Anglisisme

Anglisisme - is die taalvorm wat ontstaan wanneer die Engelse taalinvloed op `n ander taal, soos Afrikaans, uitgeoefen word, wat laasgenoemde se taaleie in die gedrang bring.

Engels- en Afrikaanssprekendes leef langs mekaar in Suid-Afrika, Namibië en ander wêrelddele, en kom daagliks met mekaar in aanraking; dus is dit heeltemal natuurlik dat hulle tale in wrywing verkeer en op mekaar `n invloed sal uitoefen.

Dit is verkeerd om enige woord, uitdrukking of idioom waarvan die bewoording na `n regstreekse vertaling van die Engelse lyk, sonder meer as Anglisismes te verdoem, want dit is nie noodwendig so nie. Die Engelse en Afrikaanse wyse om `n begrip uit te druk kan dieselfde wees:

Byvoorbeeld: landowner – grondeienaar

Anglisismes is indringers. Dit voorsien nie in `n bestaande taalbehoefte nie; inteendeel, hulle verarm Afrikaans (en ander tale), omrede hulle die taaleie uitstoot om vir hulleself plek te maak. Wanneer daar dus `n eie (Afrikaanse) woord, `n eie uitdrukking of `n eie idioom is om `n persoon se gedagtes in uit te druk en daar nogtans van `n Engelse vertaling gebruik gemaak word, dan word ongewenste Anglisismes veroorsaak. Nogtans, wanneer die Anglisisme algemeen genoeg gebruik word, vind taalverryking plaas veral in gevalle waar dit lomp strukture vervang en kan dit as deel van Afrikaans beskou word.

Hier volg `n lys van Anglisismes en die korrekte Afrikaanse uitdrukking:

Doen

Anglisisme	Suiwer Afrikaans
Hy doen vir my `n guns.	Hy bewys vir my `n guns.
Dit het niks daarmee te doen nie.	Dit het niks daarmee te make nie.
Sy gedrag doen hom eer aan.	Sy gedrag strek hom tot eer.
Hy doen nog sy hare in sy kamer.	Hy kam/borsel nog sy hare in sy kamer.
Sy laat haar hare by die haarkapster doen.	Sy laat haar hare by die haarkapster kap/krul/kleur.
Ek kan nie sonder my motor doen nie.	Ek kan nie sonder my motor klaarkom nie.
Jy kan met `n nuwe baadjie doen.	Jy het `n nuwe baadjie nodig.
Ons span doen vanjaar baie goed.	Ons span vaar/presteer vanjaar baie goed.
Hy laat sy huis opdoen.	Hy laat sy huis opknap.

Gaan

Anglisisme	Suiwer Afrikaans
Daar sal niks verkeerd gaan nie.	Daar sal niks verkeerd loop nie.
Die vleuel gaan vir die hoek.	Die vleuel pyl hoek toe.
Gaan vir jou opponent as hy die bal het.	Storm op jou opponent af as hy die bal het.
Die kwaai vrou het vir my gegaan. (To ‘go’ for someone)	Die kwaai vrou het my ingeklim/ingevlieg.
Jy sal dié winter sonder `n reënjas moet gaan.	Jy sal dié winter sonder `n reënjas moet klaarkom.

Hard

Anglisisme	Suiwer Afrikaans
Hier het jy die harde feite.	Hier het jy die nugtere feite.
Sy het `n harde lewe.	Sy ly `n swaar lewe.
Hy is `n harde man om voor te werk.	Hy is `n streng (veeleisende) man om voor te werk.
Dis baie hard op hom.	Dis baie ongelukkig vir hom.
Dis harde lyne dat hy verloor het.	Dis jammer (ongelukkig) dat hy verloor het.
Hy het harde arbeid gekry.	Hy het dwangarbeid gekry.

