Deeltjieversneller

'n Partikelversneller is 'n apparaat waarin gelaaide partikels of antiprotone tot hoë energievlakke gebring word deur hulle tot naby die snelheid van lig te versnel. Hierdie versnelling gebeur met behulp van sterk elektriese velde.

Mens sou alledaagse toestelle soos die televisie en die rekenaarmonitor as partikelversnellers (met lae energievlakke van omtrent 30 keV) kan beskou, net soos die apparate wat gebruik word tydens die opwek van X-strale. Tydens die produksie van radio-isotope vir mediese gebruik kan 'n partikelversneller ook as alternatief vir die omgewingsonvriendelike kern-metode gebruik word.

Baie groot partikelversnellers word gebruik om die kleinste boustene van materie en antimaterie te bestudeer. Daar kan onderskei word tussen liniêre en magnetiese versnellers. By laasgenoemde word die deeltjies deur die lorentzkrag van 'n sterk magnetiese veld in 'n sirkelvormige baan gedwing. Magnetiese versnellers word verder opgedeel in cyclotrons, betatrons en synchrotrons.

Die cyclotron is deur Ernest Lawrence in 1929 ontwerp. Hy gebruik die cyclotron vir eksperimente met deeltjies van 1 MeV. Dit eerste cyclotron het 'n deursnee van slegs 10 cm gehad. Cyclotrons word tans gebruik vir die bestraling van kankerpasiënte.

Die betatron is deur D.W. Kerst in 1940 uitgevind. Die verskil met die cyclotron is dat die betatron gebruik maak van stygende magnetiese fluks om die deeltjies te versnel.

Synchrotrons is sirkelvormige partikelversnellers met 'n deursnee van enkele kilometers. Hiermee kan baie hoë energievlakke bereik word. Voorbeelde hiervan sy die Groot Hadron-versneller van die CERN-laboratorium en die Tevatron-versneller van Fermilab.

Eksterne skakels

• Fermilab
• CERN
• Neoweb infopage oor CERN
• Nikhef
• Kernfysisch Versneller Inrigting (Groningen)