Badkoets

Vroue poseer in 1902 voor 'n badkoets.

Die badkoets was vanaf die 18de eeu tot in die vroeë 20ste eeu 'n gewilde apparaat wat deur strandgangers gebruik is. Mense het hulle gewone klere in die badkoets uitgetrek en swemdrag aangetrek; die badkoets, wat op wiele was, is dan in die see ingetrek, sodat diegene in die badkoets op 'n beskutte, respektabele manier in die see kon baai. Badkoetse het houtmure, 'n dak, en wiele waarmee dit tot in die see gerol is, gehad. Soms was die mure van soliede hout; in ander gevalle is seil oor 'n houtraamwerk gespan. Die hout- of seilmure was gewoonlik aan die twee teenoorgestelde eindpunte, met gordyndeure aan die sykante van die badkoets.

Die gebruik van badkoetse as deel van die etiket vir swem in die see, is baie strenger op vroue as op mans toegepas. Beide geslagte wat respektabel wou optree moes egter van die badkoets gebruik gemaak het.

Mans en vroue het, veral in Brittanje, afsonderlik van mekaar in die see geswem, sodat diegene van die teenoorgestelde geslag mekaar nie in hul baaiklere gesien het nie. Hoewel die swemklere van die tydperk, volgens moderne standaarde uiters fatsoenlik was, was die algemene opinie dat dit nie as aanvaarbare klere beskou is om in die openbaar mee gesien te word nie.

Gebruik

Seebaaiery in Wallis c.1800. Verskeie badkoetse is sigbaar

Die badkoetse wat in Margate, Kent, gebruik is, is in 1805 soos volg deur Walley Chamberlain Oulton beskryf:

Vierwielvoertuie, bedek met seil, met 'n seilsambreel, wat kon afsak en kantel, aan die een kant van die voertuig. Die sambreel het die baaier wat uit die koets, in die see afgeklim het, bedek sodat sy nie deur die omstanders gesien is nie. Hiervolgens was dit vir selfs die mees verfynde dames moontlik om die voordele van die see onder smaakvolle omstandighede te geniet.

Mense het met hul straatklere in die klein kamertjie van die badkoets gegaan, terwyl dit op die strand was. In die badkoets het hulle swemklere aangetrek. Mans was egter tot in die 1860's toegelaat om nakend te swem. Hulle het hulle straatklere in 'n kompartement, wat kon oplig, geplaas sodat dit droog sou bly.

In hierdie gravure deur William Heath, c. 1829 Meerminne in Brighton swem vroue aan die agterkant van die badkoets.

Alle badkoetse het waarskynlik klein vensters gehad, maar een skrywer in die Manchester Guardian van 26 Mei 1906 het hulle as 'swak verlig' beskou en gewonder waarom badkoetse nie eerder met dakvensters verbeter kon word nie. Die koets is tot in die see gery of gerol. Die koetse het oor die algemeen groot breë wiele gehad en is deur 'n perd of 'n paar perde met 'n drywer, tot in die see getrek. Hoewel dit moontlik was, was dit minder algemeen dat die koetse deur mense in en uit die water getrek is. Sommige strandoorde het houtspore in die water gehad, waarop die wiele kon rol; 'n paar het badkoetse met behulp van kabels wat deur 'n stoomenjin aangedryf is in- en uitgetrek.

Sodra die badkoets in die water was, het die diegene daarbinne, aan die see se kant met trappe in die water afgeklim. Baie masjiene het deure aan die voor- en agterkant gehad. In gevalle waar daar slegs een deur was, is die badkoets agterstevoor in see gestoot, of dit was nodig om dit om te draai nadat dit in die see ingetrek is. Dit is as essensieel beskou dat niemand op die strand enigsins die swemmer mag gesien het wanneer sy uit die badkoets in die see geklim het nie. Sommige badkoetse het seiltente by die deur aan die seekant gehad, wat in die see laat sak is, om sodoende meer privaatheid aan die swemmer te bied. By sommige strandoorde was daar 'n sogenaamde onderdompelaar, 'n sterk persoon van dieselfde geslag, wat die swemmer sou bystaan om in en uit die see te kom. Sommige onderdompelaars het die baaiers blykbaar in die water gestoot en hulle dan weer uitgepluk; dit is skynbaar as deel van die ervaring beskou.

Man en vrou in swemklere, c. 1910. Die vrou is besig om uit die badkoets te klim. Toe dit sosiaal aanvaarbaar geword het dat verskillende geslagte saam kon swem, was die gebruik van badkoetse uitgedien.

