Gaan na inhoud

Subjektiewe welsyn

in Wikipedia, die vrye ensiklopedie

Subjektiewe welsyn (SWS) verwys na die wyse waarop mense die kwaliteit van hulle lewe ervaar en behels emosionele reaksies en kognitiewe beoordeling.[1] Sielkundiges definieer geluk as 'n kombinasie van lewenstevredenheid en die relatiewe frekwensie van positiewe en negatiewe affek. SWS omvat dus gemoedstoestande en emosies sowel as evaluerings van 'n persoon se tevredenheid met algemene en spesifieke areas van sy lewe.[2] Konsepte wat deur SWS omvat word, sluit in positiewe en negatiewe affek, geluk, en lewenstevredenheid. Positiewe sielkunde is veral gemoeid met die studie van SWS.[3] SWS is geneig om oor die lange duur stabiel te wees[2] en hou sterk verband met persoonlikheidseienskappe.[4] Daar bestaan getuienis dat gesondheid en SWS mekaar wedersyds beïnvloed, aangesien goeie gesondheid dikwels met geluk geassosieer word,[5] en 'n aantal studies het bevind dat positiewe emosies en optimisme 'n voordelige uitwerking op gesondheid kan hê.[6]

Komponente

[wysig | wysig bron]

Diener et al. redeneer dat die verskeie komponente van SWS bepaalde konstrukte verteenwoordig wat afsonderlik verstaan moet word, al hou hulle sterk verband met mekaar. SWS kan dus eerder as "'n algemene area van wetenskaplike belang" as 'n "enkele spesifieke konstruk" beskou word.[2] Weens die spesifieke fokus op die subjektiewe aspekte van welsyn, word objektiewe toestande soos materiële omstandighede of gesondheid gewoonlik by definisies van SWS uitgesluit, alhoewel dit 'n invloed op die gradering van SWS kan hê.[1] Definisies van SWS fokus dus op 'n persoon se evaluering van sy/haar eie lewe, insluitend emosionele ervarings van genot teenoor pyn as reaksie op spesifieke gebeure, en kognitiewe evaluerings van dit wat 'n persoon as 'n goeie lewe beskou.[3] Komponente van SWS wat op affek betrekking het, sluit in positiewe affek (die ervaring van aangename emosies en gemoedstoestande) en lae negatiewe affek (ervaring van onaangename, ontstellende emosies en gemoedstoestande), sowel as 'n "algehele affek" of "hedonistiese balans". Laasgenoemde word as die totale ekwilibrium tussen positiewe en negatiewe affek gedefinieer en word gewoonlik as die verskil tussen die twee gemeet.[4] Daar is 'n dikwels 'n hoë korrelasie tussen 'n hoë positiewe affek en lae negatiewe affek, maar dit is nie altyd die geval nie.[3]

Daar is twee komponente van SWS. Die een is Affekbalans en die ander is Lewenstevredenheid. 'n Individu se tellings volgens hierdie twee maatstawwe word opgetel om 'n totale SWS-telling te bepaal. In sommige gevalle word hierdie tellings apart gehou.[7]

Affekbalans

[wysig | wysig bron]

Affekbalans verwys na die emosies, gemoedstoestande en gevoelens wat 'n persoon beleef. Dit kan almal positief, almal negatief of 'n kombinasie van positief en negatief wees.[7] Daar is navorsing wat toon dat gevoelens van beloning van positiewe en negatiewe affek onderskei word.[8]

Lewenstevredenheid

[wysig | wysig bron]

Lewenstevredenheid ('n persoon se algemene beoordeling van sy lewe) en tevredenheid op spesifieke lewensterreine (bv. werkstevredenheid) word as kognitiewe komponente van SWS beskou.[3] Die term "geluk" word ook dikwels met SWS geassosieer en word onder andere omskryf as die "bevrediging van begeertes en doelwitte" (wat met lewenstevredenheid verband hou), as 'n "oorheersing van positiewe oor negatiewe affek" (wat met emosionele komponente van SWS verband hou),[1] as "vergenoegdheid",[9] en as 'n "volgehoue, optimistiese gemoedstoestand",[4] en kan 'n affektiewe evaluering van 'n mens se lewe as geheel impliseer.[10] Lewenstevredenheid word ook soms as die "stabiele" komponent in 'n persoon se lewe beskou.[1] Affektiewe konsepte van SWS kan in terme van kortstondige emosionele toestande sowel as langertermyn gemoedstoestande en neigings beskou word (i.e. hoeveel positiewe en/of negatiewe affek 'n persoon oor die algemeen binne 'n bepaalde tydperk ervaar).[2] Lewenstevredenheid, en in sommige studies, geluk, word oor die algemeen oor 'n lang tydperk, tot en met 'n leeftyd, geëvalueer.[4] "Lewenskwaliteit" is ook al as 'n konseptualisering van SWS bestudeer. Alhoewel die presiese definisie daarvan wissel, word dit gewoonlik as 'n akkumulasie van welsyn oor verskeie lewensterreine gemeet en kan dit subjektiewe sowel as objektiewe komponente insluit.[4]

Evaluering van SWS

[wysig | wysig bron]

