Wys bron van Braai

[[Lêer:Grilling - Mangal.jpg|duimnael|regs|Wors en sosaties word gebraai]]
[[Lêer:Braai.JPG|duimnael|'n Tipiese braai op 'n klein braaier.]]

'''Braai''' is 'n sosiale tradisie waartydens kos (gewoonlik [[vleis]]) op 'n rooster of braaier oor vuurwarm kole gaargemaak word. Die tradisie het oorspronklik by die [[Afrikaner]]s in [[Suid-Afrika]] begin,<ref name="Osseo-Asare">{{cite book|url=http://books.google.com/books?id=1s-a7EMM6BgC|title=Food Culture in Sub-Saharan Africa|author=Fran Osseo-Asare|pages=81|isbn=0-313-32488-3|publisher=Greenwood Publishing Group|date=2005}}</ref> maar het sedertdien na die res van Suidelike Afrika versprei, insluitend: [[Botswana]], [[Namibië]], [[Lesotho]], [[Zimbabwe]] en [[Zambië]].

Naas vleis word [[braaibroodjie]]s, [[mielie]]s, [[aartappel]]s in foelie en [[sampioen]]e ook algemeen gebraai, gewoonlik as bygeregte, maar ook soms as 'n vegetariese maal voorberei word.

Net soos die woord [[boerewors]], is die woord ''braai'' ook in [[Engels]] en meeste [[Suider-Afrika]]anse tale opgeneem.

== Kultuur en tradisie in Suider-Afrika ==
[[Lêer:Backyard Braai.jpg|duimnael|380px|Tradisionele Suid-Afrikaanse braai op oop kole]]
[[Lêer:Mielies on the braai.JPG|duimnael|Mielies op die braai]]

'n Braaivleis (soortgelyk aan 'n "potluck"-partytjie oorsee) is 'n gemaklike en ontspanne sosiale geleentheid waar familie en vriende bymekaarkom op 'n piekniekplek of by iemand se huis  (gewoonlik in die agtertuin of lapa) met hul eie vleis, slaai en bykosse byderhand. Vleis is die steunpilaar van die Suid-Afrikaanse braai. Dit sluit tipies [[boerewors]], [[sosatie]]s, gemarineerde hoender, vark- en lamtjops, steak, en moontlik selfs vark[[ribbetjie]]s in. [[Vis (voedsel)|Vis]] en [[Weskuskreef|kreef]] is ook gewild aan die kusgebiede.

[[Mieliepap]] is nog 'n vername deel van die maaltyd in die noordelike streke van die land. Hierdie gereg is 'n stywepap, of ''krummelpap'', wat tradisioneel met die vleis geëet word. Pap word van fyngemaalde mieliemeel gemaak, en is 'n [[stapelvoedsel]] van die plaaslike gemeenskappe en kan geëet word met 'n tamatie-en-uie[[sous]] of 'n meer pikante [[chakalaka|smoor]] by 'n braai. In die Wes-Kaapse skiereiland, is die algemene bygereg 'n geroosterde broodjie met uie, tamaties en kaas, met appelkooskonfyt en gerasperde kaas nog 'n  stapelvoedsel wat gewild is onder kinders.

Soms staan hierdie aktiwiteit bekend as ''tjop en dop'' (''dop'' is Afrikaanse "slang" vir 'n alkoholiese drankie) en ''tjop'' die informele Afrikaanse naam vir 'n lamskotelet.

'n Braai is 'n sosiale geleentheid met spesifieke tradisies en [[Norme|sosiale norme]]. In wit en swart Suid-Afrikaanse kultuur, maak vrouens selde die vleis gaar by 'n sosiale byeenkoms, dit is gewoonlik die mans se verantwoordeikheid. Die mans versamel rondom die braaiplek in die buitelug en braai die vleis, terwyl die vroue die pap, slaaie, nagereg en groente in die kombuis voorberei. Die ete word buite by die ''braai''er genuttig, aangesien hierdie byeenkomste gewoonlik tydens die lang somermaande gehou word. Die braai van die vleis is nie die prerogatief van al die mans om die vuur nie, net een persoon is gewoonlik in beheer van sake. Hy sal die vuur maak, kyk dat die kole gereed is en die vleis dan braai. Etiket hou voor dat ander persone nie mag inmeng met die braaiman se pligte nie, behalwe as hulle uitdruklik om hulp gevra word. Ander mans mag met die braaiwerk help, maar oor die algemeen neem almal om die vuur net deel aan kletsgesprekke terwyl hulle 'n drankie in die hand vashou.<ref>{{cite web |url=http://www.youtube.com/watch?v=vq2SOmwzjUU |title=South African Braai Etiquette |publisher=YouTube |date=5 Augustus 2006 |access-date=3 Augustus 2015 |language=en |archive-url=https://web.archive.org/web/20190106033324/https://www.youtube.com/watch?v=vq2SOmwzjUU |archive-date=6 Januarie 2019 |url-status=live |df=dmy-all}}</ref> Dit is soortgelyk aan hoe die Australiese, Nieu-Seelandse en Amerikaanse agterplaas ''barbecues'' dikwels verloop. Wat 'n ''braai'' verskillend maak van 'n  ''barbecue'' is dat dit 'n belangrike sosiale geleentheid vir baie Suid-Afrikaners is, soos op Kersdag, na-gradeplegtigheidspartye, verjaarsdae en sommer alledaagse bymekaarkomste, wat as 'n rede gebruik word om iets te vier. Ander kulture mag 'n braai hou as 'n spesiale geleentheid in eie reg.

== Braaimetodes en toerusting ==
[[Lêer:Braai Boerewors.JPG|duimnael|'n Rooster gepak met [[boerewors]] en [[varkvleis]].]]
'n Braaier is 'n toestel wat kos gaarmaak deur die aanwending van hitte, meestal van onder. Daar is verskeie soorte braaiers, die meeste val in een van twee kategorieë: hout/houtskool of gas-aangevuur. Daar word gedebateer oor watter metode die beste resultate lewer.
Daar is baie verskillende braaimetodes wat gebruik kan word, asook verskillende soorte braaiers en braaitoerusting soos byvoorbeeld:

=== Braai oor oop kole ===
Die gewone metode van braai in Suid-Afrika is om die vleis of ander kos op 'n rooster wat bo-oor 'n sterk hittebron geplaas word, gaar te maak. Die vuur behoort verkieslik van egte hout, soos [[kameeldoring]], [[mopanie]], [[rooikrans]] of [[sekelbos]],<ref>{{cite web |url=https://braaiculture.com/best-braai-wood |title=Great hardwoods to use for braai wood in South Africa |publisher=braaiculture.com |access-date=3 Junie 2017 |language=en |archive-url=https://web.archive.org/web/20191009112329/https://braaiculture.com/best-braai-wood/ |archive-date=9 Oktober 2019 |url-status=live |df=dmy-all}}</ref> te wees. Dit is die gewildste metode van braai, veral omdat langer tyd bestee kan word in goeie geselskap, as bv. met 'n gasbraaier.

Waar egte hout voorheen die mees gebruikte braaibrandstof was, het die gebruik van [[houtskool]], brikette en gas toegeneem in moderne tye as gevolg van hul gemak, soos met ''barbecues'' elders in die wêreld.<ref>{{Cite web|last=Mulrooney|first=Thomas|title=Barbecues Around The World: South African Barbecue Braai|url=http://news.bbqbarbecues.co.uk/barbecue-articles/barbecues-world-south-african-barbecue|publisher=News.BBQBarbecues|accessdate=24 September 2013|archive-date= 6 Oktober 2016|archive-url=https://web.archive.org/web/20161006220028/http://news.bbqbarbecues.co.uk/barbecue-articles/barbecues-world-south-african-barbecue|url-status=dead}}</ref> Daar is egter 'n hernude belangstelling in die gebruik van hout na die Suid-Afrikaanse regering begin het met sy [[indringerplant]]spesie-uitroeiprogram.<ref>{{Cite web|title=MANAGEMENT OF INVASIVE ALIEN PLANTS|url=http://www.dwaf.gov.za/wfw/Control/|publisher=Department of Water Affairs|accessdate=24 September 2013}}</ref> Baie huishoudings besit nou beide 'n gas- en hout- of houtskoolbraai.<ref>{{cite web |title=Barbecue advice – South African style |url=http://www.healthlisted.com/barbecue-advice-south-african-style/ |publisher=healthlisted.com |access-date=22 September 2016 |language=en |archive-url=https://web.archive.org/web/20171129035617/https://www.healthlisted.com/barbecue-advice-south-african-style/ |archive-date=29 November 2017 |url-status=live |df=dmy-all}}</ref>

=== Ketelbraaier ===
[[Lêer:Charcoal Kettle Grills.jpg|duimnael|200px|Twee ketelbraaiers, 'n 18" model en 'n 22.5" model]]

Die ketelbraaier het in [[1952]] ontstaan toe George Stephen Sr, 'n werknemer by Weber Brothers Metal Works in [[Chicago]], [[Illinois]], 'n vervaardiger van mariene boeie, vorendag gekom het met 'n idee vir 'n braaier. Sy uitvinding was 'n koepelvormige braaier met 'n deksel om kos te beskerm teen die elemente, terwyl die braaismaak ingeseël word. George Stephen het 'n boei in die helfte gesny, luggate daarin gemaak, en bene aangesit, en so die uitvinder van die Weber-braaier geword.<ref>{{cite web |url=http://www.weber.com/about/weber-story-1950 |title=Weber Story |access-date=14 Junie 2015 |language=en |archive-url=https://web.archive.org/web/20170328090940/http://www.weber.com/about/weber-story-1950 |archive-date=28 Maart 2017 |url-status=live |df=dmy-all}}</ref>

=== Spitbraai ===
[[Lêer:Spit Braai - Lamb on a spit 02.jpg|duimnael|200px|'n Hele skaapkarkas op 'n spit]]

Spitbraai is 'n metode van braai waar 'n groot stuk vleis op 'n roterende staaf vasgemaak word, en oor 'n hittebron van gas of oop kole gaargemaak word terwyl dit roteer. Die vleis word stadig gaar en word voortdurend bedruip totdat dit gaar is en gereed om te eet. 'n Hele skaapkarkas word dikwels op 'n spit gebraai, maar dit kan ook gedoen word met kleiner snitte soos [[skaapvleis|skaap]]-, [[beesvleis|bees]]-, of [[varkvleis|varkboude]] en met heel [[hoendervleis|hoenders]]. Wanneer 'n heel skaapkarkas op die spit gebraai word, word die vleis gewoonlik direk van die karkas gesny terwl dit nog aan die spit hang.<ref>{{cite web |url=http://spitbraaidelivery.co.za/what-is-a-spit-braai/ |title=What is a spit braai – spitbraaidelivery.co.za |access-date=14 Junie 2015 |language=en |archive-url=https://web.archive.org/web/20191009113838/https://spitbraaidelivery.co.za/what-is-a-spit-braai/ |archive-date=9 Oktober 2019 |url-status=live |df=dmy-all}}</ref>

=== Gasbraaier ===
{{Hoof|gasbraaier}}
[[Lêer:LazyMan inventor gas grill, Model AP Summer 1954.jpg|duimnael|200px|''LazyMan Model AP'', die wêreld se eerste draagbare gasbraaier. Foto geneem in 1954.]]

Gasbraaiers gebruik gewoonlik vloeibare petroleum (LP) of natuurlike gas (NG) as hul brandstofbron vir die gasvlam wat gebruik word vir die gaarmaak van vleis of ander kos deur direkte of indirekte verwarming. Gasbraaiers is beskikbaar in verskillende groottes wat wissel van klein tot groot asook industriële restaurantbraaiers wat gebruik word om vir groot groepe mense te braai.