In

Anglisisme	Suiwer Afrikaans
Hy het dit in hom.	Dit sit in hom. Hy is die man daarvoor.
Een in `n duisend sal dit doen.	Een uit `n duisend sal dit doen.
Hulle het die wedstryd in honderde bygewoon.	Hulle het die wedstryd by die honderde bygewoon.
In drie weke se tyd is hy hier.	Binne drie weke se tyd is hy hier.
Die trein is in.	Die trein het aangekom.
Jy is in vir moeilikheid.	Vandag ry jy aan die pen.
Jy moet die versoek in skrif doen.	Jy moet die versoek skriftelik doen.
Kom in!	Kom binne!

Merk

Anglisisme	Suiwer Afrikaans
Hy maak sy merk in die lewe.	Hy onderskei hom in die lewe.
Hy is `n gemerkte man.	Hy word dopgehou. Hy is gebrandmerk.
Hy het goeie merke in die eksamen behaal.	Hy het goeie punte in die eksamen behaal.
Merk hom in die lynstaan.	Hou hom dop in die lynstaan.

Optel

Anglisisme	Suiwer Afrikaans
Die motoris het `n ryloper opgetel.	Die motoris het `n ryloper opgelaai.
Hy tel baie gewig op.	Hy sit baie lyf aan.
Hy het ons taal maklik opgetel.	Hy het ons taal maklik aangeleer.

Part en Apart

Anglisisme	Suiwer Afrikaans
Hy het `n part in die toneelstuk .	Hy het `n rol in die toneelstuk.
Die toneelstuk was in parte goed.	Die toneelstuk was gedeeltelik (plek-plek) goed.
Ek kan nie die stukkende part van my motor kry nie.	Ek kan nie die stukkende onderdeel van my motor kry nie.
Hy neem altyd my part.	Hy trek altyd vir my party. Hy kies altyd party vir my. Hy kies altyd my kant.
Apart hiervan is hy ook oneerlik.	Afgesien hiervan is hy ook oneerlik.

Punt

Anglisisme	Suiwer Afrikaans
Maak `n punt daarvan.	Stel dit jou ten doel.
Hy kan vir jou `n paar punte gee.	Hy kan vir jou leer.
Tot op `n sekere punt is dit waar.	Tot op sekere hoogte is dit waar.
Hy wil nie my punt sien nie.	Hy wil nie my standpunt insien nie.
Swem is sy sterk punt.	Hy munt uit in swem.
In sy toespraak het hy nooit na die punt gekom nie.	In sy toespraak het hy nooit oor die onderwerp (ter sake) gepraat nie.

Sien

Anglisisme	Suiwer Afrikaans
Jy sal nog die dag sien dat …	Jy sal nog die dag belewe dat…
Laat my sien.	Laat my eers dink. Wag `n bietjie.
Hy het al die lewe gesien.	Sy is gesteld op die uiterlike.
Gaan jy staan vir die Parlement?	Gaan jy jou verkiesbaar stel vir die Parlement?
Hy staan eerste op die lys.	Hy ken die lewe. Hy het baie lewenservaring.
Ek kan nie anders nie. Sien jy?	Ek kan nie anders nie. Begryp jy?
Hy wou my nie sien toe ek hom besoek het nie.	Hy wou my nie ontvang toe ek hom besoek het nie.
Ek gaan die hoof sien.	Ek gaan die hoof spreek.

Staan

Anglisisme	Suiwer Afrikaans
Hy staan daarop dat ek dit moet doen.	Hy dring daarop aan dat ek dit moet doen.
Hy staan uit in sy klas.	Hy blink uit in sy klas.
Sy staan graag op seremonie.	Sy is gesteld op die uiterlike.
Gaan jy staan vir die Parlement?	Gaan jy jou verkiesbaar stel vir die Parlement?
Hy staan eerste op die lys.	Hy is eerste op die lys.

Val

Anglisisme	Suiwer Afrikaans
Sy plan het deur(die mat)geval.	Sy plan het in duie gestort.
Haar gesig het geval toe sy die tyding ontvang.	Sy het verslae gelyk toe sy die tyding ontvang.
Hy sal voor/vir die versoeking val.	Hy sal swig voor die versoeking.
Hy val terug op sy kapitaal.	Hy neem sy toevlug tot sy kapitaal.