Lewenstevredenheid en Affekbalans word gewoonlik afsonderlik en onafhanklik van mekaar gemeet.[11] Lewenstevredenheid word normaalweg aan die hand van 'n selfverslag geëvalueer. 'n Algemene meetinstrument vir lewenstevredenheid is vraelyste. Affekbalans word ook oor die algemeen met behulp van 'n selfverslagmetode gemeet. 'n Voorbeeld van 'n meetinstrument van Affekbalans is PANAS (Positiewe Affek Negatiewe Affek Skedule).[11] Die probleem met die huidige meetinstrumente van lewenstevredenheid en affekbalans is dat dit selfverslae is; deelnemers kan jok of ten minste nie die volle waarheid op die vraelyste invul nie. Deelnemers kan jok of sekere inligting weerhou omdat hulle óf verleë is óf invul wat hulle dink die navorser in die uitslae wil sien. Ten einde meer akkurate uitslae te verkry, word ander meetinstrumente gebruik om 'n persoon se SWS te bepaal. Een manier om te staaf of te bevestig of die uitslae van die selfverslag akkuraat is, is deur informantverslae.[11] Informantverslae word aan die deelnemer se naaste vriende en familie gegee en hulle word gevra om 'n vraelys of vorm oor die deelnemer se gemoedstoestand, emosies en algemene lewenstyl in te vul. Die deelnemer kan in die selfverslag skryf dat hy baie gelukkig is, maar sy vriende en familie kan meen dat hy altyd neerslagtig is. So 'n duidelike weerspreking sal tot onakkurate uitslae lei. Nog 'n metode waarmee 'n beter begrip van die ware resultate verkry kan word, is deur ESM, oftewel die Experience Sampling Method.[11] Deelnemers ontvang 'n bieper/roeper wat deur die loop van die dag 'n geluid maak. Telkens wanneer die bieper/roeper afgaan, hou die deelnemer op waarmee hy besig is en maak 'n aantekening van daardie betrokke aktiwiteit en sy huidige gemoedstemming en gevoelens. Deur dit vir 'n tydperk van 'n week of 'n maand te monitor, sal navorsers 'n beter begrip van die individu se ware emosies, gemoedstemmings en gevoelens verkry. 'n Derde meetinstrument om geldigheid te verseker is die Day Reconstruction Method.[11] Deelnemers hou dagboek van die vorige dag se aktiwiteite. Hulle word dan gevra om elke aktiwiteit te beskryf en 'n verslag te skryf oor hoe hulle gevoel het, wat hulle gemoedstemming was en enige emosies wat na vore gekom het. Ten einde 'n akkurate uitslag te verseker, maak navorsers dikwels gebruik van 'n selfverslag in kombinasie met een van die ander bogenoemde meetinstrumente. Daar word gesê dat 'n persoon met 'n hoë lewenstevredenheid en 'n positiewe affekbalans 'n hoë SWS het.[11]

Teorieë

[wysig | wysig bron]

Teorieë oor die oorsake van SWS is geneig om óf bo-na-onder óf onder-na-bo-invloede te beklemtoon.[1]

Bo-na-onder perspektief

[wysig | wysig bron]

In die bo-na-onder beskouing word 'n persoon se ervaring van gebeure deur algemene persoonlikheidskenmerke beïnvloed. Individue mag dus oor die algemeen geneig wees om die lewe deurlopend positief of negatief te ervaar, afhangende van hulle stabiele persoonlikheidstrekke.[12] Bo-na-onder teorieë van SWS voer aan dat mense 'n genetiese predisposisie het om gelukkig of ongelukkig te wees en dat hierdie predisposisie hulle SWS-"vaste punt" bepaal. Die Vaste Punt-teorie impliseer dat 'n persoon se basislyn- of ekwilibriumvlak van SWS 'n resultaat van oorerflike eienskappe is en dus by geboorte reeds amper volledig voorafbeskik is.[13] Bewyse vir hierdie genetiese predisposisie spruit uit gedragsgenetiese studies waar bevind is dat positiewe en negatiewe affek albei 'n hoë oorerflikheid het (onderskeidelik 40% en 55% in een studie).[2] Verskeie tweelingstudies bevestig die Vaste Punt-teorie, maar dit ontken ook nie die moontlikheid dat individue langtermynveranderinge in SWS kan ervaar nie.[13][14]

Volgens Diener et al. is oorerflikheidstudies beperk daarin dat dit die langtermyn-SWS van 'n groep persone in 'n moderne Westerse samelewing beskryf, maar nie noodwendig van toepassing is op meer ekstreme omgewings wat 'n invloed op SWS kan hê nie. Verder is daar nie absolute aanwysers van genetiese effek nie en bestaan daar teenstrydighede in die verskillende studies se oorerflikheidsberamings.

Verdere bewyse vir 'n genetiese vatbaarheid ten opsigte van SWS spruit uit bevindings dat persoonlikheid 'n groot invloed op langtermyn-SWS het. Dit het tot die dinamiese ekwilibriummodel van SWS gelei. Volgens hierdie model skep 'n individu se persoonlikheid 'n basislyn vir emosionele reaksies. Eksterne gebeure kan mense van die basislyn laat afwyk, soms dramaties, maar hierdie verskuiwings is geneig om vir beperkte tydperke te wees, en die meeste mense sal uiteindelik na hulle basislyn toe terugkeer.[2]

Onder-na-bo perspektief

[wysig | wysig bron]

Vanuit 'n onder-na-bo perspektief verteenwoordig geluk 'n akkumulasie van gelukkige ervarings. Bo-na-onder invloede behels eksterne ervarings en breë situasionele en demografiese faktore, insluitend gesondheid en huwelikstatus. Onder-na-bo benaderings is gebaseer op die idee dat daar universele basiese menslike behoeftes is en dat die vervulling daarvan tot geluk lei. Hierdie beskouing word ondersteun deur bewyse dat daagliks aangename gebeure met 'n toename in positiewe affek geassosieer word, en daagliks onaangename gebeure of probleme met 'n toename in negatiewe effek verband hou.

