Kragsport
 | Hierdie artikel is 'n weesbladsy. Dit is nie geskakel of in ander bladsye ingesluit nie. Help Wikipedia deur na moontlike teks te soek en 'n skakel hierheen te plaas. |
Gewigoptel en stoei is die belangrikste kragsporte. Ander sporte, byvoorbeeld toutrek of paalgooi, word ook as kragsporte beskou, maar word nie internasionaal as sodanig erken nie. Gewigoptel word oral volgens redelik eenvormige reëls beoefen, terwyl stoei verskillende vorme aanneem, waarvan vrystoei en Grieks-Romeinse stoei die vernaamste is.
Algemeen[wysig | wysig bron]
Kragsport is een van die oudste vorme van sportbeoefening. In teenstelling met gevegsportsoorte soos boks, skerm, judo of karate, wat hoofsaaklik vaart en vaardigheid vereis, is spierkrag die deurslaggewende faktor by kragsport. Gevegsporte het uit 'n behoefte aan selfverdediging of as deel van gevegsopleiding ontstaan, terwyl kragsporte hul oorsprong in eenvoudige kompetisies soos klipgooi het.
Soortgelyke kompetisies word nog in verskeie Ian de as deel van folkloristiese gebruike gehou. In Skotland word daar byvoorbeeld meegeding om swaar klippe te verplaas of boomstamme oor die verste moontlike afstand te slinger. Kragsport word in 2 afdelings verdeel: waar daar persoonlike kontak tussen teenstanders is, byvoorbeeld by stoei, of waar die kontak ontbreek, soos by werpskyf, hamergooi, paalgooi en toutrek. Hoewel paalgooi en toutrek as kragsporte beskou word, word dit nie internasionaal as sodanig erken nie. Die belangrikste kragsporte is gewigoptel en stoei.
Gewigoptel[wysig | wysig bron]
Gewigoptel soos dit vandag beoefen word, het aan die einde van die vorige eeu ontstaan. By die eerste wêreldkampioenskap, wat in 1893 in Londen gehou is, moes deelnemers om die beurt gewigte van sowat 25 kg en 38 kg met een hand optel. Soortgelyke kompetisies, waar gewigte met onderskeidelik een en twee hande opgetel is, is op die eerste moderne Olimpiese Spele in 1896 gehou. Deelnemers is toe nog nie volgens hul liggaamsmassa in groepe ingedeel nie. Die reëls wat vandag geld, is in 1920 opgestel toe die Internasionale Gewigoptelfederasie gestig is. Die Suid-Afrikaanse Gewigoptelfederasie is in 1945 gestig en is in 1946 deur die Suid-Afrikaanse Amateurgewig-optelunie vervang. Gewigoptellers word volgens hul liggaamsmassa in 9 groepe ingedeel, naamlik:
vlieggewig - tot 52 kg
kapokgewig - tot 56 kg
veergewig - tot 60 kg
liggewig - tot 67,5 kg
middelgewig - tot 75 kg
ligswaargewig - tot 82,5 kg
middelswaargewig - tot 90 kg
swaargewig - tot 110 kg
superswaargewig - meer as 110 kg
Die gewig wat opgetel word, bestaan uit 'n staalstaaf van 25 kg waaraan gewigte van 1,25 tot 25 kg gehang word. Drie state word in Suid-Afrika beoefen, naamlik die opdruk, die opraap en die ruk-en wip. Tydens die opdruk moet die deelnemer die gewig in 'n egalige beweging bokant sy kop uitstoot sonder am sy bene te buig of sy voete te verskuif. In die opraap sit die deelnemer gehurk en druk hy die gewig bokant sy kop uit. