DALRO
DALRO (afkorting van die Dramatiese, Artistieke en Letterkundige Regteorganisasie) is 'n Suid-Afrikaanse organisasie wat die intellektuele eiendom van skrywers en die opvoerregte van dramaturge beskerm en namens hulle tantieme vir hul werk invorder. DALRO se direkteure bestaan uit outeurs, uitgewers en kopieregpraktisyns. Die organisasie is in 1967 deur Gideon Roos (seun van die bekende rugbyspeler Paul Roos) en sy seuns Paul en Gideon op die been gebring.[1]
DALRO is gesig as 'n sustervereniging van SAMRO, die Suid-Afrikaanse Musiekregteorganisasie, wat agt jaar vroeër tot stand gekom het. Die organisasie het ten doel om die kopiereg en uitvoerende regte vir literêre, artistieke en dramatiese werke te administreer en advies oor kopiereg en uitreikingskwessies te gee. Die organisasie poog verder om die skepping van Suid-Afrikaanse werke te bevorder.[2] Oor die ontstaan van DALRO het Roos gesê:
|
Ons (Samro en Dalro) kan nee sê namens komponiste, dramaturge en skrywers en ons kan betaling vir die skeppende kunstenaar eis. Breytie Breytenbach het eendag radeloos kom aanklop en gesê hy kan nie nee sê vir kerkverenigings nie. Daarom het ons Dalro gestig. |
|
Twee jaar na die stigting van die organisasie het hulle 'n ooreenkoms met die Belgiese Societes des Auteurs Belges / Belgiese Auteurs-Maatschappij (SAMBAM) onderteken vir die wedersydse beskerming van outeurs se werke in die twee lande. Soortgelyke kontrakte is onderteken met die Societe des Auteurs et Compositeurs Dramatiques (SACD) en Societe des Gens de Lettres (SGDL) in Frankryk, Sociedad General Autores de Espana (SGAE) in Spanje en die Verwertungsgesellschaft (WORT) in Duitsland. DALRO is verder 'n lid van die internasionale CISAC-kopieregkonfederasie (International Confederation of Societies of Authors and Composers), waaraan meer as honderd soortgelyke organisasies behoort.
DALRO het oor die loop van die jare talle projekte onderneem. Hulle het onder andere 'n inventaris van teatertekste opgestel, op grond waarvan meer spesifieke projekte in die 1960's geloods is. Na aanleiding hiervan is daar na vergete werke en skrywers gesoek (die werke van De Wet Laubscher is byvoorbeeld herontdek). Nuwe skrywers is ook aangemoedig om musiekblyspele en eenbedrywe te skep, wat skrywers soos Coenie Rudolph, Anna Rudolph, Pierre Malan, Louis de Villiers en Susie Mey Viljoen geïnspireer het. 'n Derde verwante projek het 'n reeks goedkoop, losstaande teatertekste vir gebruik deur amateurmaatskappye uitgegee. 'n Katalogus van die beskikbare werke, getiteld Wat kan ons opvoer?[3] met riglyne vir die kies van 'n geskikte teks vir opvoering, is ook gepubliseer. Dit was so suksesvol dat die tweede byvoeging in toneelstukke en musiekblyspele verdeel is.
Behalwe vir sy projekte het DALRO oor die jare verskeie kunsverwante projekte befonds, beurse uitgereik en die skryf en publikasie van kulturele en historiese werke gefinansier. Die eerste hiervan was die geskiedenis van FATSA (Federasie van Amateurtoneelvereniginge van Suid-Afrika) en amateurteater, geskryf deur die joernalis Phyllis Konya. In 1987 is die Suid-Afrikaanse Teaterjoernaal met gedeeltelike befondsing van DALRO geloods.
Vanaf 1972 het DALRO ook die administrasie van teaterpryse in Johannesburg en Pretoria geadministreer. Die eerste seremonie is in November 1972 gehou. Een van die pryse, die DALRO Goue Masker Toekenning in Afrikaans, is toegeken aan 'n individu wat 'n noemenswaardige bydrae tot die Suid-Afrikaanse teater gemaak het. In November 1981 is dié prys die eerste keer aan Breytie Breytenbach oorhandig. Die DALRO-toekennings is egter teen 2002/3 gestaak.
Verwysings[wysig | wysig bron]
- ↑ HAT Taal-en-feitegids, Pearson, Desember 2013, ISBN 978-1-77578-243-8
- ↑ DALRO, Encyclopaedia of South African Theatre, Film, Media and Performance (ESAT), besoek op 12 Mei 2018.
- ↑ Wat kan ons opvoer? / What can we stage? DALRO, Johannesburg, 1990, ISBN 0-86964-537-4.