Volgens navorsing is eksterne gebeure egter vir 'n veel kleiner gedeelte van die variansie in selfverslae van SWS verantwoordelik as bo-na-onder faktore, soos persoonlikheid.[2] 'n Teorie wat die beperkte impak van eksterne gebeure moontlik kan verklaar, is hedonistiese aanpassing.[3] Volgens hierdie teorie, wat oorspronklik op die konsep van 'n "hedonistiese trapmeul" gebaseer is, sal positiewe of negatiewe gebeure 'n tydelike invloed op gevoelens van SWS hê, maar met verloop van tyd is mense geneig om aan hulle omstandighede gewoond te raak en na hulle persoonlike SWS-"vaste punt" of basislynvlak toe terug te keer.

Volgens die hedonistiese trapmeul-teorie is daar oorspronklik voorgehou dat die meeste mense na 'n neutrale vlak van SWS (nie gelukkig of ongelukkig nie) toe terugkeer namate hulle aan gebeure gewoond raak. Latere navorsing het egter getoon dat die meeste mense se basislynvlak van SWS na die positiewe neig, aangesien die meeste persone rapporteer dat hulle oor die algemeen taamlik gelukkig is en gewoonlik 'n positiewe gemoedstemming ervaar wanneer hulle nie spesifiek teëspoed ondervind nie. Bykomende verfyning van hierdie teorie het getoon dat mense nie eenders by alle lewensgebeure aanpas nie; ons is geneig om vinnig by sekere gebeure (bv. gevangeneming), stadig by ander (bv. die dood van 'n geliefde), of glad nie by sekeres (bv. geraas en seks) aan te pas nie.[3]

Persoonlikheid en genetika

[wysig | wysig bron]

'n Aantal studies het bevind dat daar 'n noue verband tussen SWS-konstrukte en 'n verskeidenheid persoonlikheidstrekke, insluitend dié in die vyffaktormodel,[4] is. Bevindings van verskeie persoonlikheidstudies toon dat genetika vir 20-48% van die variansie in die Vyffaktormodel verantwoordelik is en dat die variansie in subjektiewe welsyn ook oorerflik is.[15] Veral neurotisisme voorspel 'n swakker subjektiewe welsyn terwyl ekstraversie, inskiklikheid, konsensieusheid en openheid vir ervaring geneig is om 'n hoër subjektiewe welsyn te voorspel. In 'n meta-analise is daar bevind dat neurotisme, ekstraversie, inskiklikheid en konsensieusheid 'n opvallende verwantskap met alle bestudeerde fasette van SWS (positiewe, negatiewe en algehele affek; geluk; lewenstevredenheid; en lewenskwaliteit) toon. Neurotisme was die grootste voorspeller van algehele SWS en is die grootste voorspeller van negatiewe affek.[4]

Alhoewel 'n groot aantal persoonlikheidseienskappe met SWS-konstrukte verband hou, toon intelligensie 'n onbeduidende verwantskap.[10] Positiewe affek word die sterkste deur ekstraversie voorspel, in 'n mindere mate deur inskiklikheid en nog minder deur openheid vir ervaring. Geluk is die sterkste deur ekstraversie en tweedens deur neurotisme voorspel, en in 'n mindere mate deur die ander drie faktore. Lewenstevredenheid is in 'n aansienlike mate deur neurotisme, ekstraversie, inskiklikheid en konsensieusheid voorspel. Lewenskwaliteit is baie sterk deur neurotisme voorspel, daarna deur ekstraversie en konsensieusheid en in 'n mindere mate deur inskiklikheid en openheid vir ervaring.[4] Een studie het getoon dat subjektiewe welsyn geneties nie van persoonlikheidseienskappe onderskei kan word nie, veral dié wat emosionele stabiliteit (lae Neurotisme), sosiale en fisieke aktiwiteit (hoë Ekstraversie) en selfbeheersing (hoë Konsensieusheid) weerspieël.[16]

DeNeve (1999) redeneer dat daar drie neigings in die verhouding tussen persoonlikheid en SWS is. In die eerste plek is daar 'n noue verband tussen SWS en eienskappe wat met emosionele neigings (emosionele stabiliteit, positiewe affek en spanning) geassosieer word. Tweedens is eienskappe wat verhoudings versterk (bv. vertroue, erkenning), belangrik vir subjektiewe welsyn. Gelukkige persone het gewoonlik goeie verhoudings en weet hoe om dit te koester. Derdens is die manier waarop mense oor gebeure dink en dit verklaar, belangrik vir subjektiewe welsyn. Om gebeure optimisties te beoordeel, 'n gevoel van beheer te hê en aktiewe hanteringspogings aan te wend, fasiliteer subjektiewe welsyn. Vertroue, 'n eienskap wat met SWS verband hou, in teenstelling met sinisme, beteken dat 'n persoon eerder positiewe as negatiewe toeskrywings aan ander sal maak. Positiewe, optimistiese toeskrywings in plaas van negatiewe, pessimistiese toeskrywings fasiliteer subjektiewe welsyn.[12]

Die verwante eienskap eudaimonia, of psigologiese welsyn, is ook oorerflik. Die bevindings van een studie ondersteun vyf onafhanklike genetiese meganismes wat die Ryff-fasette van psigologiese welsyn onderlê. Dit lei tot 'n genetiese eudaimonia-konstruk ten opsigte van algemene selfbeheersing, en vier ondergeskikte biologiese meganisme wat die psigologiese vermoëns, naamlik doelgerigtheid, agentskap, groei en positiewe sosiale verhoudings moontlik maak.[17]

Sosiale invloede

[wysig | wysig bron]

'n Persoon se vlak van subjektiewe welsyn word deur baie verskillende faktore bepaal waarvan sosiale invloede 'n vername faktor blyk te wees. Resultate van die bekende Framingham Heart Study toon dat vriende wat drie grade van verwydering (met ander woorde, vriende van vriende van vriende) van mekaar af is, 'n mens se geluk kan beïnvloed. Uit abstrak: "'n Vriend wat binne 'n myl (ongeveer 1,6 kom) van 'n persoon af woon en gelukkig word, verhoog die waarskynlikheid dat daardie persoon gelukkig is met 25%."[18]