Die buitemuurse gasbraaier is in die vroeë 1950's deur Don McGlaughlin, eienaar van die ''Chicago Combustion Corporation'', uitgevind, en staan vandag bekend as ''LazyMan''. McGlaughlin se vroeë ontwerp is aangepas en in 1954 het die ''Chicago Combustion Corporation'' die wêreld se eerste draagbare gasbraaier, die ''LazyMan Model AP'' bekend gemaak.<ref>{{cite web |author=Cart |url=http://www.lazyman.com/history |title=60 years of rich history! » LazyMan Gourmet Grills |publisher=Lazyman.com |access-date=14 Junie 2015 |language=en |archive-url=https://web.archive.org/web/20191009112335/https://www.lazyman.com/history/ |archive-date=9 Oktober 2019 |url-status=live |df=dmy-all}}</ref>

=== Skottelbraai ===
[[Lêer:Skottelbraai-ontbyt.JPG|duimnael|200px|Ontbyt op 'n skottelbraai]]

Die skottelbraai bestaan uit 'n pan wat op 'n gasbrander geplaas word, en is veral gewild vir die maak van ontbyt, veral wanneer daar kampeer word.<ref>{{cite web |url=http://www.cadac.co.za/info/blog/category/skottel-braai |title=New Breakfast Ideas For Your Skottel Braai |publisher=CADAC |date= |accessdate=2015-06-14 |archive-date=2016-02-09 |archive-url=https://web.archive.org/web/20160209211155/http://www.cadac.co.za/info/blog/category/skottel-braai |url-status=dead }}</ref>

== Nasionale Braaidag ==
Nasionale Braaidag word jaarliks op [[24 September]] op [[erfenisdag]] gevier. Alle Suid-Afrikaners wêreldwyd word aangemoedig om op die dag hulle vure aan te steek en iets te rooster. Die dag gedenk Suid-Afrika sy ryk erfenis en sy unieke tydverdryf, die braai. Mense van alle demografiese groepe en godsdienste neem hieraan deel.<ref>http://southafricantimes.co.uk/the-expats/events/archive/2009/08/24/september-24-braai-day.aspx{{Dooie skakel|date=Desember 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}</ref>

Braaidag is vir die eerste keer in 2005 deur die ''Mzansi Braai-instituut'' georganiseer, en sedert 2008 word dit deur ''Jan Braai'' onder die vaandel van ''Braai vir Erfenis'' (Braai4Heritage), 'n nie-winsbejag inisiatief bemark.<ref>{{cite web |url=http://www.braaiday.co.za |title=National Braaiday, 24th Sep Every Year |access-date=19 Oktober 2007 |date=10 Oktober 2007 |language=en |archive-url=https://web.archive.org/web/20191219142436/http://www.braaiday.co.za/ |archive-date=19 Desember 2019 |url-status=live |df=dmy-all}}</ref> Op 5 September 2007 word aartsbiskop [[Desmond Tutu]] as die beskermheer van die dag aangestel.<ref>[http://www.mg.co.za/article/2008-09-02-tutu-one-nation-braai Tutu: One nation, one braai]</ref> Die inisiatief ontvang in 2008 die amptelike goedkeuring van Suid-Afrika se Nasionale Erfenisraad.

== Sien ook ==
<div style="-moz-column-count: 3">
* [[Boerewors]]
* [[Mieliepap]]
* [[Potjiekos]]
* [[Potbrood]]
* [[Skilpadjies]]
* [[Sosatie]]s
* [[Biefstuk|Steak]]
* [[Tjop (vleis)|Tjop]]
* [[Ribbetjie]]s
* [[:en:Asado|Asado]] (in Engelse Wikipedia)
</div>

== Verwysings ==
{{Verwysings|2}}

== Eksterne skakels ==
{{Commons-kategorie inlyn}}
* {{Wikt-inlyn|braai}}

{{Normdata}}
[[Kategorie:Namibiese kookkuns]]
[[Kategorie:Suid-Afrikaanse kookkuns]]
[[Kategorie:Vleis]]
[[Kategorie:Braai]]
[[Kategorie:Kooktegnieke]]