Mortier
'n Mortier is gewoonlik 'n eenvoudige, liggewig, mens-draagbare, loopbelaaide wapen, wat bestaan uit 'n gladde boor (hoewel sommige modelle 'n gegroefte loop gebruik) metaalbuis wat op 'n basisplaat staangemaak is (om die terugslag uit te sprei) met 'n liggewig tweepootstut en 'n visier. Hulle lanseer plofbare granate (tegnies genoem mortierbomme)[1] in ballistiese bane met 'n hoë boog. Mortiere word tipies gebruik as indirekte vuurwapens vir noue vuurondersteuning met 'n verskeidenheid van ammunisie.
Geskiedenis[wysig | wysig bron]
Mortiere word al honderde jare gebruik. Die vroegste mortiere is in Korea gebruik in 'n vlootgeveg in 1413 toe Koreaanse wapensmede die wan'gu (kalbas-vormige mortier) (완구, 碗口) ontwikkel het.[2] Die vroegste weergawe van die wan'gu dateer uit 1407.[3] Choi Hae-san (최해산, 崔海山) (1380–1443), die seun van Choe Mu-seon (최무선, 崔茂宣) (1325–1395), word gewoonlik gekrediteer met die uitvind van die wan'gu.[4] In die Ming-dinastie het generaal Qi Jiguang die gebruik aangeteken van 'n mini-kanon genaamd die hu dun pao wat soortgelyk was aan die mortier.[5]
Die eerste gebruik in belegoorlogvoering was by die beleg van Konstantinopel in 1453 deur Mehmed die Veroweraar. 'n Italiaanse weergawe van die beleg van Belgrado in 1456 deur Giovanni da Tagliacozzo verklaar dat die Ottomaanse Turke sewe mortiere gebruik het wat "klipskote een Italiaanse myl hoog" afgevuur het.[6] Die tyd van vlug van hierdie was blykbaar lank genoeg dat ongevalle vermy kon word deur waarnemers te plaas om te waarsku oor hul bane. [7]
Vroeë mortiere, soos die Pumhart von Steyr, was groot en swaar en kon nie maklik vervoer word nie. Eenvoudig gemaak, hierdie wapens was niks meer as ysterbakke wat herinner het aan die kombuis- en aptekermortiere waarvandaan hulle hul naam getrek het nie. 'n Vroeë vervoerbare mortier is in 1701 deur baron Menno van Coehoorn uitgevind [8][9] Hierdie mortier het 'n ontplofbare dop afgevuur, wat 'n lont gehad het wat deur die warm gasse aangesteek is toe dit afgevuur is. Die Coehorn-mortier het vinnig gewild geword, wat 'n nuwe vorm van vlootskip, die bomvaartuig, genoodsaak het. Mortiere het 'n beduidende rol gespeel in die Venesiese verowering van Morea, en in die loop van hierdie veldtog is 'n ammunisiedepot in die Parthenon opgeblaas. 'n Vroeë gebruik van hierdie meer mobiele mortiere as veldartillerie (eerder as belegartillerie) was deur Britse magte in die onderdrukking van die Jakobitiese opstand van 1719 in die Slag van Glen Shiel. Hoëhoek-trajekmortiere het 'n groot voordeel bo standaard veldgewere in die rowwe terrein van die Wes-Hoogland van Skotland gehad.
Die mortier het teen die Napoleontiese era uit algemene gebruik in Europa verval, hoewel Manby Mortiere wyd aan die kus gebruik is om lyne na skepe in nood te lanseer, en belangstelling in die gebruik daarvan as 'n wapen het eers aan die begin van die 20ste eeu herleef. Mortiere is tydens die Amerikaanse Burgeroorlog baie deur beide kante gebruik. By die beleg van Vicksburg het generaal Ulysses S. Grant berig dat hy mortiere maak "deur stompe van die taaiste hout wat gevind kan word te neem, hulle uit te verdeel in ses- of twaalfpond-skulpe en dit met sterk ysterbande te bind. Dit het gedien as Coehorns ('n soort Nederlandse mortier), en dit is suksesvol gebruik om die loopgrawe van die vyand te tref."[10]
Tydens die Russies-Japannese Oorlog het luitenant-generaal Leonid Gobyato van die Imperiale Russiese Leër die beginsels van indirekte vuur vanaf geslote vuurposisies in die veld toegepas; en met die samewerking van generaal Roman Kondratenko het hy die eerste mortier ontwerp wat vlootammunisie afgevuur het.
Die Duitse leër het die beleg van Port Arthur bestudeer, waar swaar artillerie nie in staat was om verdedigende strukture soos doringdraad en bunkers te vernietig nie. Gevolglik het hulle 'n kortloop-kanonne as snoetlaai-mortier genaamd die Minenwerfer ontwikkel. Hulle is algemeen gebruik tydens die Eerste Wêreldoorlog en is in drie groottes gemaak: 7,58 cm (2,98 duim), 17 cm (6,7 duim) en 25 cm (9,8 duim).
Verwysings[wysig | wysig bron]
- ↑ "mortar" definition, Oxford Dictionary of English" (in Engels). Oxford University Press. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 9 Oktober 2019. Besoek op 10 Oktober 2019.
- ↑ Stephen Turnbull (2002). Siege Weapons of the Far East (2): AD 960–1644. Osprey Publishing. p. 13. ISBN 978-1-841-76340-8.
- ↑ "Toys". Culturecontent.com. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 10 Oktober 2017. Besoek op 19 November 2017.
- ↑ "대완구". Data.kdata.kr. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 1 Desember 2017. Besoek op 19 November 2017.
- ↑ Needham, Joseph (1987). Science and Civilisation in China. Volume 5. Chemistry and Chemical Technology. Part 7. Military Technology: The Gunpowder Epic. Cambridge: Cambridge University Press. p. 313. ISBN 9780521303583.
- ↑ Gábor Ágoston (2005). Guns for the Sultan: Military Power and the Weapons Industry in the Ottoman Empire. Cambridge University Press. p. 68. ISBN 978-0-521-84313-3.
- ↑ Franz Babinger (1992). Mehmed the Conqueror and His Time. Princeton University Press. p. 140. ISBN 978-0-691-01078-6.
- ↑ "Coehoorn, Menno, Baron van". Encyclopædia Britannica (11de) 8. (1911). Cambridge University Press.
- ↑ Duffy, Christopher (1985). The Fortress in the Age of Vauban and Frederick the Great 1660–1789 (2017 uitg.). Routledge. p. 65. ISBN 1138924644.
- ↑ Personal Memoirs of Ulysses S Grant, deur Sam Grant, Kindle bladsy 12783,
