Wasilisa die Skone
Wasilisa die Skone of Wasilisa die Mooie (Russies: Василиса Прекрасная) is 'n Russiese sprokie wat deur Aleksander Afanasiëf versamel is in sy werk Russiese Feëverhale (Народные русские сказки, Narodnije roesskije skazki).[1]
Opsomming[wysig | wysig bron]
'n Handelaar het 'n dogter wat bekend is as Wasilisa die Skone. Toe die meisie agt jaar oud is, sterf haar moeder. Voor haar dood roep sy Wasilisa na haar siekbed en gee haar 'n klein, unieke houtpop. Sy gee duidelike instruksies: Wasilisa moet die pop altyd by haar hou en niemand (nie eens haar pa) mag weet van die bestaan daarvan nie. Wanneer Wasilisa hulp nodig het of daar boosheid of hindernisse op haar pad kom, of sy het net 'n bietjie raad of troos nodig, moet sy vir die pop ietsie te ete en te drinke gee en die pop sal haar help. Toe haar ma sterf, gee Wasilisa die pop ietsie te ete en te drinke, en dit troos haar in haar tyd van droefheid.
_04.jpg)
Toe haar pa se tydperk van rou verby is, besluit hy om weer te trou. Hy kies 'n weduwee met twee dogters en dink sy sal die ideale ma vir sy dogter wees. Wasilisa se stiefma en stiefsusters is egter wreed teenoor haar wanneer haar pa nie by is nie, maar met die hulp van die pop kan Wasilisa altyd die huistake voltooi wat haar stiefma haar gee. Toe Wasilisa meerderjarig word en jong mans na haar begin vry, verwerp haar stiefma hulle almal op die voorwendsel dat dit onfatsoenlik is dat 'n meisie voor haar ouer susters trou, en nie een van die vryers stel in die stiefsusters belang nie.
Eendag moet die handelaar op 'n lang reis gaan vir sy werk. Sy vrou, wat die geleentheid sien om van Wasilisa ontslae te raak, verkoop die huis dieselfde dag en hulle trek na 'n mistroostige hut in 'n woud waar Baba Jaga glo woon. Wanneer die stiefma nie vir Wasilisa 'n klomp werk gee nie, stuur sy haar die woud in in die hoop dat sy iemand kan kry om met haar eie dogters te trou of dat Baba Jaga op Wasilisa sal afkom en haar sal eet. Dis net danksy die pop dat Wasilisa al haar werk kan voltooi en veilig kan bly buite die huis.
Die stiefma raak gefrustreer omdat Wasilisa elke keer terugkom huis toe. Sy word ook al hoe mooier. Een nag, voor slaaptyd, gee sy aan elke dogter 'n taak, en maak al die vure dood behalwe een kers. Die oudste dogter blaas toe die kers dood (in opdrag van haar ma). Die stiefsusters dwing Wasilisa uit die huis en sê haar aan om lig by Baba Jaga se hut te gaan haal.
Die pop beveel aan dat sy gaan, en sy gaan toe. Terwyl sy loop, ry 'n geheimsinnige man in die vroeë oggendure verby haar; hy is in wit geklee en ry op 'n wit perd waarvan al die toesrusting wit is. Daarna volg 'n ruiter in rooi. Wasilisa kom eindelik by 'n hut op hoenderpote wat omring is deur 'n heining wat van menslike kopbene gemaak is. 'n Swart ruiter ry verby haar, en dit word nag. Die oogkaste van die kopbene begin gloei, soos lanterns. Wasilisa is te bang om weg te hardloop, en dus kom Baba Jaga op haar af toe sy in haar reusagtige vesel tuis kom.
Toe sy uitvind hoekom die meisie daar is, sê sy Wasilisa moet sekere take verrig om die vuur te verdien, of sy sal doodgemaak word. Sy moet die huis en werf skoonmaak, Baba Jaga se wasgoed was en vir haar 'n ete vir 12 mense kook (wat Baba Jaga alleen opeet). Sy moet ook ander take verrig. Baba Jaga verlaat toe die hut vir die dag. Wasilisa werk haar flou, en toe sy besef sy gaan nie alles klaarkry nie, fluister die pop vir haar dat sy moet slaap, en die pop sal die take voltooi.
Met dagbreek ry die wit ruiter verby, en in die middag die rooie. Toe die swarte verbyry, keer Baba Jaga terug en kan niks foutvind met Wasilisa se werk nie. Sy vra drie paar hande sonder liggame om olie uit graan te druk, en wil toe by Wasilisa weet of sy enige vrae het.
