Doune-kasteel

'n Lugfoto van Doune-kasteel en die kasteelbewaarder se woning

HDR-opname van die kasteel se kombuis wat deur ‘n aanregkamer met die groot saal verbind is. Kos, wat tydens feesmale deur kokke berei is, is deur twee lokette (links op die foto) aan bediendes oorhandig wat dit dan aan feesgangers in die groot saal voorgesit het. Voor die groot venster in die middel is oorblyfsels van die groot bakoond

Die twee lokette

Die Doune-kasteel (Engels: Doune Castle) is 'n Middeleeuse vesting wat naby die gelyknamige nedersetting in die Stirling-distriksraadgebied van Sentraal-Skotland geleë is. Die kasteel is op hoër geleë terrein by 'n beboste rivierkronkel opgerig waar die Ardoch Burn in die Teithrivier uitmond.

Daar is min historiese bronne oor die kasteel en sy bougeskiedenis. Navorsers het die 13de eeu as ontstaantydperk van die kasteel bepaal. Die vesting het waarskynlik gedurende die Skotse Onafhanklikheidsoorloë skade gely en is in die laat 14de eeu deur Robert Stewart, graaf van Menteith en Fife en vanaf 1398 hertog van Albany (omstreeks 1340–1420) - die derde seun van koning Robert II van Skotland wat die land vanaf 1388 tot sy afsterwe as “ongekroonde koning” geregeer het - in sy huidige vorm heropgebou.

Hertog Robert se vesting het min of meer onveranderd en volledig bewaar gebly. Blykbaar het dit binne een enkele bouperiode ontstaan. Nadat die hertog se seun, Murdoch, deur koning Jakobus I in 1425 tereggestel is, het die kasteel aan die Kroon geval om vervolgens as koninklike jaghuis en woning vir die weduwees van heersers te dien.

Vanaf die laat 16de eeu was Doune-kasteel in besit van die grawe van Moray. Die vesting het verskeie kere 'n belangrike militêre rol gedurende oorloë en opstande gespeel, soos in die Skotse Oorloë van die Drie Koninkryke, die Glencairn-opstand in die middel van die 17de eeu en die Jakobiete-opstand in die laat 18de eeu. Omstreeks 1800 het die kasteel reeds in verval geraak. Eerste pogings om die vesting te herbou is in die 1880's onderneem voordat die Doune-kasteel in die 20ste eeu deur die owerheid bestuur is. Tans word dit deur Historic Environment Scotland onderhou en staan oop vir die publiek.

Die karakter van Doune-kasteel is deur die status van sy eienaars bepaal. Sy ontwerp weerspieël die ideaal van 'n koninklike kasteel. Die kasteelkompleks se geboue het rondom 'n sentrale binnehof ontstaan, waarby net die noordelike en noordwestelike geboue voltooi is. Hulle bestaan uit 'n groot toringhuis oor die ingang waar die kasteelheer en sy gesin gehuisves is, en 'n tweede toring met kombuis en gasvertrekke. Die twee torings word deur 'n groot saal met mekaar verbind. Die ontwerp van die bestaande woonvertrekke dui daarop dat die oorspronklike bouplan voorsiening gemaak het vir verdere woonruimte wat om onbekende redes uiteindelik nie verwesenlik is nie.

Klapperneute word in die rolprent “Monty Python and the Holy Grail” gebruik om die klank van perdehoewe na te boots. Historic Scotland voorsien in geesdriftiges se vraag na dié eksotiese neut

Enkele bouelemente - soos die betreklik groot vensters aan die buitekant - en die feit dat Doune betreklik kleiner is Stirling-kasteel, die gunstelingwoning van Skotse konings en koninginne wat slegs enkele myl van Doune af geleë is - steun die hipotese dat die kasteel nie soseer as 'n vesting of amptelike koninklike residensie ontwerp is, maar eerder as ontspanplek en administratiewe setel vir die graafskap Menteith.

Die kasteel se oorspronklike 14de eeuse steenmure het grotendeels onveranderd bewaar gebly, behalwe vir klein herstelwerk wat in die 1580's gedoen is. Gedurende die restourasiewerk in die 1880's is die houtdak en binnevloere vervang, net soos sommige binneversierings.

Die Doune-kasteel is verskeie kere vir rolprentproduksies gebruik - onder meer as Swamp Castle, Castle Anthrax en Camelot in Monty Python and the Holy Grail (1975), in die BBC-produksie Ivanhoe, as Winterfell in die televisiereeks Game of Thrones en as fiksionele Leoch-kasteel in die verfilming van Outlander-romans.