Ierse kroeg

in Wikipedia, die vrye ensiklopedie
O'Donoghue's Pub, Dublin, Ierland
The Joymount Arms, Carrickfergus, County Antrim

In Ierland is 'n "pub" 'n instansie, restaurant en/of kroeg wat gelisensieer is om alkoholiese drankies vir verbruik op die perseel te bedien. Ierse kroeë word gekenmerk deur 'n unieke kultuur gesentreer rondom 'n gemaklike en gemoedelike atmosfeer, hartlike kos en drank, Ierse sport en tradisionele Ierse musiek. Hul wydverspreide aantrekkingskrag het daartoe gelei dat die Ierse kroegtema oor die wêreld versprei het.

Geskiedenis[wysig | wysig bron]

Keating's, 'n plattelandse kroeg in familiebesit.
Maguire's Bar, Moville, Inishowen, County Donegal.

Ierse kroeë bestaan al vir ongeveer 'n millennium, met die titel "oudste kroeg in Ierland" wat deur Seáns Bar in Athlone, County Westmeath (in die 10de eeu gestig) gehou word. The Brazen Head in Dublin City is in 1198 gestig en het die titel "oudste kroeg in Dublin". Eers in 1635 het die regering vereis dat kroeë gelisensieer moet word.[1] Grace Neill's in Donaghadee, County Down, Noord-Ierland, wat in 1611 gelisensieer is, dra die titel van "oudste gelisensieerde kroeg in Ierland".[1] Ierse kroeë of openbare huise was die werkende man se alternatief vir die private drinkplekke wat gereeld besoek is deur diegene wat vir hul toegang kon betaal.[2]

In 1735 is 'n wet uitgevaardig wat bepaal dat enige kroegman wat 'n drankie op krediet aan bediendes, arbeiders of ander laeloonverdieners verkoop, geen hulp van die wet kon verwag om daardie skuld te verhaal nie. Dit is die oudste wet wat met kroeë in Ierland verband hou wat steeds van krag is. Gedurende die 18de eeu het dit ook onwettig geword om in 'n kroeg te trou.[1]

Ierse kroeë het 'n groot transformasie gedurende die 19de eeu ondergaan toe 'n groeiende matigheidsbeweging in Ierland kroegeienaars gedwing het om hul besighede te diversifiseer om te vergoed vir dalende drankverkope. So is die Spirit grocery gestig. Kroegeienaars het die bestuur van die kroeg gekombineer met 'n kruideniersware, hardeware of ander bykomende besigheid op dieselfde perseel (in sommige gevalle het tollenaars ook as begrafnisondernemers opgetree, en hierdie ongewone kombinasie is steeds algemeen in die Republiek van Ierland).[3][4] Spiritus-kruideniersware het tydens die Eerste Wêreldoorlog voortgegaan toe die Britse wet die aantal ure wat kroeë kon bedryf, beperk het.[5]

Sommige spiritus-kruideniersware het ná die oorlog voortgegaan en het eers in die 1960's gesluit toe supermarkte en kruideniersware-kettingwinkels geopen het. Met die koms van verhoogde mededinging in die kleinhandelsektor, het baie kroeë die kleinhandel-uiteinde van hul besigheid verloor en uitsluitlik op die gelisensieerde handel gekonsentreer.

Baie kroeë in Ierland lyk steeds soos kruidenierswinkels van die middel van die negentiende eeu, met die kroegtoonbank en agterste rakke wat die grootste deel van die spasie in die hoofkroegarea opneem, wat maar min ruimte vir klante laat. Hierdie oënskynlik teenproduktiewe rangskikking is 'n ontwerp-artefak wat dateer uit vroeëre werking as 'n kruidenierswarewinkel en is ook verantwoordelik vir die verskillende uiterlike voorkomste van Britse en Ierse kroeë.

Spiritus-kruideniersware in Noord-Ierland was gedwing om te kies tussen óf die kleinhandel óf die gelisensieerde handel met die verdeling van Ierland in 1922, so hierdie kroegtipe word nie meer in die Noorde gevind nie.[2]

Anders as hul Britse eweknieë, is Ierse kroeë gewoonlik vernoem na die huidige of vorige eienaar of die straat waarin hulle geleë is. Uitgebreide buiteversiering is skaars, maar is gekenmerk deur The Irish House aan Wood Quay in Dublin, wat in 1870 omring is deur gekleurde friese van nasionalistiese helde, en met ikoniese tradisionele temas soos ronde torings. In 2004 het die Ierse regering 'n wet aangeneem wat rook in kroeë verbied, wat daartoe gelei het dat baie kroeë nou buitelug-rookareas het.[6]

In Ierland[wysig | wysig bron]

The Gweedore Bar (langs Peadar O'Donnell's), Derry.
Cassidy's Pub, Carran, Co. Clare
The Black Shop Bar, Castlecove, Kerry

Die oorgrote meerderheid kroeë op die eiland Ierland word onafhanklik besit en gelisensieer, of besit deur 'n ketting wat nie enige brouery-betrokkenheid het nie, wat gewoonlik beteken dat byna elke kroeg 'n soortgelyke maar uitgebreide reeks produkte verkoop.