Selfstandige Naamwoorde

Anglisisme	Suiwer Afrikaans
Ek verlê maklik my boekmerk.	Ek verlê maklik my boeklêer.
Waar was die hoogwatermerk van die rivier?	Waar was die hoogwaterlyn van die rivier?
Hy kan enige minuut opdaag.	Hy kan enige oomblik opdaag.
Sy woon die dans by.	Sy woon die dansparty by.
Hy bestudeer wet.	Hy bestudeer die regte.
Hul woon twee deure van ons af.	Hy woon twee huise van ons af.
Sy rughandhoue (‘backhand’) is onspeelbaar.	Sy handrughoue is onspeelbaar.
Die boere span jakkalsproefdraad.	Die boere span jakkalsdraad.
Kan jy `n familieooreenkoms by die twee broers opmerk?	Kan jy die familietrek by die twee broers opmerk?
Die oliepyplyn na die hawe kos baie.	Die oliepypleiding na die hawe kos duur.
Dring deur tot die wortel van die saak.	Dring deur tot die grond van die saak.
Die stadsvaders het die vryheid van die stad aan hom toegeken.	Die stadsvaders het die ereburgerskap aan hom toegeken.
Sy perd het die ander met `n kop geklop.	Sy perd het die ander met `n koplengte geklop.
Hy dra sandskoene.	Hy dra strandskoene.
`n Soekparty is uitgestuur berg toe.	`n Soekgeselskap is uitgestuur berg toe.
My geldelike posisie is haglik.	My geldelike omstandighede is haglik.
Dit is sy fout.	Dit is sy skuld.

Byvoeglike naamwoorde

Anglisisme	Suiwer Afrikaans
Hy is `n uitstaande speler.	Hy is `n uitmuntende speler.
Noem die uitstaande eienskappe van die gedig.	Noem die kenmerkende eienskappe van die gedig.
Hy het `n halfhartige poging aangewend.	Hy het `n floue poging aangewend.
Die speler is vandag af.	Die speler is vandag van stryk af.
Die saal was gepak.	Die saal was stampvol.
Die kis het `n vals boom.	Die kis het `n dubbele boom.
Die winkelvoorrade is laag.	Die winkelvoorrade raak op.
Jou berekening was uit.	Jou berekening was foutief.
Hy is `n rowwe man.	Hy is `n ruwe man.
Die man is vandag af siek.	Die man is vandag afwesig weens siekte.
Ek is heeltemal oop vir oortuiging.	Ek is heeltemal vatbaar vir oortuiging.

Voorsetsels

Anglisisme	Suiwer Afrikaans
Die bokser het die geveg op punte gewen.	Die bokser het die geveg met punte gewen.
In die end sal reg seëvier.	Op die (ou) end sal reg seëvier.
Hulle leef van die hand tot die tand.	Hulle leef van die hand in die tand.
Hy dien op `n raad, op `n kommissie.	Hy dien in `n raad, in `n kommissie.
`n Verhoging in die pryse is aangekondig.	`n Verhoging van die pryse is aangekondig.
`n Oog vir `n oog en `n tand vir `n tand.	Oog om oog en tand om tand.
Hy gaan op verlof.	Hy gaan met verlof.
Die boek is in die pers.	Die boek is op die pers.
Hy is afwesig op vakansie.	Hy is afwesig met vakansie.