Badkoetse het dikwels 'n klein vlaggie gehad waarmee die swemmer vir die bestuurder op die strand kon aandui dat hulle na die oewer wil terugkeer.

Geskiedenis

Volgens sommige bronne is die badkoets in 1750 in Margate, Kent, ontwikkel. Dit is egter moontlik dat dit waarskynlik eerder na die 'fatstoenlikheidsmantel' (baaikostuums was nog nie algemeen nie) en die meeste mense het naak geswem, verwys het. 'n Kwaker, mnr. Benjamin Beale, was die uitvinder van die badkoets. Die struktuur van die badkoets was eenvoudig maar redelik gerieflik, wat dit vir mense moontlik gemaak het om privaat, en onder die mees smaakvolle omstandighede te swem. In Scarborough se openbare biblioteek is daar 'n 1736-gravure deur John Setterington wat mense wat swem toon; daar is algemeen aanvaar dat dit die eerste bewyse van badkoetse was. Devon het egter beweer dat dit 'n jaar vroeër in 1735 reeds gebruik is.

Koningin Victoria se badkoets (gerestoureer)

Badkoetse is die algemeenste in die Verenigde Koninkryk en dele van die Britse Ryk met 'n Britse bevolking, maar ook in Frankryk, Duitsland, die Verenigde State, Mexiko en ander lande, gebruik. Prins Albert het 'n badkoets op Osborne-strand naby Osborne-huis op die Wight-eilandgebruik. Koningin Victoria het ook gebruik gemaak van 'n badkoets om in te skets en te baai; sy skryf in Julie 1847 oor so 'n ervaring in haar dagboek. Na die dood van die monarg is haar badkoets as 'n hoenderhok gebruik, maar dit is in die 1950's gerestoureer en word sedert 2012 uitgestal. Volgens 'n nuusverslag was die koningin se badkoets buitegewoon ornamenteel, met 'n voorstoep en gordyne wat haar kon verberg totdat sy in die water geklim het. Daar was 'n aantrekruimte sowel as 'n sanitêre toilet in die badkoets.

Wetlike skeiding van swemareas in Brittanje het in 1901 geëindig, met die gevolg dat die gebruik van die badkoets vinnig afgeneem het. Aan die begin van die 1920's is badkoetse baie selde gebruik, selfs op strande waar daar meestal ouer swemmers was.

Die badkoetse is tot in die 1890's aktief op Engelse strande gebruik. Toe die badkoetse se gebruik toenemend afgeneem het, is dit op die strande geparkeer, waar dit vir 'n aantal jare as kleedkamers gebruik is. Teen 1914 het die meeste van die badkoetse op strande in die Verenigde Koninkryk verdwyn.

In Aldeburgh, Suffolk, was Eric Ravilious egter daartoe in staat om badkoetse op wiele te verf; dit is tot laat in 1938 nog gebruik. Op baie plekke in die wêreld word badkoetse tot vandag toe as stilstaande badhuisies gebruik.

In fiksie

• In The Hunting of the Snark word 'n Snark se voorliefde vir badkoetse as die vierde 'onmiskenbare teken' beskou wat Snark-jagters moet oorweeg.
• Die kanselier se "Nightmare Song" in Iolanthe beskryf 'n passasierskip as nie veel groter as 'n badkoets nie.
• Die gebruik van die badkoets en afsonderlike swemmery word in die ITV-reeks <i id="mwbQ">Sanditon</i> uitgebeeld. Dit is op die onvoltooide roman, met dieselfde naam deur Jane Austen, gebaseer.
• In Jane Austen se novel ''Persuasion'' word daar genoem dat die hoofstraat van Lyme tydens die seisoen deur badkoetse verlewendig word.

Daar word ook na badkoetse verwys in 'The Woman in White' deur Willie Collins.

Sien ook

• Beach hut
• Victorian morality

Verdere leeswerk

• Ferry, Kathryn. Beach Huts and Bathing Machines, Shire Publications, 2009. ISBN 978-0-7478-0700-1ISBN 978-0-7478-0700-1
• Schaefer, Mary & David. Where Did You Change?, Mica Publishers, 2006.

Eksterne skakels

• Bathing machines at Flickr Commons
• Martha Gunn inligting oor 'n professionele onderdompelaar, met foto van 'n ry badkoetse met onderdompelaars.