Geselskapseilande
| Geselskapseilande Inheemse naam: Îles de la Société | |
|---|---|
 ’n Kaart van die Geselskapseilande. | |
| Geografie
| |
| Ligging | Stille Oseaan
|
| Argipel | Geselskapseilande, Frankryk
|
| Hoofeilande | Tahiti, Moorea, Raiatea, Bora Bora, Huahine
|
| Hoogste punt | Berg Orohena, 2 241 m |
| Administrasie | |
| Sien teks. | |
| Oorsese gebied | Frans-Polinesië
|
| Hoofstad | Papeete |
| Grootste stad | Papeete (bev. 133 627)
|
| Demografie | |
| Bevolking | 235 295[1]
|
.jpg)
Die Geselskapseilande (Frans: Îles de la Société of Archipel de la Société; Tahitiaans: Tōtaiete mā) is ’n groep eilande in die Stille Oseaan wat polities tot Frans-Polinesië behoort. Die argipel is vermoedelik deur kaptein James Cook so genoem tydens sy eerste vaart in 1769, volgens berigte ter ere van die Royal Society, die borg van die eerste Britse wetenskaplike opname van die eilande. Cook self het egter in sy joernaal gesê hy het dit so genoem "omdat hulle so naby mekaar lê".[2]
Geskiedenis[wysig | wysig bron]
Kolonisasie[wysig | wysig bron]
Die eerste Polinesiërs het vermoedelik omstreeks 1000 n.C. op die eilande aangekom.[3][4][5] Daar is nie algehele sekerheid oor die oorspronklike datum en of daar een migrasiegolf of verskeie was nie.
Mitiese oorsprong[wysig | wysig bron]
Die eilanders verduidelik hulle oorsprong aan die hand van 'n mite. Die geveerde god Taaroa het in sy dop gelê. Hy het geroep, maar niemand het geantwoord nie. Toe gaan hy terug in sy dop en bly eons lank daar. Toe hy eindelik uitkom, het hy die rotse en sand uit sy gebreekte dop gemaak, asook die fondament van die hele wêreld, Tumu-Nui. Uit sy ruggraat het hy die berge geskep; met sy trane die oseane, mere en riviere gevul; uit sy vinger- en toonnaels het hy die skubbe van die visse en skilpaaie gemaak; uit sy vere die bome en struike; met sy bloed het hy die reënboog ingekleur.
Taaroa het toe kunstenaars geroep wat Tane, die eerste god, gemaak het en daarna Ru, Hina, Maui en honderde ander. Die opperhoofde, of ari'i rahi, was afstammelinge van die gode. In hulle teenwoordigheid het gewone mense respek betoon deur die klere aan hulle bolyf uit te trek.
Europese kontak[wysig | wysig bron]
In 1767 het die skip Dolphin, onder aanvoering van kaptein Samuel Wallis, op Tahiti geland. Die kaptein en sy bemanning was ernstig siek aan skeurbuik en gretig om vars kos te kry. Hulle het gou uitgevind die eilanders soek weer desperaat na yster, wat gebruik is vir houtwerk en as vishoeke. Die matrose het ook agtergekom die jong vroue en meisies was gretig om seks vir 'n spyker te verruil.
Die eilanders was verheug oor die oorvloed yster op die skip en het op die skip probeer kom op soek daarna. Volgens Wallis moes hy kanonne skiet om beheer te handhaaf.[6]:39–47
Louis de Bougainville, 'n Franse edelman, matroos en soldaat, het in 1766 van Frankryk af om die wêreld gereis.[7] Teen die tyd dat hy in 1768 by die Geselskapseilande aangekom het, was sy bemanning siek aan skeurbuik. Al was die matrose twee keer soveel as dié op die Dolphin, het die eilanders genoeg kos gehad om te verhandel vir byle, messe en ander goedere.[6]:90–96 James Cook in April 1769 op Tahiti aangekom.
Tussen 1772 en 1775 het die onderkoning van Peru, die Spanjaard Manuel Amat y Juniet, drie ekspedisies na die Geselskapseilande georganiseer. Nadat hy van Cook se ekspedisie gehoor het en bang was die Britte koloniseer die eiland, het hy 'n eerste ekspedisie onder bevel van die Spaanse matroos Domingo de Bonechea gereël aan boord van die fregat Águila. In die tweede ekspedisie (1774-1775) het Domingo de Bonechea en José Andía y Varela aan boord van die skepe Águila[8] en Júpiter[8] 'n dosyn eilande tussen die Tuamotu-argipel en die Austraaleilande erken of ontdek. Hulle het ook 'n sendingstasie in Tahiti gestig wat net 'n paar jaar gehou het.
Die eiland het in 1843 'n protektoraat van Frankryk geword en in 1880 'n kolonie onder die naam Établissements Français d'Océanie, EFO.