Werkwoorde

Anglisisme	Suiwer Afrikaans
Hy sal die testament, rooster, kontrak, optrek.	Hy sal die testament, rooster, kontrak, opstel.
Hy sou gekom het, maar het uitgedraai.	Hy sou gekom het, maar het (kop) uitgetrek.
Hy haat kantoorwerk.	Hy verafsku (verfoei) kantoorwerk.
Waarvoor neem jy my?	Waarvoor sien jy my aan?
Hulle het die gebou opgeblaas.	Hulle het die gebou in die lug laat spring.
Sit jou pêrelsnoer om.	Hang jou pêrelsnoer om.
Hy hardloop weg van sy verpligtinge.	Hy ontduik sy verpligtinge.
Die uittreksel lees …	Die uittreksel lui…
Maak `n voorbeeld van hom.	Stel hom tot `n voorbeeld.
“Volg jy?” vra die onderwyser.	“Verstaan/begryp jy?” vra die onderwyser.
Die regter het hom skuldig gevind.	Die regter het hom skuldig bevind.
Die pen kom handig in.	Die pen kom goed te pas.
Hy oordoen sy sport.	Hy oordrywe sy sport.
Ek moet nog na my motor laat kyk.	Ek moet nog my motor laat nasien.
Hy het sy pad in die veld verloor.	Hy het in die veld verdwaal.
Moenie jou bure teen mekaar afspeel nie.	Moenie jou bure teen mekaar opstook nie.
Hy het die brief opgeskeur.	Hy het die brief stukkend geskeur.
Moenie die brief so afeindig nie.	Moenie die brief so afsluit nie.
Registreer die pakkie by die poskantoor.	Laat die pakkie by die poskantoor aanteken.
Hy rol in sy geld.	Hy swem in sy geld.
Sy ouers het hom goed opgebring.	Sy ouers het hom goed opgevoed.
Die boot is verlore.	Die boot het vergaan.

Anglisismes in Uitdrukkings

Anglisisme	Suiwer Afrikaans
Dis te mooi vir woorde.	Dis onbeskryflik mooi.
Alles in alles geneem was ons ongelukkig.	Alles tesaam beskou was ons ongelukkig.
Hierdie sakies in verband met die aanstelling is `n kwessie van vorm.	Hierdie dinge in verband met die aanstelling is net `n formaliteit.
Hy wil altyd een beter gaan/wees as sy maat.	Hy wil altyd sy maat oortref.
Hy hou laat ure.	Hy gaan laat slaap.
Dit is waar, in my opinie.	Dit is waar volgens/na my mening.
Tot `n mate is dit waar.	In `n mate is dit waar.
Hy is nie veel van `n spreker nie.	Hy is nie `n danige spreker nie.
Hy is uit en uit `n knap leerling.	Hy is deur en deur `n knap leerling.
Jy sal nooit die laaste daarvan hoor nie.	Jy sal nooit die einde daarvan hoor nie.
Hy lei `n dubbele lewe.	Hy voer `n dubbele bestaan.
Ek het nog nie my gedagte opgemaak nie.	Ek het nog nie besluit nie.
Die lank en kort van die saak is dit…	Kortom, die saak kom hierop neer…
Moenie lank wees nie.	Moenie lank versuim/draai/maak nie.
Hy het my op en af bekyk.	Hy het my van kop tot tone bekyk.
Hy het sterk taal gebruik.	Hy het hom kras uitgedruk.
Hy ontmoet sy moeilikhede halfpad.	Hy loop sy moeilikhede vooruit.
Die seun se plan is see toe.	Die seun wil matroos word.
Wat is jou naam?	Hoe is jou naam? Hoe heet jy? Hoe voer jy die van?
Dat sý van almal dit gedoen het, is vir my `n raaisel.	Dat juis sý dit gedoen het, is vir my `n raaisel.
Hy sal dit teen enige prys doen.	Hy sal dit tot elke/enige prys doen.
Jy is reg.	Jy het gelyk.
Baie mense is rugbymal.	Baie mense is verslaaf aan rugby.
Hy sal ver gaan.	Hy sal dit ver bring.
Hy kon nie sy voete in die nuwe skool kry/vind nie.	Hy kon nie koers in die nuwe skool kry nie.
Neem dit van my.	Glo my.
Wie sal die deurklokkie beantwoord?	Wie sal die deur oopmaak?
Ek het geen sê in die saak nie.	Ek het geen seggenskap in die saak nie.

