Marius Gie
Marius Gie ( 25 Oktober 1915 – 27 November 1972) was die skrywersnaam van Martha Gieseke, ’n Afrikaanse skrywer van romans en kortverhale.
Lewe en werk[wysig | wysig bron]
Martha Charlotte Vorster is op 25 Oktober 1915 in Boksburg in Transvaal gebore as een van vier kinders, twee seuns (Johannes Petrus en Jacobus Albertus) en twee dogters (sy en haar suster, Veronica). Haar pa was Johannes Petrus Vorster en haar ma Charlotte Elizabeth van der Wath. Haar eerste onderwys ontvang sy op Breyten en Ermelo, maar keer dan in 1925 saam met haar gesin terug na die Witwatersrand, waar sy in 1932 aan die Hoërskool Helpmekaar matrikuleer. Hier oefen Eitemal as onderwyser ’n groot invloed op haar uit. Van kleinsaf het sy ’n groot belangstelling in musiek en ná skool bekom sy in 1933 haar musiekonderwysdiploma. Sy speel die klavier en stig saam met haar broer Johannes, wat die tjello speel, en haar suster Veronica, ’n violiste, ’n musiektrio wat gereeld in die openbaar optree. Haar broer Johannes vertrek na Londen in Engeland om daar as persfotograaf te werk en sy en haar suster volg hom in 1936 daarheen sodat hulle verder in die Koninklike Akademie in die musiek opgelei kan word. Hiervandaan onderneem sy op haar eie ’n reis na Duitsland waar sy veral die suide van die land verken en met die Swartwoud, Beethoven se Bonn, Heidelberg en Baden kennis maak. Haar 21e verjaarsdag vier sy in Skotland en keer dan in Januarie 1937 terug na Suid-Afrika. Vroeg in 1938 trou sy met die argitek Frederick Wilhelm Herbert Gieseke en ’n dogter, Martha, word uit die huwelik gebore. Met die koms van die Tweede Wêreldoorlog sluit haar man by die weermag aan en word dan in Europa vasgevang, vanwaar dit onmoontlik is om terug te kom. In hierdie tyd verhuis sy saam met haar ouers na ’n plaas in die Carolina-distrik, waar sy die stilte en tyd benut om haar eerste kortverhale te skryf. Eers in 1948 keer haar man terug uit Europa, dieselfde jaar waarin haar dogter polio opdoen in die destydse epidemie. Sy moet hierna noodgedwonge baie skryf om te poog om so geld in te samel om die mediese onkoste te dek en weer opnuut saam met haar man ’n bestaan uit te kerf. Nadat haar dogter universiteit agter die rug het, word haar man ernstig siek en is sy die enigste broodwinner. Sy is op 27 November 1972 oorlede.
Skryfwerk[wysig | wysig bron]
Van haar agste jaar maak sy rympies en skryf feëverhale. Reeds op vyftienjarige ouderdom skryf sy ’n riller en daarna ook etlike gedigte, wat sy op ryper ouderdom vernietig. Sy skryf onder die skuilnaam Marius Gie.
In 1941 verskyn haar eerste kortverhale in Die Brandwag en Die Huisgenoot. Sannie se ontdekking verskyn in 1944 in Die Huisgenoot en word deur Daniel Hugo in die versamelbundel Tydskrif 2 opgeneem. Dit is die verhaal van ’n jong vrou se gehegtheid aan haar motorkar en haar vindingryke pogings om dit te behou.
In 1945 volg haar eerste roman, Haar genooides, waarin die rasseprobleem behandel word.
In Julie 1947 wen sy Die Huisgenoot se prys vir die beste kortverhaal van die maand vir haar verhaal Die brand. Terselfdertyd verskyn die vervolgverhaal Almeloo van haar ook in hierdie tydskrif. Hierdie verhaal is die enigste vervolgverhaal in die geskiedenis van Die Huisgenoot wat op versoek van lesers ’n tweede keer geplaas is. Hennie Aucamp beskou hierdie verhaal as een van die beste voorbeelde van Neo-Gotiek (die oorvloedige gebruik van geheimsinnige, spookagtige en bonatuurlike elemente soos vampiere, spoke en spiritisme) in ons letterkunde.[1] Die roman speel op ’n afgeleë plaas af waar ’n pas getroude jong vrou se lewe versuur word deur ’n gemene skoonmoeder. Kobie du Plessis trou met Nathan Riemstra, maar wanneer sy op die plaas Almeloo aankom, vind sy dat haar man te bang was om sy ma van die troue te verwittig. Nou is hulle beide niks meer as bediendes op die plaas nie. Dan is daar ook nog die swaksinnige kind wat in ’n buitegebou weggesteek word. Hierdie verhaal word later in boekvorm gepubliseer.
In Die geheimsinnige mnr. Smit ontferm die welsynwerkster Yvonne Meyer haar oor die verwaarloosde mnr. Smit en dit het verrassende gevolge.
Publikasies[wysig | wysig bron]
| Jaar | Publikasies |
|---|---|
| 1945 | Haar genooides |
| 1951 | Almeloo |
| Klinkend metaal | |
| 1974 | Katrin Verkuil |
| 1976 | Die geheimsinnige mnr. Smit |
| 1977 | Skaduwees agter my |
| 1979 | Erfgenaam vir Toraine |
Bronnelys[wysig | wysig bron]
Boeke[wysig | wysig bron]
- Kannemeyer, J.C. “Geskiedenis van die Afrikaanse literatuur 2” Academica, Pretoria, Kaapstad en Johannesburg Eerste uitgawe Eerste druk 1983
- Nienaber, P.J.; Senekal, J.H en Bothma, T.C. “Mylpale in die geskiedenis van die Afrikaanse letterkunde”
- Afrikaanse Pers-Boekhandel Tweede hersiene uitgawe 1963
- Nienaber, P.J. et al “Perspektief en Profiel” Afrikaanse Pers-Boekhandel Johannesburg Derde hersiene uitgawe 1969
- Van Coller, H.P. (red.) “Perspektief en Profiel Deel I” J.L. van Schaik-Uitgewers Pretoria Eerste uitgawe 1998
- Van Coller, H.P. (red.) “Perspektief en Profiel Deel 2” J.L. van Schaik-Uitgewers Pretoria Eerste uitgawe 1999
Tydskrifte en koerante[wysig | wysig bron]
- Anoniem “Julie se pryswenner” “Die Huisgenoot” 29 Augustus 1947
- Aucamp, Hennie “So lyk die Boere se gotiek” “Rapport” 7 Maart 2010
Internet[wysig | wysig bron]
- Esaach: http://www.esaach.org.za/index.php?title=Gie_(Martha_C._Gieseke)_Marius
- Vorster: http://www.vorster.net/genealogie/getperson.php?personID=I12279&tree=vorster
Ongepubliseerde dokumente[wysig | wysig bron]
- Gieseke, M.C. Lewenskets Nasionale Afrikaanse Letterkundige Museum en Navorsingsentrum (NALN) Bloemfontein