ouerhuis en het sy begin om vir die plaaswerkers Sondagskool te hou. Op Wellington is haar belangstellings in sendingwerk nog verder versterk deur haar sendingliewende onderwyseresse mejj. Ferguson en Bliss en deur die blaadjie The Huguenot News Letter, wat onder studente veel nuus uit die verskillende sendingvelde versprei het. Mededelings deur ds. A.A. Louw uit Mashonaland het ook gereeld verskyn. Cinie het ook plaaslik op Wellington saam met eerw. Pauw onder die bruin inwoners geestelike arbeid gedoen.
Ná die dood van haar moeder moes sy 'n tyd lank op die plaas huishou vir haar vader, drie broers en 'n sustertjie. In 1894 is sy getroud met ds. A.A. Louw van Mashonaland, wat haar gaan haal en per ossewa teruggebring het na Suid-Rhodesië. Uit die huwelik is vyf kinders gebore, waarvan een jonk oorlede is. Die ander vier kinders plus 'n aangenome dogter was almal óf heeltyd óf deeltyds in die Sending werksaam.
Sy was begaaf in vele opsigte en het veral 'n merkwaardige aanvoeling vir tale gehad. Sommer uit die staanspoor het sy haar ywerig toegelê op 'n deeglike studie van die plaaslike taal en het later 'n grammatika en spelreëls vir die ingewikkelde Karanga-dialek opgestel en ook 'n liederebundel vir die inboorlingkerk. Dit is deakdes lank ná haar dood steeds gebruik, met net enkele byvoegings. Hierin het sy ook enige liedere van die Berlynse sendingbroers opgeneem. Daarbenewens het sy ook enkele boekies vir skoolgebruik en vir moeders geskryf en was jare lank die redaktrise van die kerkblaadjie Manyai waShe (Koningsbode). Sy het haar man 41 jaar bygestaan. Haar grootste letterkundige prestasie was die vertaling, saam met haar man, van die hele Bybel in die volkstaal, maar omdat hulle net die Karanga-dialek gebruik het, het die werk nooit in druk verskyn nie. 'n Nuwe vertaling in Shona is later deur hul seun, dr. André Louw, voltooi en in 1950 uitgegee. Cinie Louw se woordeboek van die Karanga-dialek het uit 8 000 trefwoorde bestaan.
In die vroegste jare het sy ook op Morgenster het sy 'n skool vir Afrikaanssprekende kinders van die Voortrekkers in Suid-Rhodesië gestig, en hulle almal, tesame met ongetroude sendingwerkers, geloseer. Sommige van hulle het later belangrike betrekkings in die regeringsdiens beklee.
Sy het 'n besonderse belangstelling gehad vir die opheffing van vroue en dogters. Sy was verantwoordelik vir die daarstelling van 'n eerste Christelike dogterstehuis en van die Vroueskool, wat lank in die vorm van die Beit-Huisvlytskool op Morgenster bestaan het. Met reg het die vrouesaal in die Morgenster-hospitaal na haar geheet. Vir die oprigting van dié hospitaal, het sy haar ook onvermoeid beywer.
Bronne[wysig | wysig bron]
- Potgieter, D.J. (hoofred.) 1974. Standard Encyclopaedia of Southern Africa. Cape Town: Nasou Limited.
- Olivier, ds. P.L. (samesteller). 1952. Wie is Wie in ons Sendingvelde - Mashonaland en Betsjoeanaland. Kaapstad: N.G. Kerk-Uitgewers.