Anglisismes in Idiome

Anglisisme	Suiwer Afrikaans
Hy gee my `n koue skouer.	Hy kyk my met die nek aan.
Nuuskierigheid het `n kat doodgemaak.	Van uitvra is die tronke vol (en die kerke leeg). Nuuskierige agies hoort in die wolwehok.
Hy sit tussen die duiwel en die diepsee.	Hy sit tussen twee vure. Tussen Scylla en Charibdis.
Dit pas soos `n handskoen.	Dit pas of dit aangegiet is.
Moenie die gans slag wat die goue eier lê nie.	Moenie die hoender slag wat die goue eier lê nie.
Dit verkoop soos warm koekies.	Dit verkoop soos soetkoek.
Die vet is in die vuur.	Die poppe sal dans. Die gort is gaar.
Hy lag in sy mou.	Hy lag in sy vuis.
Hy vrywe dit nou vir my in.	Hy vrywe dit nou onder my neus.
Hy hardloop maklik weg met `n idee.	Hy is behep met `n idee.
`n Mens moet die lyn êrens trek.	`n Mens moet die perke êrens stel.
Sy blaf is erger as sy byt.	Blaffende honde byt nie.
Hy trek my been.	Hy hou my vir die gek.
Bloed is dikker as water.	Bloed kruip waar dit nie kan loop nie.
Hy is `n vierkantige pen in `n ronde gat.	Hy pas nie.
(`n) Pennie vir jou gedagtes.	Waaroor dink jy?
Jy moet jou sokkies optrek.	Ruk jou reg.
Dit reën nie of dit stort.	`n Ongeluk kom nooit alleen nie.
Hy gaan van sy kop af.	Hy raak van sy verstand af.
Hy praat `n donkie se agterbeen af.	Hy praat `n sloot in die grond.
Hy laat die kat uit die sak.	Hy laat die aap uit die mou.

Nog algemene woorde en uitdrukkings

Engels	Anglisisme	Suiwer Afrikaans
Spare room	Spaarkamer	Vrykamer
Spare wheel	Spaarwiel	Noodwiel
Bad debts	Slegte skulde	Dooie skuld
Take a risk	`n Risiko vat	`n Risiko loop
Go in for a competition	Ingaan vir `n kompetisie	Inskrywe vir `n kompetisie.
Six of the one and half a dozen of the other	Ses van die een en `n halfdosyn van die ander	Dis vinkel en koljander, soos die een is, so is die ander
My car must have a wash	My kar moet `n was kry	My motor moet gewas word
I am going for a haircut	Ek gaan vir `n haarsny	Ek gaan my hare laat sny
I have not given the matter a thought	Ek het nie `n gedagte daaraan gegee nie	Ek het nog nie daaroor (na)gedink nie
He plays a good game of tennis	Hy speel `n goeie spel tennis	Hy speel goed tennis
She was killed.	Sy was gedood. (Lewe sy dan nou weer?)	Sy is gedood.
The rumour was spread.	Die gerug was versprei.	Die gerug is versprei.
Union Buildings	Uniegeboue	Uniegebou
Victoria Falls	Victoria-watervalle	Victoria-waterval
Sports	Sports	Sport
Statistics	Statistieke	Statistiek
Stairs	Trappe	Trap
My glasses	My brille	My bril
Anxious	Angstig	Gretig, begerig, ywerig
The better of the two students	Die beter van die twee studente	Die beste van die twee studente
You better do it.	Jy beter dit doen.	Jy moet dit liewer doen.
Remember to book our seats.	Onthou om ons sitplekke te boek.	Onthou om ons plekke te bespreek.
The policeman is now on duty.	Die polisieman is nou op diens.	Die polisieman is nou aan diens.
Town house	Dorpshuis	Meenthuis
Bottle store	Bottelstoor	Drankwinkel
And so on…	En so aan…	En so voorts…
Volume (magazine)	Volume (tydskrif)	Jaargang
The man in the street.	Die man (in die/op) straat.	Die gewone mens/ Jan Alleman
Have one’s knife into someone.	Jou mes inhê vir iemand.	Iemand in ongunstige sin bejeën; `n Wrok teen iemand koester; Op iemand pik.

Bronnelys

Rossouw, P.J.; Du Toit, H.A.; Louw, I.J.; Jurgens, M.L; Theron J.W. Die Lewende Taal. Afrikaans as Moedertaal vir die Junior Sekondêre Kursus (Standerds 9 en 10). Hardeband. Kaapstad, Wynberg: Juta en Kie. Beperk Uitgewers. Bl. 49-61.