Gaan na inhoud

H. Luhis

in Wikipedia, die vrye ensiklopedie

H. Luhis (1847–1932) was ’n Suid-Afrikaanse skrywer, wie se werke in Afrikaans en Engels veral oor kultuurhistoriese waarde beskik.

Lewe en werk

[wysig | wysig bron]

Harry Luhis is in 1847 in Hamburg in Duitsland gebore as enigste kind[1] Sy vader was ’n Fries en ’n seekaptein van die eiland Schiermonnikoog in die Noordsee. Sy moeder was van gedeeltelik Duitse afkoms wat meestal met hom by haar ouers in Eimsbüttel, ’n voorstad van Hamburg in Duitsland, gewoon het tydens die vader se gereelde afwesigheid ter see. Hy verhaal later sy wedervaringe uit hierdie tyd in sy “Stories van ’n Ou Dorp” en in “Vakansie in Friesland” gee hy sy indrukke van die besoeke aan sy grootouers aan vaderskant op sy vader se eiland van afkoms. Op elfjarige ouderdom raak sy vader vermis op see en sy moeder se inkomste is onvoldoende om in hulle lewensbehoeftes te voorsien. Hulle verhuis dus na Londen waar sy weet sy werk kan kry as vertaler. Sy word dan ook hier deur ’n uitgewer in diens geneem om vertalings te doen vanuit Duits, Nederlands en Frans in Engels en omgekeerd. Hier gaan hy vir ’n ruk skool, maar op dertienjarige leeftyd word hy ingeskryf as klerk by ’n skeepsfirma. Deurentyd is hy ’n gretige leser wat elke maand reeds vroeg in die oggend in die tou gaan staan by die uitgewer in Fleet Street wat die maandelikse episode van Charles Dickens se nuutste boek publiseer, om sy kopie hiervan te kry. Een van die hoogtepunte van sy lewe is dan ook wanneer hy vir Dickens persoonlik ontmoet op ’n treinreis na Londen, ’n insident wat hy in een van sy latere artikels in South African Nation verhaal. Hy hou egter nie van die kantoorwerk by die skeepsfirma nie en by sy gereelde besoeke wat hy ampshalwe aan die hawe moet maak, raak hy bevriend met die matrose en neem sy lus om op see te wees toe. Hy loop dus na ’n jaar weg see toe. Teen hierdie tyd is sy moeder weer getroud, maar hy hou vir die res van sy lewe kontak met haar deur gereelde briewe, wat feitlik in dagboekvorm sy wedervaringe op sy seereise oor die wêreld weergee. Na sy moeder se dood word hierdie briewe aan hom terug besorg en dit is hieruit wat hy sy stories en artikels in latere jare saamstel. Hy verkry sy sertifikaat as eerste-stuurman maar besluit kort hierna om die see te verlaat en hom in Natal in Suid-Afrika te vestig, waar hy by die berede polisie aansluit en Natal goed leer ken. Tydens ’n vakansie in Kaapstad ontmoet hy sy toekomstige vrou en aanvaar om daardie rede ’n betrekking by die Kaapse Spoorweë. Hy en sy vrou het slegs een kind, ’n dogter Ida. Spoedig word hy bevorder tot inspekteur en vestig hom by die Stormberg-aansluiting. Na sy aftrede met pensioen vestig hy hom in Cambridge in Oos-Londen. Hier ontmoet hy ’n nuwe intrekker wat voorheen in Duitsland gewoon het en hy vertel haar van sy jeug en wedervaringe. Sy is gefassineerd deur sy verhale en wanneer sy in 1922 na Kaapstad verhuis en uitvind dat Die Huisgenoot bydraes in Engelse kopie aanvaar, moedig sy hom aan om “Vakansie in Friesland” vir publikasie aan te stuur. In 1924, wanneer hy reeds oor die sewentig jaar oud is, begin hy vir die South African Nation skryf. Dit was ’n weeklikse tydskrif wat in daardie tyd deur Nasionale Pers gepubliseer is. Hy word ’n vaste medewerker van hierdie blad en nadat dit tot niet gaan, word hy ’n gereelde medewerker van die Natal Mercury, East London Standard en Daily Dispatch. Sy artikels handel oor dinge en tye van die verlede, soos die Thames Waterfront in Londen gedurende die sestigerjare van die negentiende eeu en Kaapstad van die sewentigerjare van die negentiende eeu. Hy bly baie aktief na aftrede en wanneer die Cambridge Boy Scouts gestig word, neem hy hulle uit op kampe, skryf toneelstukke vir hulle om op te voer en skryf liedjies wat hulle kan sing op die deuntjie van bekende liedere. Die dood van sy dogter Ida, wat sy verhale vir hom geïllustreer het, is ’n groot skok en daarna skryf hy baie minder. Op 28 Augustus 1932 is hy oorlede.