Wasilisa vra haar oor die ruiters uit en hoor die witte is Dag, die rooie die Son en die swarte Nag. Toe Wasilisa besluit om haar uit te vra oor die hande sonder liggame, begin die pop in haar sak bewe. Wasilisa besef sy moenie vra nie en sê vir Baba Jaga sy het geen verdere vrae nie. Baba Jaga vra op haar beurt hoe Wasilisa al die take kon voltooi, en dié antwoord "deur my ma se seëninge". Baba Jaga wil niemand onder haar dak hê wat seëninge het nie en boender Wasilisa uit haar huis. Sy gee haar 'n skedellantern vol brandende kole om lig aan haar stiefgesin te verskaf.
Toe Wasilisa tuis kom, vind sy uit haar stiefma en stiefsusters kon geen vuur of kerse aansteek sedert sy die huis verlaat het nie. Die kole in die skedellanterns brand die drie vroue dood en Wasilisa begrawe dit volgens sy instruksies sodat niemand weer daardeur skade berokken kan word nie.[2]
Later word Wasilisa die assistent van 'n materiaalmaker in Rusland se hoofstad. Sy raak so bekwaam dat die tsaar haar raaksien, en later trou hy met haar.
Sprokietipe[wysig | wysig bron]
Russiese geleerdes klassifiseer die sprokie as tipe 480В* "Мачеха и падчерица" ("Stiefma en stiefdogter") van die Oos-Slawiese Volksverhaalklassifikasie (Russies: СУС): Die heldin word gestuur om vuur by Baba Jaga te gaan haal en word deur 'n towerpop gehelp om haar take te voltooi.[3] Professor Jack V. Haney klassifiseer die sprokie as tipe AT 480B* in die Aarne-Thompson-Uther-indeks.[4]
Variante[wysig | wysig bron]
In sommige weergawes eindig die verhaal waar die stiefma en stiefsusters sterf, en Wasilisa daarna in vrede saam met haar pa woon. Dié gebrek aan 'n troue is ongewoon wanneer 'n volwasse heldin daarin voorkom, maar dit gebeur soms.[5]
Volgens die linguis Jiří Polívka ontmoet die heldin in 'n Slowaakse verhaal uit Wes-Hongarye 'n ruiter of lord wat rooi aangetrek is, op 'n rooi perd ry en 'n rooi voël en rooi hond by hom het. Sy ontmoet ook een in wit en een in swart. Die heldin se stiefma verduidelik die rooie is die Oggend, die witte die Dag en die swarte die Nag.[6]
Vertolkings[wysig | wysig bron]
Nes baie kenners van sy dag, het Aleksander Afanasiëf baie verhale beskou as primitiewe maniere om die natuur te sien. In so 'n vertolking beskou hy die sprokie as die uitbeelding van die konflik tussen die sonlig (Wasilisa), die storm (haar stiefma) en donker wolke (haar stiefsusters).[7]
Verwysings[wysig | wysig bron]
- ↑ Alexander Afanasyev, Narodnye russkie skazki, "Vasilissa the Beautiful" Geargiveer 20 Oktober 2013 op Wayback Machine
- ↑ Santo, Suzanne Banay (2012). Returning: A Tale of Vasilisa and Baba Yaga. Toronto, Ontario, Kanada: Red Butterfly Publications. p. 24. ISBN 9781475236019.
- ↑ Barag, Lev. "Сравнительный указатель сюжетов. Восточнославянская сказка". Leningrad: НАУКА, 1979. p. 142.
- ↑ Haney, Jack V., ed. “COMMENTARIES.” In: The Complete Folktales of A. N. Afanas’ev. Volume I. University Press of Mississippi, 2014. p. 501. http://www.jstor.org/stable/j.ctt9qhm7n.115.
- ↑ Maria Tatar, Off with Their Heads! p. 199 ISBN 0-691-06943-3
- ↑ Polívka, Georg. "Personifikationen von Tag und Nacht im Volkmärchen". In: Zeitschrift für Volkskunde 26 (1916): 315.
- ↑ Maria Tatar, p 334, The Annotated Classic Fairy Tales, ISBN 0-393-05163-3
Skakels[wysig | wysig bron]
Hierdie artikel is in sy geheel of gedeeltelik uit die Engelse Wikipedia vertaal.
