Drifteorie
In die sielkunde is 'n drifteorie of drifleer[1] 'n teorie wat poog om sielkundige drifte te definieer, ontleed of te klassifiseer. 'n Drif is 'n "prikkeltoestand wat deur 'n homeostatiese steuring veroorsaak word",[2] 'n instinktiewe behoefte wat die vermoë het om 'n individu se gedrag te motiveer.[3]
Die drifteorie is gebaseer op die beginsel dat organismes met sekere sielkundige behoeftes gebore word en dat 'n negatiewe spanningstoestand geskep word wanneer daardie behoeftes nie bevredig word nie. Wanneer daar in 'n behoefte voorsien word, neem die drif af en keer die organisme terug na 'n staat van homeostase en ontspanning. Volgens die teorie is die drif geneig om mettertyd toe te neem en werk dit op 'n terugvoerbeheerstelsel, baie soos 'n termostaat.
Psigoanalise[wysig | wysig bron]
In Psigoanalise verwys die drifteorie (Duits:Triebtheorie of Trieblehre)[1] na die teorie van enige drifte, motiverings of instinkte wat duidelike doelwitte behels. Wanneer homeostatiese meganismes 'n interne wanbalans bemerk, ontstaan daar 'n drif om die balans te herstel.[4] In 1927 het Sigmund Freud gesê dat 'n drifteorie die grootste leemte in psigoanalise was. Hy was gekant teen sistematika in die sielkunde en het dit as 'n vorm van paranoia verwerp. Hy het drifte eerder saam met digotomieë soos Eros/Tanatos-drifte, onderskeidelik die drifte vir lewe en dood, en ego-/seksuele drifte geklassifiseer.[1]
Toe Freud se Civilization and Its Discontents in 1930 in Duitsland gepubliseer is, was die opkoms van fascisme in daardie land al goed op dreef, en die waarskuwings van 'n tweede Europese oorlog het tot teenstellende oproepe om onderskeidelik herbewapening en passivisme gelei. Teen hierdie agtergrond het Freud geskryf: "Te midde van die ontketende destruktiewe magte, kan ons verwag dat die ander "hemelse mag", die ewige Eros, sy kragte sal inspan om sy posisie langs sy ewe onsterflike teenstander te behou. "[5]
In 1947 het die Hongaarse psigiater en sielkundige Leopold Szondi 'n sistematiese drifteorie onderskryf.[1][6] Die Szondi-drifdiagram is al as 'n revolusionêre byvoeging tot die sielkunde beskryf, en as 'n voorloper tot 'n teoretiese psigiatrie en 'n psigoanalitiese antropologie.[1][7]
Vroeë gehegtheidsteorie[wysig | wysig bron]
In die vroeë gehegtheidsteorie het Dollard en Miller (1950) drangvermindering voorgehou as 'n verduideliking van die meganismes agter vroeë gehegtheidsvorming by babas. Volgens die drangverminderingsteorie word babas met ingebore drifte (drange), soos honger en dors, gebore wat slegs deur die versorger, gewoonlik die ma, verminder kan word. Deur 'n klassieke kondisioneringsproses leer die baba om die ma met verminderde drif te assosieer en word daar dus 'n belangrike gehegtheidsband gevorm. Hierdie teorie word egter deur die werk van Harry Harlow in twyfel getrek, veral die eksperimente waar moederlike skeiding by resusape bestudeer is. Volgens hierdie eksperimente het koestering oor 'n groter motiveringswaarde as honger beskik.[8]
Sosiale sielkunde[wysig | wysig bron]
In die sosiale sielkunde het Robert Zajonc die drifteorie in 1965 as verduideliking vir die verskynsel van sosiale fasilitering gebruik.[9] Volgens die toeskouereffek sal die teenwoordigheid van 'n passiewe gehoor 'n beter uitvoering van 'n taak fasiliteer, terwyl dit in ander gevalle die uitvoering van 'n taak sal inhibeer. Die veranderlike wat die sukses of mislukking van die uitvoering van 'n taak bepaal, is die individu se beskouing van die taak as maklik ('n korrekte dominante respons) of moeilik ('n verkeerde dominante respons).
In die teenwoordigheid van 'n passiewe gehoor beleef 'n individu 'n verhoogde staat van opwekking. Verhoogde opwekking of stres veroorsaak dat die individu gedrag openbaar wat dominante response vorm. Die rede hiervoor is dat 'n individu se dominante respons die mees waarskynlike respons is, afhangende van die beskikbare vaardighede. Indien die dominante respons korrek is, sal sosiale teenwoordigheid die uitvoer van die taak bevorder. As die dominante respons egter verkeerd is, sal dit taakverrigting belemmer.
Verwysings[wysig | wysig bron]
- ↑ 1,0 1,1 1,2 1,3 1,4 Mélon, Jean (1996), Notes on the History of the Szondi Movement (French original).
- ↑ Seward, J. (1956). drive, incentive, and reinforcement.
- ↑ Leopold Szondi (1972), Lehrbuch der Experimentellen Triebdiagnostik p.25 quotation:
- ↑ Hockenbury, Don (2012).
- ↑ Freud, S. (1961).
- ↑ Leopold Szondi [1947] (1952), Experimental Diagnostics of Drives, Introduction of the first edition, quotation:
- ↑ Livres de France (1989), Issues 106-109 quotation:
- ↑ Harlow H F; Zimmermann R. R. (1959).
- ↑ Zajonc, R. B. (1965).