Mezjrabpom
Mezjrabpom (akroniem vir Международная рабочая помощь (Межрабпом), Internasionale Arbeidershulp) was 'n Sowjet-Russiese rolprentmaatskappy. Die onderneming was 'n ongewone eksperiment waarby Duitse en Russiese filmkunstenaars saamgespan het om ambisieuse sosialistiese filmkuns, maar ook vermaak van hoë gehalte te skep, met die Russiese rolprentvervaardiger Moisei Aleinikof en Willi Münzenberg, 'n Duitse kommunis en uitgewer, as sleutelfigure.
Die maatskappy se filmateljee het in Moskou ontstaan, terwyl die hoofkwartier in Berlyn geleë was. Die Duits-Russiese filmmakers het hul filmkuns as 'n alternatief tot sowel Sowjet-Russiese staatsfilmkuns met sy propagandistiese karakter asook Amerikaanse produksies uit Hollywood beskou. So word na Mezjrabpom dikwels as die "Rooi Droomfabriek" verwys. Mezjabpom se fokus op politieke en maatskaplike tematiek en sy innovatiewe visuele stylmiddels het beslissende invloed op die vormetaal van Europese filmkuns uitgeoefen.
In die tyd tot die gedwonge sluiting in Berlyn in 1933 en in Moskou in 1936 is meer as 600 speel-, dokumentêre en animasiefilms vervaardig, waaronder talle klassieke rolprente van die Duitse proletariese en Sowjet-Russiese filmkuns. Belangrike regisseurs was Boris Barnet, Fsewolod Poedofkin, Jakof Protasanof, Lef Koelesjof und Phil Jutzi.
Geskiedenis
[wysig | wysig bron]Ná die Russiese burgeroorlog is die gebeure in dié land deur Wes-Europeërs en veral Duitsers noukeurig dopgehou. Toe die nuus oor 'n swaar hongersnood in die Wolga-gebied bekend geword het, is die Internationale Arbeiterhilfe ("Internasionale Arbeidershulp") as hulporganisasie in Berlyn gestig. Onafhanklik hiervan het ook Duitse intellektueles soos die skrywer Karl Kraus by humanitêre aksies betrokke geraak en byvoorbeeld geld, wat met lesings verdien is, geskenk om die nood van mense in Rusland te verlig.
Toe die Sowjet-Russiese mediatsaar Moisei Aleinikof in 1922 in Duitsland met die uitgewer Willi Münzenberg ontmoet het, het juis linkse liberales groot belang in die situasie in Rusland gestel. Münzenberg, wat in Duitsland as 'n kommunistiese mediatsaar beskou is, het die voorstel gemaak om 'n gemeenskaplike aandelemaatskappy te stig om rolprente te vervaardig.
Die maatskappy is amptelik op 8 Maart 1923 met die samesmelting van die rolprentateljee Roes (Studio Rus) en die filmafdeling van die Internasionale Arbeidershulp, wat in 1922 in die lewe geroep is, as Mezjrabpom-Roes (Межрабпом-Русь) gestig. Aanvanklik is die klemtoon op dokumentêre oor die situasie in die rewolusionêre Rusland geplaas. Maar die gemeenskaplike rolprentprojekte het geleidelik meer ambisieus geword, en wedersydse filmhandel tussen die twee lande is skerp uitgebrei. Daarnaas was ook die uitruil van personeel van belang. So was die jong Russiese regisseur en draaiboekskrywer Fjodor Otsep sowel in Rusland asook in Duitsland werksaam.
Die privaat aandelemaatskappy Studio Rus het in die samesmelting met die Internasionale Arbeidershulp 'n kans gesien om sy rolprentproduksies in ideologiese opsig aanvaarbaar vir die Sowjet-owerheid te maak, maar is tot sy ontbinding in 1936 voortdurend as "burgerlik" en "onproletaries" aangeval. Daarenteen is Mezjrabpom-Roes in die buiteland as 'n voorbeeld van proletariese filmkuns gevier.[1]
Die maatskappy het onder meer rolprente van Jakof Aleksandrowitsj Protasanof (waaronder die wetenskapsfiksie-film Aelita, 1924), Fsewolod Illarionowitsj Poedofkin ("Die einde van Sint Petersburg", 1927) en Boris Wassiljewitsj Barnet ("Die meisie met die hoededoos", 1927) vervaardig.
Ondanks staatskontrole deur Sowkino kon die onderneming 'n mate van selfstandigheid geniet. Die maatskappy het sowat 600 rolprente vervaardig.[2]
Tussen 1928 en 1936 het die maatskappy as Mezjrabpom-Film (Межрабпом-фильм) bekend gestaan en het in 1928/29 saam met die Duitse linksgesinde rolprentmaatskappy Prometheus Film twee Sowjet-Russies-Duitse koproduksies aangegaan. Die ateljee se naam is in 1934 gewysig tot Rot Front. Hier sou Duitse emigrante, wat hulle as politieke vlugtelinge uit Nazi-Duitsland in die Sowjetunie gevestig het, werksaam wees om onder meer die rolprent Kämpfer oor die brand van die Duitse Reichstag-parlementsgebou skiet.
Maar 'n aantal Duitse medewerkers is nog tydens die filmproduksie in hegtenis geneem en het Josef Stalin se politieke suiwerings ten prooi geval. Nadat in 1935 besluit is om die Internasionale Arbeidershulp te ontbind, is sy rolprentafdeling deur die staatsbeheerde filmmonopolie oorgeneem.[3] Die ateljee is in 1936 gesluit.[4]
Die afdeling is daarna omgeskep tot Sojoesdetfilm (Союздетфильм), 'n ateljee wat hom op kinderfilms toegespits het. Vanaf 1948 het die maatskappy bekend gestaan as Gorki-rolprentateljees.
Literatuur
[wysig | wysig bron]- Günter Agde: Zwischen Hoffnung und Illusion. Filmarbeit deutscher Emigranten in Moskau und die Produktionsfirma Meshrabpom-Film. In: Claus-Dieter Krohn, Erwin Rotermund, Lutz Winckler en Wulf Koepke (reds.): Exilforschung. Ein Internationales Jahrbuch. Band 21. Film und Fotografie. edition text + kritik, München 2003, bl. 62–84.
- Günter Agde, Alexander Schwarz (red.): Die rote Traumfabrik: Meschrabpom-Film und Prometheus (1921–1936). Bertz + Fischer, Berlyn 2012.
Verwysings
[wysig | wysig bron]- ↑ Oksana Bulgakowa: Proletarier aller Länder, amüsiert Euch! In: taz, 9 Februarie 2012
- ↑ Barbara Wurm: Von Robotern, zerrissenen Stiefeln und Mary Pickford, Frankfurter Rundschau, 9 Februarie 2012, bl. 30
- ↑ Sean McMeekin: The red millionaire, New Haven/London 2003, bl. 278
- ↑ Bulgakowa (2012)