Skryfwerk

[wysig | wysig bron]

Vriende beweeg hom om sy wedervaringe op skrif te stel en te publiseer en hy vind in M.E.R., wat destyds by Nasionale Pers werksaam was, ’n geesdriftige en bekwame vertaler. “Vakansie in Friesland” verskyn dan in Die Kleinspan, gevolg deur “Waar die swerwer albatros tuis is”. In “Nahoon-legendes” (vertaling van “Legends of the Nahoon River”), kampeer die Voortrekkers van Rydersdorp gedurende die vakansie langs die Nahoonrivier. Saans vertel hulle stories om die kampvuur en die kaptein span veral besoekers daarvoor in. Soms is dit ’n ou swart man wat aangelok word deur die geurige kos of anders ’n ou inwoner van die buurt wat die stories van toeka se dae nog onthou. Al nege verhale in die bundel staan in verband met die onmiddellike omgewing van die kampplek. Daar is verhale oor onder andere ou Xhosa-kapteins, spookhuise, seeslange en verborge skatte. Met die optekening van hierdie legendes verrig hy ’n waardevolle kultuur-historiese taak. “Stories van ’n ou dorp” (vertaling van “Old Dorp Stories”), wat sy kinderjare in Hamburg beskryf, verskyn gelyktydig in 1927 in Die Kleinspan en Die Huisgenoot. Hy begin met ’n lang verhaal wat hy “Die oog van Boeddha” noem, na aanleiding van twee reise wat hy na Siam onderneem het terwyl hy nog op die skepe was. Hy voltooi egter nie die verhaal nie en dit word deur I.D. du Plessis vertaal, wat dit voltooi deur die laaste hoofstuk te skryf. Vele van sy skrywes verskyn slegs in Engels in boekvorm. “The home of the wandering albatross” is ’n kinderverhaal, waarin die held se avonture ten doel het om morele lesse weer te gee, maar die skrywer ook agtergrondinligting verskaf ter lering. “The East Coast a hundred years ago” word as bylae tot African World van 7 Februarie 1925 gepubliseer. Hierin vertel hy die verhaal van Luitenant Reitz, na wie Port Reitz vernoem is.

Publikasies

[wysig | wysig bron]
Jaar Publikasies
1926 Vakansie in Friesland
1927 Old Dorp Stories
1928 The home of the wandering albatross
Legends of the Nahoon River
1929 Nahoon-legendes
1944 Die oog van Boeddha (saam met I.D. du Plessis)

Bronnelys

[wysig | wysig bron]

Boeke

[wysig | wysig bron]
  • Kannemeyer, J.C. “Geskiedenis van die Afrikaanse literatuur 1” Academica, Pretoria en Kaapstad Tweede druk 1984
  • Nienaber, P.J. “Hier is ons skrywers!” Afrikaanse Pers-Boekhandel Johannesburg Eerste uitgawe 1949
  • Schoonees, P.C. “Die prosa van die tweede Afrikaanse beweging” J.H. de Bussy, Pretoria / Hollandsch- Afrikaansche Uitgevers Maatschappij v/h J. Dusseau & Co, Kaapstad 1939 (derde druk)
  • Van Coller, H.P. (red.) “Perspektief en Profiel Deel I” J.L. van Schaik-Uitgewers Pretoria Eerste uitgawe 1998

Internet

[wysig | wysig bron]

Ongepubliseerde dokumente

[wysig | wysig bron]

Ander verwysings

[wysig | wysig bron]
  1. Lewensbesonderhede soos in die ongepubliseerde biografiese skets in NALN se besit