Positiewe sielkunde

[wysig | wysig bron]

Die studie van SWS is 'n hooffokus van positiewe sielkunde[19] Positiewe sielkunde het die lig gesien toe Seligman en Csikszentmihalyi (2000) geïdentifiseer het dat sielkunde nie slegs die studie van patologie, swakheid en skade is nie; dit is ook die studie van sterkte en deug.[20] Navorsers in positiewe sielkunde het daarop gewys dat die najaag van geluk in byna elke bestudeerde kultuur as een van die belangrikste doelwitte in die lewe beskou word. Om individuele verskille in SWS te verstaan, is van sleutelbelang in die positiewe sielkunde, veral wanneer daar gekyk word waarom sekere mense gelukkiger as ander is. Verder het positiewe sielkunde ondersoek hoe mense hulle SWS-vlak kan verbeter en hierdie verbeterings oor die langer termyn kan handhaaf in plaas daarvan om na die basislyn toe terug te keer.[19] Volgens Lyubomirsky (2001) word SWS beïnvloed deur 'n kombinasie van persoonlikheid/genetika (studies toon dat genetiese invloede gewoonlik vir 35-50% van die variansie in gelukvlakke verantwoordelik is), eksterne omstandighede, en aktiwiteite wat SWS affekteer.[21] Sy voer aan dat die verandering van 'n persoon se eksterne omstandighede gewoonlik 'n tydelike uitwerking op SWS het terwyl deelname aan aktiwiteite (psigies en/of fisiek) wat SWS verhoog, tot meer blywende verbeterings in SWS kan lei.[19]

Volgens Sonja Lyubomirsky word geluk deur 'n kombinasie van 'n persoon se genetiese vaste punt, intensionele aktiwiteite en lewensomstandighede bepaal[22]

Korrelasie van prekuneusgrysstof en subjektiewe gelukstatus

[wysig | wysig bron]

Daar is bevind dat daar 'n positiewe verhouding tussen die volume grysstof in die regterprekuneus en 'n persoon se subjektiewe gelukstatus bestaan.[23] Interessant genoeg het 'n ses week lange bewustheids(mindfulness)-gebaseerde intervensie met 'n noemenswaardige toename van grysstof in die prekuneus gekorreleer.[24]

Subjektiewe welsyn en rykdom

[wysig | wysig bron]

Navorsing dui daarop dat daar 'n verband tussen rykdom en heelwat positiewe lewensuitkomste is.[25] Hierdie uitkomste sluit in: persone geniet beter gesondheid en geestesgesondheid,[26] 'n langer lewe,[27] laer voorkoms van kindersterftes,[28] beleef minder spanningsvolle lewensgebeurtenisse,[29] en is minder gereeld die slagoffers van geweldsmisdade.[30] Navorsing toon egter dat rykdom 'n kleiner impak op SWS het as wat mense normaalweg dink, selfs al is daar 'n korrelasie tussen hoër inkomstes en lewenstevredenheidsverslae.[31]

In 'n studie deur Aknin, Norton, & Dunn (2009), het navorsers deelnemers uit die hele inkomstespektrum gevra om hulle eie geluk te beoordeel en om die geluk van ander mense en hulleself op ander inkomstevlakke te voorspel. In studie 1 het voorspelde geluk tussen 2,4 – 7,9 gewissel terwyl werklike geluk het tussen 5,2 – 7,7 gelê het. In studie 2 het voorspelde geluk tussen 15 – 80 gewissel terwyl werklike geluk tussen 50 – 80 gelê het. Hierdie bevindings toon dat mense glo dat rykdom meer geluk bring as wat in werklikheid die geval is.[32] Van die navorsing toon wel dat alhoewel sosio-ekonomiese statusvlakke nie met groter geluk korrespondeer nie, grade van sosiometriese status (status in vergelyking met mense wat daagliks teëgekom word) wel met verhoogde subjektiewe welsyn korreleer, meer as die invloed van ekstroversie en ander faktore.[33]

Die Easterlin-paradoks voer ook aan dat daar geen verband tussen 'n samelewing se ekonomiese onwikkeling en dié se gemiddelde vlak van geluk is nie. Die Easterlin het  na die verhouding tussen geluk en Bruto Binnelandse Produk (BBP) tussen en binne lande gekyk. Daar is drie verskillende verskynsels wat in ag geneem moet word wanneer die verband tussen geld en subjektiewe welsyn ondersoek word; stygende BBP binne 'n land, relatiewe inkomste binne 'n land en verskille in BBP tussen lande.[34]

Meer spesifiek, wanneer vergelykings tussen lande getref word, is die Afnemende Grensnut van Inkomste (AGI) een beginsel wat vasstaan. Veenhoven (1991) het gesê: "Ons sien nie net 'n duidelike positiewe verhouding [tussen geluk en BBP per capita] nie, maar ook 'n kromlynige patroon wat suggereer dat rykdom aan 'n wet van afnemende opbrengs van geluk onderwerp is."[35] Bedoelende 'n verhoging van $1 000 in reële inkomste raak progressief kleiner hoe hoër die aanvanklike inkomstevlak is; dit het dus 'n kleiner impak op subjektiewe welsyn. Easterlin (1995) het bewys dat die AGI geldig is wanneer verskillende lande vergelyk word, maar nie wanneer daar na stygende bruto binnelandse produk binne lande gekyk word nie.[36]

Subjektiewe welsyn en gesondheid

[wysig | wysig bron]

