Geiser (toestel)
'n Geiser of 'n warmwatertoestel of badketel is 'n toestel wat warm water voorsien. Die water word meestal met 'n elektriese element verhit, maar gas- en songeisers word ook algemeen gebruik. Die naam is afgelei van geiser, 'n warmwaterbron in die natuur.
Elektriese geisers[wysig | wysig bron]
Na beraming gebruik huishoudings gemiddeld 30% tot 40% van hulle kragverbruik vir die verhitting van water. Dit maak die geiser verantwoordelik vir die grootste elektriese uitgawe in meeste huishoudings.[1] Met die stygende energiepryse raak dit al belangriker om besparingsmaatreëls in te stel.
Energiebesparing[wysig | wysig bron]
- Isoleer die geiser met 'n geiserkombers.
- Isoleer warmwaterpype wat uit die geiser loop met termiese pypbekleding.
- Stel die geiser se temperatuur af na ongeveer 40 tot 45 °C. Hoe warmer die water in die geiser, hoe meer energie verloor dit na die atmosfeer.
- Installeer 'n tydskakelaar vir die geiser (bv. 04h00 aan en 07h30 af).
- Gebruik minder warm water deur byvoorbeeld eerder te stort as te bad.
- Installeer 'n songeiser (sonpanele wat die water in jou geiser verhit i.p.v. om elektrisiteit te gebruik).
Hoe werk 'n geiser?[wysig | wysig bron]
Omdat koue water se digtheid hoër is as warm water, sal die koue water onder in die geiser gaan lê en die warmwater aan die bokant. Daarom verlaat die warm water die geiser aan die bokant wanneer warm water in die huis gebruik word en word die koue water onder in die geiser ingelaat. Dit is om te verhoed dat die warm en koue water in die geiser nie meng nie. Byvoorbeeld, as jy jou badwater intap, sal jy aan die begin warm water hê. Soos die warm water uit die geiser getrek word, sal koue water wat van onder inloop die warm water boontoe stoot en so sal jy altyd die warmste water in die geiser tot jou beskikking hê (totdat al die warm water natuurlik opgebruik is en die geiser nog nie tyd gehad het om die water tot temperatuur te verhit nie).
Die veiligheidsklep keer dat die druk in die geiser te hoog raak (soos bv wanneer in inlaatklep oop gefaal het). Die uitlaat van die veiligheidsklep word herlei na buite sodat die water nie op jou plafon sal uitloop nie, maar eerder in jou tuin of op jou gras. As die termostaat byvoorbeeld foutief is en dit laat die water in die geiser kook kan dit veroorsaak dat die druk in die geiser tot bo die ontwerpdruk (ongeveer 6 bar[2]) styg en sal die veiligheidsklep oopmaak.
Die beheerklep op die koue water inlaatlyn beheer die druk in die geiser op ~4 bar. Dit is nodig, omdat die waterdruk van die stelsel (stadsraad), ongeveer 8 bar is. Indien daar dus nie ’n inlaatbeheerklep is nie, sal die geiser se druk dieselfde wees as die stelseldruk, wat hoër is as die geiser se ontwerpdruk van 6 bar. Dit sal veroorsaak dat die veiligheidsklep heeltyd oop sal staan om die geiser te beskerm teen oordruk. Die resultaat sal wees dat jy baie water gaan verloor en dat jy nooit warm water in die geiser gaan hê nie, want daar gaan nie genoeg tyd wees om die water te verhit nie.
Die inlaatlyn het 'n lus wat hoër is as die geiser en ook 'n vakuumbreker. Dit is nodig sodat die geiser nie 'n hewel vorm en leegtap wanneer die inlaatwater afgesny word nie. Hierdie lus en die vakuumbrekers is die rede hoekom jou geiser nie leegloop wanneer jy 'n kraan se wassertjie vervang nie: die vakuumbreker op die koue inlaat is daar vir wanneer jy aan jou koue krane werk en die vakuumbreker op die warm uitlaat is vir wanneer jy aan jou warm krane werk.
Die termostaat en verhittingselement beheer die water se temperatuur op die temperatuur wat jy self stel. Stel dit gewoonlik op ongeveer 40 °C. As dit laer as dit is, gaan die water nie warm genoeg wees nie, en hoe warmer dit gestel is, hoe meer hitte gaan na die omgewing verloor word as gevolg van 'n hoër logaritmies gemiddelde temperatuurverskil of LGTV. Alhoewel ’n geiser oor die algemeen goed geïsoleer is, behoort ’n geiserkombers verder te help om hitte binne die geiser te hou.
Die opvangbak se doel is om enige lekkasie op te vang en na buite te dreineer sodat water nie die plafon en/of ander dinge in die huis beskadig nie. Volgens wet moet alle geisers ’n opvangbak hê.
'n Mens kan 'n pyp (soos 'n tuinslang) aan die dreinpunt koppel wanneer die geiser leeggetap wil word.
Foutsporing[wysig | wysig bron]
- Indien die geiser konstant oorloop (veiligheidsklep staan oop), kan dit wees agv die volgende redes:
- Foutiewe veiligheidsklep: As dit oopmaak teen ’n laer druk as wat die inlaatbeheerklep die druk beheer.
- Foutiewe inlaatbeheerklep: As die inlaatklep nie die druk in die geiser beheer nie, kan die druk hoër word as die veiligheidsklep se steldruk en sal dit dus oopmaak.
- Die steldruk van die veiligheidsklep en beheerklep is te naby aan mekaar, dus voor die inlaatbeheerklep toemaak, maak die veiligheidsklep oop.
- Foutiewe termostaat: Dit skakel nie die element af nie wat veroorsaak dat die water begin kook en die druk in die geiser laat styg bo die ontwerpdruk. Indien dit die geval is, behoort jy agter te kom dat die warm water wat uit die kraan uitkom baie warmer as normaal is.
- Indien die water in die geiser nie warm word nie, is die geiser se element heel waarskynlik foutief. Dit kan egter ook wees dat die veiligheidsklep oop staan (vir watter rede ookal). Dus loop die geiser konstant oor na buite en kry die water nie kans om warm te word nie. Indien dit die geval is, sal daar heeltyd water uitloop na buite – dit sal jou elektrisiteits- en waterrekening die hoogte in laat skiet.
- Die geiser se veiligheidsklep maak oop wanneer jy 'n mengkraan gebruikː
- Omdat die geiser 'n inlaat drukbeheerklep het, is die druk van die warmwater in jou huis laer as die druk van die koue water. Dus wanneer die uitlaat van 'n menger (menger van koue en warm water) verstop is, kan dit veroorsaak dat die koue water terug druk in die geiser in, die druk verhoog en die veiligheidsklep oopmaak.
Verwysings[wysig | wysig bron]
- ↑ NK-inwoners moet krag help spaar[dooie skakel], Volksblad, 6 Junie 2011
- ↑ 6 bar = 600 kPa. 'n Motorband word gewoonlik ongeveer 2 bar or 200 kPa gepomp.