Sedert die instelling van die rookverbod in die Republiek Ierland (in 2004) en Noord-Ierland (in 2007) bied baie kroeë geslote en dikwels verhitte rookareas buite.

Noord-Ierland[wysig | wysig bron]

Kroeë in Noord-Ierland is grootliks identies aan hul eweknieë in die Republiek, behalwe vir die voorgenoemde gebrek aan kruideniersware. Tradisionele kroeë in Belfast sluit in The Crown Liquor Saloon (wat deur die National Trust besit word) en die stad se oudste kroeg, White's Tavern, wat in 1630 as 'n wynwinkel gestig is. Buite Belfast is kroeë soos die House of McDonnell in Ballycastle ('n voormalige kruidenierswarewinkel wat al die kenmerke behou het) verteenwoordigend van die tradisionele plattelandse kroeg. Peadar O'Donnell's is 'n bekende tradisionele kroeg in Waterloostraat in Derry, terwyl The Farmers Home nog 'n uitstekende tradisionele kroeg in Strabane, County Tyrone, is.

Kultuur[wysig | wysig bron]

Vir eeue was die Ierse openbare huis 'n integrale deel van die Ierse sosiale kultuur. In Ierland is die plaaslike kroeg 'n pilaar van die gemeenskap, net soos die plaaslike kerk sou wees. Dit funksioneer as beide 'n plek om alkohol ontspannend te gebruik, sowel as 'n plek om die mense van 'n omgewing te ontmoet en te groet. In baie gevalle sal Iere een (of meer) kroeë hê wat na verwys word as The Local (die plaaslike), wat die kroeg is wat hulle die meeste besoek. Daar is oor die algemeen 'n baie noue en wedersydse begrip en informaliteit tussen die kliënte en die personeel en, in baie gevalle, veral in plattelandse kroeë, sal feitlik al die gereelde klante mekaar baie goed ken.[2]

Daardie warm en vriendelike atmosfeer strek ook tot buitestaanders en dit is nie ongewoon dat vreemdelinge of toeriste by gesprekke met plaaslike inwoners betrek word nie. Benewens die informele sosiale atmosfeer, is smaaklike kos en drank, sport en tradisionele Ierse musiek kenmerke van die kroegkultuur. Kos is gewoonlik eenvoudig en tradisioneel met klassieke Ierse geregte soos Ierse bredie, Ierse aartappelpannekoek en Ierse sodabrood.[6]

Drankies sluit 'n verskeidenheid spiritualieë en tapbier in, maar 'n mens kan beslis Guinness en Ierse whisky soos Bushmills of Jameson verwag. Ierse kroeë met televisies wys gereeld Gaeliese sport soos Gaeliese sokker of hurling.[7] Alhoewel Tradisionele Ierse musiek nie in alle Ierse kroeë gevind word nie, is dit 'n belangrike deel van die kultuur. Meeste bied elke naweek lewendige Ierse musieksessies aan.[6] Musikante speel jigs, rolle en ander volksliedjies met Uilleann-pype, viooltjies, bodhráns (tradisionele tromme) en fluite. Daar kan ook sangers wees. Musikante word nie altyd betaal nie, maar ontvang gewoonlik gratis drankies en eetgoed vir hul musiek.[7]

Etiket[wysig | wysig bron]

Die etiket in Ierse kroeë verskil van plek tot plek. Oor die algemeen is dit egter nooit nodig om fooitjies aan personeel te betaal nie. Die enigste uitsondering op hierdie reël kan wees in 'n kroeg wat kelners het om kos te bedien, of by spesiale geleenthede wanneer die kroegpersoneel besondere vaardigheid, harde werk of goeie humor toon. Daarbenewens, tensy daar kelners is, moet klante hul drankies by die kroegtoonbank bestel, die kroegman betaal en die drankies self na hul sitplekke neem.[8] Dit is tradisioneel dat klante om die beurt drankies vir die groep as geheel koop, wanneer hulle saam in 'n groep kuier. Dit word as swak maniere beskou vir klante om te vertrek voordat hulle hul rondte drankies gekoop het.[8]

Verwysings[wysig | wysig bron]

  1. 1,0 1,1 1,2 Bunbury, Turtyle (April 2007). "A Pint-Sized History of the Irish Pub". Turtlebunbury.com. Besoek op 27 November 2015.
  2. 2,0 2,1 2,2 "A Sweet Little History of Irish Pubs and Pub Tour of Ireland Advice". Tenontours.com. Besoek op 27 November 2015.
  3. "Photographic image of pub frontage" (JPG). Karott.com. Besoek op 15 Januarie 2018.
  4. "The Road to McCarthy". Fethard.com. Besoek op 15 Januarie 2018.
  5. "The Carlisle Experiment – limiting alcohol in wartime | The National Archives blog". The National Archives blog. Besoek op 23 November 2015.
  6. 6,0 6,1 6,2 "Pubs: Ireland's Watering Holes by Rick Steves". Ricksteves.com. Besoek op 27 November 2015.
  7. 7,0 7,1 "Pubs in Ireland – Irish Culture & Traditions". YourIrish.com. Besoek op 27 November 2015.
  8. 8,0 8,1 "Irish Pub Culture and Pub Life". GaelicMatters.com. Besoek op 27 November 2015.