Daar bestaan substansiële positiewe assosiasies tussen gesondheid en SWS; mense wat hulle algemene gesondheid as "goed" of "uitstekend" beoordeel, is geneig om beter SWS te ervaar as diegene wat hulle gesondheid as "gemiddeld" of "swak" beoordeel. 'n Meta-analise het bevind dat daar 'n groter verband tussen selfbeoordelings van algemene gesondheid en SWS teenoor doktersevaluerings van gesondheid en SWS is.[5] Die verhouding tussen gesondheid en SWS kan tweerigting van aard wees. Daar is bewyse dat goeie subjektiewe welsyn tot beter gesondheid bydra.[6] 'n Oorsig van longitudinale studies het bevind [7] dat aanduidings van basislyn subjektiewe welsyn-konstrukte soos optimisme en positiewe affek 'n langertermyn-gesondheidstatus en mortaliteit voorspel. Aan die ander kant het 'n aantal studies getoon dat basislyndepressie swakker langertermyn-status en mortaliteit voorspel. Basislyngesondheid het heel moontlik 'n oorsaaklike invloed op subjektiewe welsyn, maar dit is moeilik om oorsaaklikheid vas te stel. 'n Aantal studies het bevind dat positiewe emosies en optimisme 'n voordelige impak op kardiovaskulêre gesondheid en immuunwerking het. Gemoedsveranderinge word ook met veranderinge in immuun- en kardiovaskulêre response geassosieer. Daar is bewyse dat intervensies wat subjektiewe welsyn verbeter, 'n voordelige uitwerking op gesondheidsaspekte kan hê. Daar is bevind dat meditasie en ontspanningsoefeninge positiewe affek laat toeneem en bloeddruk laat daal. Daar bestaan nog onsekerheid oor die effek van spesifieke soorte subjektiewe welsyn. Hoe blywend die effek van gemoedstemming en emosies op gesondheid is, is steeds onduidelik. Dit is ook onduidelik of gesondheid deur sommige soorte subjektiewe welsyn in onafhanklikheid van ander voorspel word.[6] Nog 'n voorbeeld wat na meditasie en ontspanningstegnieke verwys, is kerkbywoning. Howard Mumford Jones voer aan dat kerke 'n plek is waar mense voel hulle behoort. Meditasie het die vermoë om geluk te laat toeneem, want dit kan selfvertroue verbeter en angstigheid verminder, wat uiteindelik tot 'n toename in jou gevoel van welsyn lei.[37] Dit blyk ook dat die ontwikkeling van persoonlike sterk punte en hulpmiddels soos humor, sosiale en/of dieregeselskap en daaglikse aktiwiteite mense help om aanvaarbare SWS-vlakke te handhaaf, ondanks die teenwoordigheid van depressie-, angs- en stressimptome.[38]

Navorsing toon dat die evaluering van 'n pasiënt se geluk een van die belangrikste dinge is wat 'n dokter kan doen om die pasiënt se gesondheid en langlewendheid te voorspel.[7] In gesondheidsbewuste moderne samelewings word daar oormatig op eetgewoontes en oefening gefokus en besef die meeste mense nie dat emosies 'n noodsaaklike komponent van gesondheid is nie. Volgens Diener & Biswas-Diener word mense wat gelukkig is, minder siek as ongelukkige mense. Daar is drie soorte gesondheid: morbiditeit, oorlewing en langlewendheid.[7] Bewyse toon dat al drie deur geluk verbeter kan word:

  1. Morbiditeit, eenvoudig gestel, is of daar by iemand 'n ernstige siekte, soos griep of kanker, ontwikkel of nie.[7] In 'n longitudinale studie van 30 jaar is daar bevind dat daar 'n laer voorkomssyfer van verskeie gesondheidsprobleme by deelnemers was wat 'n hoë mate van positiewe emosies getoon het. Sommige van hierdie siektes/probleme het ingesluit laer sterftesyfers as gevolg van hartsiektes, selfdood, ongelukke, manslag, geestesiektes, dwelmverslawing en lewersiektes wat met alkoholisme geassosieer word. Verder het resultate getoon dat depressiewe deelnemers meer geneig was om hartaanvalle en herhaaldelike hartaanvalle as gelukkige mense te kry.
  2. Oorlewing is die term wat gebruik word vir dit wat met 'n persoon gebeur nadat hy/sy reeds 'n ernstige siekte opgedoen het.[7] Alhoewel ons gesien het dat geluk 'n positiewe uitwerking op gesondheid het, is dit by oorlewing nie noodwendig die geval nie. Trouens, oorlewing is die enigste area van gesondheid waar daar aangevoer word dat geluk soms nadelig kan wees. Dit is onduidelik waarom navorsingsuitslae toon dat dit die geval is, maar Diener & Biswas-Diener verduidelik dit soos volg: Dit is moontlik dat gelukkige mense nalaat om siektesimptome te rapporteer, met die gevolg dat siektes óf glad nie óf ontoereikend behandel word. Nog 'n moontlike rede is dat gelukkige mense geneig is om optimisties te wees; dit maak dat hulle hul simptome nie ernstig opneem nie, behandeling uitstel en/of die dokter se opdragte halfhartig uitvoer. Laastens doen Diener & Biswas-Diener aan die hand dat mense met ernstige siektes dikwels eerder kies om die res van hulle lewe sonder pynlike of indringende mediese behandeling deur te bring.[7]
  3. Langlewendheid, die derde area van gesondheid, word aan 'n persoon se sterfte-ouderdom gemeet.[7] Deborah Danner, hoofnavorser aan die Universiteit van Kentucky het korrelasies tussen 'n individu se geluk en sy/haar langlewendheid ondersoek. Danner het 180 Katolieke nonne van 'n nabygeleë klooster as deelnemers aan haar studie gewerf. Sy het nonne gekies aangesien hulle baie eenderse lewens lei. Dit elimineer baie verwarrende veranderlikes wat by ander proefpersone aanwesig kon wees en wat tot onakkurate resultate kan lei. Sodanige verwarrende veranderlikes kan dwelmgebruik, alkoholmisbruik, eetgewoontes en seksuele aktiwiteite insluit. Aangesien daar min verskille tussen die nonne ten opsigte van verwarrende veranderlikes was, sou hierdie groep die mees geskikte opsie naas 'n gekontroleerde laboratoriumopset wees. Uitslae het getoon dat nonne wat verondersteldelik gelukkig of positief in hulle gedrag en taal was, gemiddeld 10 jaar langer geleef het as die nonne wat oënskynlik ongelukkig of negatief in hulle gedrag en taal was. In 'n opvolgstudie het gesondheidnavorser Sarah Pressman 96 bekende sielkundiges ondersoek om vas te stel of resultate met dié van die nonne-navorsing sou korreleer. Pressman se uitslae het getoon dat die positiewe of gelukkige sielkundiges gemiddeld ses jaar langer geleef het. Die sielkundiges wat verondersteldelik negatief of ongelukkig was, het gemiddeld vyf jaar korter geleef.[7]