Geografie[wysig | wysig bron]
.jpg)
Die eilande word geografies en administratief in twee groepe verdeel (genoem van oos na wes):
Bowindse Eilande (Îles du Vent)[wysig | wysig bron]
Benedewindse Eilande (Îles Sous-le-Vent)[wysig | wysig bron]
Die eilande het in 2017 'n bevolking van 275 918 gehad[1] en dek 'n landoppervlakte van sowat 1 590 km2. Die Geselskapseilande is 'n tropiese Suidsee-argipel van vulkaniese oorsprong. Saam is die eilande die ekonomies belangrikste van die vyf argipels van Frans-Polinesië. Die hoogste punt is die berg Orohena op Tahiti wat tot 2 241 m hoog is.
Die eilande se bevolking is in die kusstreke gekonsentreer en word al hoe yler hoe nader 'n mens aan die bergagtige sentrale dele kom. Die hoofeiland, Tahiti, waar 50% van die inwoners woon, is ook die tuiste van Papeete, die hoofstad van Frans-Polinesië.
Fauna en flora[wysig | wysig bron]
'n Groot verskeidenheid seldsame diere en plante kom in die tropiese woude van Frans-Polinesië voor. Die eilande is veral bekend om hulle welriekende landskap. Die "Tiaré tahiti", of Gardenia tahitensis, is een van die blomme wat die lekkerste ruik en kom net op die Geselskapseilande voor. Dit is nou 'n beskermde blom.
Die atolle wat die eilande omring, bevat talle korale, met skoenlappers en narvisse wat daaromheen baljaar. Mantas kom ook daar voor.
'n Deel van die onderwaterwêreld van Frans-Polinesië word egter geraak deur kerntoetse tussen 1966 en 1968 deur die Franse regering.
Klimaaat[wysig | wysig bron]
Die eilande se klimaat wissel tussen tropies en subtropies vanweë hulle grootte. Die hitte en baie hoë humiditeit, tesame met die eilande se vrugbare vulkaangrond, het digte, meestal onbereikbare tropiese woude geskep. Daar is twee seisoene: 'n warm een, wat van November tot Maart duur, en 'n koeler een, van April tot Oktober.
| Januarie | Februarie | Maart | April | Mei | Junie | Julie | Augustus | September | Oktober | November | Desember |
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| 27,0 °C | 27,1 °C | 27,4 °C | 27,1 °C | 26,4 °C | 25,2 °C | 24,7 °C | 24,6 °C | 25,0 °C | 25,6 °C | 26,3 °C | 26,6 °C |
Vervoer[wysig | wysig bron]
Elk van die Geselskapseilande het 'n klein lughawe. Die Internasionale Lughawe Faa'a is op Tahiti geleë en is die grootste lughawe op die eilande.
Verwysings[wysig | wysig bron]
- ↑ 1,0 1,1 "Population". Institut de la statistique de la Polynésie française (in Frans). Geargiveer vanaf die oorspronklike op 11 April 2020. Besoek op 11 Januarie 2015.
- ↑ Horwitz, Tony. Oktober 2003, Blue Latitudes: Boldly Going Where Captain Cook Has Gone Before, Bloomsbury, ISBN 0-7475-6455-8
- ↑ P. V. Kirch: On the Road of the Winds – An Archaeological History of the Pacific Islands Before European Contact; Berkeley, Los Angeles, London 2002, pp. 230–231.
- ↑ Wilmshurst, J.M. (2011). "High-precision radiocarbon dating shows recent and rapid initial human colonization of East Polynesia". PNAS. 108 (5): 1815–20. doi:10.1073/pnas.1015876108. PMC 3033267. PMID 21187404.
- ↑ Stevenson, J (2017). "Polynesian colonization and landscape changes on Mo'orea, French Polynesia: The Lake Temae pollen record". Holocene. 27 (12): 1963–75. Bibcode:2017Holoc..27.1963S. doi:10.1177/0959683617715690. S2CID 132920438.
- ↑ 6,0 6,1 Salmond, Anne (2009). Aphrodite's Island. The European Discovery of Tahiti. Penguin/North Shore. ISBN 9780520261143.
- ↑ Bougainville, Voyage autour du monde (1771).
- ↑ 8,0 8,1 Cinta, Joaquín de la Santa (2016-02-08). 50 Héroes españoles olvidados (in Spaans). BibliotecaOnline SL. ISBN 978-84-15998-44-0.
Eksterne skakels[wysig | wysig bron]
- Die Geselskapseiland vanuit die ruimte.
Hierdie artikel is vertaal uit die Engelse Wikipedia
Koördinate: 17°32′S 149°50′W / 17.533°S 149.833°W
Die Geselskapseilande in Frans-Polinesië | ||
|---|---|---|
| Eilande | .svg){kind=small} | |
| Argipels van Frans-Polinesië | ||
