Gaan na inhoud

Kriptografie

in Wikipedia, die vrye ensiklopedie

Kriptografie (vanuit Grieks kryptòs, "Weggesteek", en gràphein, "om te skryf") is tradisioneel, die studie van tegnieke om inligting vanaf die normale leesbare formaat na 'n formaat om te skakel wat vir ongewenste partye wat mag toegang verkry tot die kommunikasiekanaal, onverstaanbaar te maak. Verder word gepoog om dit so moeilik as moontlik te maak om te ontsyfer sonder die geheime kennis (sleutel) wat as invoer tot die ontsyferingsalgoritme dien. In die verlede is kriptografie ingespan om geheimhouding tydens strategies belangrike kommunikasie te verseker (tipies kommunikasie van spioene, militêre leiers, en diplomate).

In die laaste paar dekades van die 20ste eeu het die toepassing van kriptografie uitgebrei na die versekering van ander partye se identiteit soos met digitale handtekeninge en digitale kontant. Verder is kriptografie meer en meer ingespan om burgerlikes se privaatheid te beskerm. Dikwels is die tegnologie ingebou in die infrastruktuur vir rekenaar- en telekommunikasie en is die gebruikers nie eers bewus van die gebruik daarvan nie.

Kripto-analise is die studieveld wat hom bemoei met die metodes om kriptografie te ontsyfer. Kripto-analise en kriptografie word dikwels saam gegroepeer onder die omvattende term kriptologie wat dus al die fasette van die vakgebied beslaan. In praktyk word "kriptografie" egter ook gebruik wanneer daar na dié vakgebied in sy geheel verwys word.

Kriptografie is 'n interdissiplinêre vak wat ontleen uit vele ander studievelde. Voor die ontstaan van rekenaars was dit gewoonlik nou verbind met taalkunde. Deesdae het die klem na die tegniese aspekte van die wiskunde verskuif, veral getalleteorie, inligtingsteorie, berekende kompleksiteit, statistiek en diskrete wiskunde.

Verwante studievelde is steganografie — die studie van die verbloeming van die bestaan van 'n boodskap, waar daar gekonsentreer word op tegnieke om die bestaan van boodskappe te versteek eerder as om inhoud te verander (bv. microdots, of onsigbare ink — en verkeersanalise, wat die analise van kommunikasiepatrone, om geheime inligting te ontsyfer, behels.

Terminologie

[wysig | wysig bron]

Die oorspronklike inligting wat beskerm moet word deur kriptografie word klare teks (Engels: plaintext) genoem. Versluiering (Engels:Encryption) is die proses om die klare teks na 'n onleesbare vorm ook syferteks of soms syfergram genoem, om te skakel.

Ontsyfering (Engels:Decryption) is die omgekeerde proses wat dan die omskakeling van die syferteks na klare teks toe, behels. 'n Syferkode is die algoritme vir versluiering en ontsyfering. Die syferkode word normaalweg deur 'n sleutel beheer — 'n geheime stukkie inligting wat bepaal hoe die syferteks geskep word. Die protokol spesifiseer die besonderhede van hoe die syferkodes gebruik moet word om die taak te verrig.

In alledaagse taal word 'n geheime "kode" en "syferkodes" dikwels in 'n sinonieme verband gebruik. In kriptografie het die term egter 'n spesiale tegniese betekenis: 'n Geheime kode is 'n metode wat gebruik word in klassieke kriptografie waar kodewoorde die klare teks vervang (bv. "Lekker braai" vervang "Val aan met eerste lig"). Klassieke syferkode vervang of herrangskik individuele letters volgens 'n algoritme (bv. "val aan met eerste lig" word nou "bsd vvd ssf klarde ddo" deur vervanging). Die geheime inligting in 'n kode word gespesifiseer deur 'n kodeboek.

Kripto-analise

[wysig | wysig bron]

'n Kripto-analis kan as die natuurlike vyand van die Kriptograaf gesien word. Die rolle is egter aanvullend aangesien dit nodig is om kripto-analise te verstaan om veilige kriptografie te kan skep.

Daar bestaan 'n wye verskeidenheid kripto-analitiese aanvalsmetodes: 'n Belangrike onderskeid wat getref kan word draai rondom watter kennis die aanvaller kan bekom en wat hy kan doen om meer geheime inligting te verkry, bv. het die kripto-analis toegang tot die syferteks? Het hy of kan hy van die gewone teks raai? Kan hy kies om klare teks te laat versluier volgens dieselfde algoritme en sodoende die wiskundige verband tussen die gewone teks en syferteks vas te stel?

Indien 'n kriptografiese stelsel 'n sleutel of sleutelwoord gebruik is dit vatbaar vir 'n uitgebreide soektog metode en is tipies die swakste skakel in sodanige stelsels.

Geskiedenis van kriptografie

[wysig | wysig bron]

Kriptografie het 'n lang en kleurvolle geskiedenis. Die vroegste vorms van geheimskrif het slegs 'n pen en papier vereis. Vroeg in die twintigste eeu is verskeie masjiene ontwerp om die versluiering van inligting moontlik te maak wat rotortipe masjiene soos die bekende Enigma-masjien wat in die Tweede Wêreldoorlog gebruik is, insluit. Die syferkode wat deur hierdie tipe masjiene teweeg gebring is, het kripto-analise baie ingewikkelder gemaak. Die Enigma se kode is byvoorbeeld eers ontsyfer na 'n intensiewe poging en nadat 'n masjien gekonfiskeer is.

Met die aanvang van digitale rekenaars en elektronika, kon baie komplekse syferkodes geïmplementeer word. Omdat rekenaars met binêre kombinasies werk en nie slegs afhanklik is van die 26 letters van die alfabet wat tipes in die meganiese syfermasjiene gebruik is nie, bied die syferkode meer weerstand teen kripto-analitiese aanvalle.

Uitgebreide akademiese navorsing na moderne kriptografie het eers onlangs begin — Die algemene publiek het eers begin deelneem met die spesifikasie van die DES en die ontwikkeling van die RSA. Groot vooruitgang op die vakgebied het sedertdien plaasgevind en vandag is kriptografie 'n tegnologie waarop miljoene mense staatmaak vir kommunikasie op die internet asook selfone.

Sien ook

[wysig | wysig bron]

Eksterne skakels

[wysig | wysig bron]
Ontsluit van "https://af.wikipedia.org/w/index.php?title=Kriptografie&oldid=2623676"