Subjektiewe welsyn en vrye tyd

[wysig | wysig bron]

Daar is verskeie terreine wat vermoedelik tot subjektiewe welsyn bydra. In 'n studie deur Hribernik en Mussap (2010) is daar bevind dat vryetydstevredenheid unieke variansie in lewenstevredenheid voorspel; daarom dan die insluiting daarvan as 'n lewensterrein wat tot subjektiewe welsyn bydra.[39] Verder is daar 'n wisselwerking tussen verhoudingstatus en ouderdomsgroep en geslag wat verskille in vryetydstevredenheid betref. Die verhouding tussen vryetydstevredenheid en lewenstevredenheid word egter gereduseer wanneer die impak van kernaffek (onderliggende gemoedstoestand) in ag geneem word. Dit suggereer dat vryetydstevredenheid hoofsaaklik deur 'n individu se subjektiewe welsynsvlak, soos verteenwoordig deur die kernaffek, beïnvloed word. Dit het implikasies vir moontlike beperkings in die mate waartoe vryetydstevredenheid bo reeds bestaande welsyns- en gemoedsvlakke kan styg.

Kulturele variasies

[wysig | wysig bron]

Alhoewel dit blyk dat alle kulture waarde heg aan geluk, verskil hulle in hul siening van geluk. Daar is ook bewyse dat mense in meer individualistiese kulture geneig is om hulleself 'n hoër subjektiewe welsynstelling as mense in meer kollektivistiese kulture te gee.[40]

Voorspellers van geluk in Westerse kulture sluit elemente in wat persoonlike onafhanklikheid, 'n gevoel van persoonlike agentskap en selfuitdrukking ondersteun. In Oorsterse kulture fokus voorspellers van geluk op 'n interafhanklike self wat onskeibaar van betekenisvolle ander is. Vergeleke met mense in individualistiese kulture is mense in kollektivistiese kulture meer geneig om hulle beoordeling van lewenstevredenheid te baseer op die mate waarin betekenisvolle ander hulle lewe beoordeel as op die balans van innerlike emosies wat as aangenaam of onaangenaam ervaar word. Aangename emosionele ervarings het 'n sterker sosiale komponent in Oos-Asiatiese kulture in vergelyking met Westerse kulture. Mense in Japan is byvoorbeeld meer geneig om geluk met emosies rondom interpersoonlike betrokkenheid (soos vriendskaplike emosies) te assosieer terwyl mense in die Verenigde State meer geneig is om geluk met emosies van interpersoonlike onbetrokkenheid (bv. trots) te assosieer.[40] Daar is ook kulturele verskille in motiewe en doelwitte wat met geluk geassosieer word. In vergelyking met Europese Amerikaners is Asiatiese Amerikaners geneig om groter geluk te ervaar nadat doelwitte bereik is wat deur betekenisvolle ander goedgekeur word. Daar is ook bewyse dat daar in Westerse kulture 'n groter verband tussen SWS en 'n hoë selfagting, 'n gevoel van persoonlike beheer en 'n volgehoue gevoel van identiteit is. Dit is egter nie te sê dat hierdie dinge onbelangrik vir SWS in Oosterse kulture is nie. Navorsing toon dat selfs binne Oosterse kulture mense met 'n hoë selfagting en 'n meer volgehoue gevoel van identiteit ietwat gelukkiger as diegene is by wie hierdie eienskappe laer is. Daar is geen bewyse dat 'n lae selfagting en so meer[vaag] in enige bekende kultuur vir SWS voordele inhou nie.[40]

'n Groot hoeveelheid navorsingsbewyse het bevestig dat mense in individualistiese samelewings hoër vlakke van geluk as mense in kollektivistiese samelewings rapporteer en dat sosio-ekonomiese faktore alleen nie voldoende is om hierdie verskil te verklaar nie.[40] Benewens politieke en ekonomiese verskille, verskil individualistiese teenoor kollektivistiese nasies ten opsigte van 'n verskeidenheid psigologiese eienskappe wat met SWS verband hou, soos emosienorme en gesindhede met betrekking tot die uitdrukking van emosionele behoeftes. Kollektivistiese kulture is op die oortuiging gebaseer dat die individu ten voordele van die groter sosiale eenheid bestaan terwyl meer individualistiese kulture die teenoorgestelde glo. Kollektivistiese kulture beklemtoon die handhawing van die sosiale orde en harmonie en verwag dus van individue om hulle persoonlike begeertes, indien nodig, te onderdruk ten einde kollektiewe belange te bevorder. Hierdie kulture beskou selfregulering dus as belangriker as selfuitdrukking of individuele regte. Individualistiese kulture beklemtoon elke persoon se onvervreembare waarde en verwag van individue om selfbepalend en selfonderhoudend te word. Alhoewel mense in kollektivistiese kulture geluk mag put uit die sosiale goedkeuring wat hulle kry wanneer hulle hul eiebelang onderdruk, wys navorsing daarop dat selfuitdrukking 'n groter "geluksopbrengs" lewer as wanneer daar na eksterne goedkeuring gesoek word.[40]

