Kwaaihoek
Kwaaihoek is 'n rotsagtige skiereiland wat halfpad tussen die dorpe Boesmansriviermond en Boknes aan die suidkus van die provinsie Oos-Kaap van Suid-Afrika geleë is. Die naam verwys na die sterk wes- en ooswinde van die Indiese Oseaan wat op die hoogste plato van die skiereiland waai.[1]
Op 12 Maart 1488 het die Portugese seevaarder Bartolomeu Dias tydens sy terugvaart na Portugal hier 'n kalksteenkruis (Portugees: padrão) opgerig sodat Kwaaihoek as die oudste monument in Suid-Afrika beskou word.[2]
Met die oprigting van kruise het die Portugese verkondig dat hulle die eerste was wat nuwe waters binnegevaar het. Die gebruik van hierdie kruise, wat uit Portugese kalksteen gebeitel en in Lissabon gegraveer is, is deur koning João II ingestel.[3]
Presies 500 jaar na die eerste kruis op Suid-Afrikaanse grondgebied in Kwaaihoek geplaas is, is op 12 Maart 1988 weer 'n swaar kruis na die plek van die oorspronklike monument gedra. Die replika-kruis is op inisiatief van Joaquim Seiro de Brito, vise-president van die Portugese Ontdekkersraad gekap en ter geleentheid van die vyfeeufees ter herdenking van Dias se landing aan die Kaaplandse kus aan boord van 'n replika-karveel na Suid-Afrika verskeep.
Fragmente van die oorspronklike Dias-kruis is kort voor die uitbreek van die Tweede Wêreldoorlog deur 'n jong geskiedenisnavorser, Eric Axelson, ontdek. Axelson het later professor aan die Universiteit van Kaapstad en 'n internasionale gesaghebbende oor die reise van Portugese seevaarders om die Kaap geword.
Axelson het Portugees aangeleer en twee jaar lank navorsingswerk in Lissabon, Londen, Parys en die Vatikaanstad gedoen om materiaal te versamel. Ongelukkig is baie waardevolle geskrifte in die groot aardbewing, wat Lissabon in 1755 getref het, vernietig. Nadat Axelson ou land- en seekaarte en manuskripte, waaronder rutters of seil-instruksies deurgewerk. Een gedetailleerde beskrywing van die Suid-Afrikaanse kus uit die vroeë 16de eeu het die ligging van die oorspronklike padrão aangegee. Die Portugese dokument het na iets verwys wat soos 'n eiland voorgekom het, maar dit was in werklikheid met sand en duine aan die vasteland verbind. 'n Moderne kaart uit die jaar 1938 het "False I or Kwaai Hoek" as die aangeduide posisie aangegee.
Ná sy terugkeer na Suid-Afrika het Axelson saam met sy broer Charles die gebied stelselmatig fyngekam en fragmente van 'n pienk-wit, kristalagtige stof gevind wat soortgelyk aan marmer en plaaslik onbekend was. 'n Groot deel van die suil, wat met oesters, mossels en seewier oordek was, is aan die voet van die krans ontdek. Die Universiteit van die Witwatersrand in Johannesburg het Axelson versoek om 'n wetenskaplike opgrawing by Kwaaihoek te doen, en saam met plaaslike inwoners het Axelson byna 5 000 stukkies en brokkies van die Portugese kruis opgespoor. Die herboude kruis is in besit van die universiteit.
Verwysings
[wysig | wysig bron]- ↑ "Eastern Cape Treasures: Kwaaihoek". Geargiveer vanaf die oorspronklike op 9 Mei 2008. Besoek op 19 Junie 2008.
- ↑ Maree, Berna: 'n Vyfeeufees vir Dias - Kruis by Kwaaihoek opgerig. In: Suid-Afrikaanse Panorama, volume 33, nommer 6 (Junie 1988), bl. 8-9 (met erkenning aan wyle dr A J Clement van Port Alfred wie se vrou agtergrondmateriaal oor Kwaaihoek verskaf het)
- ↑ Maree, Berna: Ter ere van Dias. In: Suid-Afrikaanse Panorama, volume 32, nommer 11, November 1987, bl. 31
Bibliografie
[wysig | wysig bron]- Dias 88. In: Lantern. Tydskrif vir Kennis en Kultuur. Jaargang 37, nr. 1, Januarie 1988