Sien ook

[wysig | wysig bron]
  • Canadian Index of Wellbeing
  • Positive psychology
  • Personality psychology
  • Hedonic treadmill
  • Flourishing
  • Flow (psychology)
  • Sonja Lyubomirsky
  • Ed Diener
  • Religion and happiness
  • Reasonable Person Model

Verwysings

[wysig | wysig bron]
  1. ↑ 1,0 1,1 1,2 1,3 1,4 Diener, Ed (1984). "Subjective well-being". Psychological Bulletin. 95 (3): 542–575. doi:10.1037/0033-2909.95.3.542. PMID 6399758.
  2. ↑ 2,0 2,1 2,2 2,3 2,4 2,5 2,6 Diener, Ed; Suh, E.M.; Lucas, R.E.; Smith, H.L (1999). "Subjective well-being: Three Decades of Progress" (PDF). Psychological Bulletin. 125 (2): 276–302. doi:10.1037/0033-2909.125.2.276. Geargiveer vanaf die oorspronklike (PDF) op 29 Maart 2018. Besoek op 10 April 2016. Verwysingfout: Invalid <ref> tag; name "Diener1999" defined multiple times with different content
  3. ↑ 3,0 3,1 3,2 3,3 3,4 3,5 Diener, Ed (2000). "Subjective well-being: The Science of Happiness and a Proposal for a National Index" (PDF). American Psychologist. 55 (1): 34–43. doi:10.1037/0003-066X.55.1.34. PMID 11392863. Geargiveer vanaf die oorspronklike (PDF) op 4 Maart 2016. Besoek op 10 April 2016. Verwysingfout: Invalid <ref> tag; name "Diener2000" defined multiple times with different content
  4. ↑ 4,0 4,1 4,2 4,3 4,4 4,5 4,6 4,7 Steel, Piers; Schmidt, Joseph; Shultz, Jonas (2008). "Refining the relationship between personality and Subjective well-being" (PDF). Psychological Bulletin. 134 (1): 138–161. doi:10.1037/0033-2909.134.1.138. PMID 18193998. Geargiveer vanaf die oorspronklike (PDF) op 14 Februarie 2019. Besoek op 10 April 2016. Verwysingfout: Invalid <ref> tag; name "Steel" defined multiple times with different content
  5. ↑ 5,0 5,1 Okun, M. A.; Stock, W. A.; Haring, M. J.; Witter, R. A. (1984). "Health and subjective well-being: a meta-analysis". The International journal of aging & human development. 19 (2): 111–132. doi:10.2190/QGJN-0N81-5957-HAQD.
  6. ↑ 6,0 6,1 6,2 Diener, E.; Chan, M.Y. (1984). "Happy People Live Longer: Subjective Well-Being Contributes to Health and Longevity". Applied Psychology: Health and Well-Being. 3 (1): 1–43. doi:10.1111/j.1758-0854.2010.01045.x.
  7. ↑ 7,00 7,01 7,02 7,03 7,04 7,05 7,06 7,07 7,08 7,09 Diener, Ed (2008). Happiness: unlocking the mysteries of psychological wealth. Malden, MA: Blackwell Pub. ISBN 978-1-4051-4661-6.
  8. ↑ White M and Dolan P, Accounting for the richness of our daily activities, Psychological Science, 20, 8, 1000–1008, 2009
  9. ↑ Graham, Michael C. (2014). Facts of Life: ten issues of contentment. Outskirts Press. ISBN 978-1-4787-2259-5.
  10. ↑ 10,0 10,1 DeNeve, Kristina M.; Cooper, Harris (1998). "The Happy Personality: A Meta-Analysis of 137 Personality Traits and Subjective Well-Being" (PDF). Psychological Bulletin. 124 (2): 197–229. doi:10.1037/0033-2909.124.2.197. PMID 9747186. Geargiveer vanaf die oorspronklike (PDF) op 14 Februarie 2019. Besoek op 10 April 2016. Verwysingfout: Invalid <ref> tag; name "deneve&cooper" defined multiple times with different content
  11. ↑ 11,0 11,1 11,2 11,3 11,4 11,5 Albuquerque, Brian. "Subjective Well-Being" (in Engels). Positive Psychology UK. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 7 November 2016. Besoek op 30 November 2012.
  12. ↑ 12,0 12,1 DeNeve, Kristina M. (1999). "Happy as an Extraverted Clam? The Role of Personality for Subjective Well-Being". Current Directions in Psychological Science. 8 (5): 141–144. doi:10.1111/1467-8721.00033. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 23 Oktober 2016. Besoek op 10 April 2016. Verwysingfout: Invalid <ref> tag; name "deneve1999" defined multiple times with different content
  13. ↑ 13,0 13,1 Lykken, David; Tellegen (1996). "Happiness Is a Stochastic Phenomenon" (PDF). Psychological Science. 7 (3): 186–189. doi:10.1111/j.1467-9280.1996.tb00355.x. Geargiveer vanaf die oorspronklike (PDF) op 7 Maart 2016. Besoek op 10 April 2016. Verwysingfout: Invalid <ref> tag; name "Happiness Is a Stochastic Phenomenon" defined multiple times with different content
  14. ↑ McGue, Matt; Bacon, Steve; Lykken, David (1993). "Personality stability and change in early adulthood: A behavioral genetic analysis" (PDF). Developmental Psychology. 29 (1): 96–109. doi:10.1037/0012-1649.29.1.96.
  15. ↑ Bouchard, Thomas J., Jr.; Loehlin, J.C. (2001). "Genes, evolution, and personality". Behavior Genetics. 31 (3): 243–273. doi:10.1023/A:1012294324713. PMID 11699599. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 24 April 2020. Besoek op 10 April 2016.{{cite journal}}: AS1-onderhoud: meer as een naam (link)
  16. ↑ Weiss, A.; Bates, T. C.; Luciano, M. (2008). "Happiness is a personal(ity) thing: The genetics of personality and well-being in a representative sample". Psychological Science. 19 (3): 205–210. doi:10.1111/j.1467-9280.2008.02068.x. PMID 18315789.
  17. ↑ D. Archontaki, G. J. Lewis and T. C. Bates. (2012).
  18. ↑ Fowler, J. H; Christakis, N. A (4 Desember 2008). "Dynamic spread of happiness in a large social network: longitudinal analysis over 20 years in the Framingham Heart Study". BMJ. 337 (dec04 2): a2338–a2338. doi:10.1136/bmj.a2338. PMC 2600606. PMID 19056788.
  19. ↑ 19,0 19,1 19,2 Lyubomirsky, Sonja (2001). "Why are some happier than others? The role of cognitive and motivational processes in well-being" (PDF). American Psychologist. 56 (3): 239–324. doi:10.1037/0003-066X.56.3.239.
  20. ↑ Seligman, Martin E. P.; Csikszentmihalyi (2000). "Positive psychology: An introduction". American Psychologist. 55 (1): 5–14. doi:10.1037/0003-066X.55.1.5. PMID 11392865.
  21. ↑ Røysamb, E.; Harris, J.; Magnus, P.; Vittersø, J.; Tambs, K. (2002). "Subjective well-being. Sex-specific effects of genetic and environmental factors". Personality and Individual Differences. 32: 211–223. doi:10.1016/s0191-8869(01)00019-8.
  22. ↑ Lyubomirsky, Sonja (2007). The How of Happiness: A practical approach to getting the life you want. Great Britain: Sphere. p. 20. ISBN 978-1-84744-193-5.
  23. ↑ http://www.nature.com/articles/srep16891
  24. ↑ http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC4306280/
  25. ↑ Furnham & Argyle (1998). The psychology of money. Psychology Press.
  26. ↑ Langner & Michael (1963). Life stress and mental health: The Midtown Manhattan study. Free Press of Glencoe (New York).
  27. ↑ Wilkinson (1996). Unhealthy societies: the afflictions of inequality.
  28. ↑ Smith, T (1997). "Intensive behavioral treatment for preschoolers with severe mental retardation and pervasive developmental disorder". American Journal on Mental Retardation. 102 (3): 238–249. doi:10.1352/0895-8017(1997)102<0238:IBTFPW>2.0.CO;2. PMID 9394133. {{cite journal}}: Onbekende parameter |coauthors= geïgnoreer (hulp)
  29. ↑ Wilson, RM; Runciman, WB; Gibberd, RW; Harrison, BT; Newby, L; Hamilton, JD. (1995). "The quality in Australian health care study". Med J Aust. 163: 458–471.
  30. ↑ Mayer, J. D. & Salovey, P. (1997).
  31. ↑ Aknin, Lara B.; Norton, Dunn (2009). "From wealth to well-being? Money matters, but less than people think". The Journal of positive psychology. 4 (6): 523–527. doi:10.1080/17439760903271421.
  32. ↑ Norton, M.I., Dunn, E.W., & *Aknin, L.B. (2009).
  33. ↑ Anderson, C.; Kraus, M. W.; Galinsky, A. D.; Keltner, D. (31 Mei 2012). "The Local-Ladder Effect: Social Status and Subjective Well-Being". Psychological Science. 23 (7): 764–771. doi:10.1177/0956797611434537.
  34. ↑ Easterlin, Richard A., 1973, Does Money Buy Happiness?
  35. ↑ Veenhoven, Ruut (1991). "Is Happiness Relative?". Social Indicators Research. 24 (1): 1–34. doi:10.1007/bf00292648.
  36. ↑ Easterlin, Richard A. (1995). "'Will Raising the Incomes of All Increase the Happiness of All?'". Journal of Economic Behavior and Organization. 27 (1): 35–48. doi:10.1016/0167-2681(95)00003-b.
  37. ↑ Jones, Howard (1953). The Pursuit of Happiness. Cambridge, MA: Harvard University Press. p. 140.
  38. ↑ Bos, E.H.; Snippe, E.; de Jonge, P.; Jeronimus, B.F. (2016). "Preserving Subjective Wellbeing in the Face of Psychopathology: Buffering Effects of Personal Strengths and Resources". Plos One. doi:10.1371/journal.pone.0150867.
  39. ↑ Hribernik, J., & Mussap, A. J. (2010).
  40. ↑ 40,0 40,1 40,2 40,3 40,4 Suh, E.M.; Koo, J (2008). "Comparing subjective well-being across cultures and nations: the "what" and "why" questions". In Michael Eid & Randy J. Larsen (red.). The Science of Subjective Well-Being. New York: Guildford Press. pp. 414–430. ISBN 978-1-59385-581-9.

Eksterne skakels

[wysig | wysig bron]
Ontsluit van "https://af.wikipedia.org/w/index.php?title=Subjektiewe_welsyn&oldid=2486328"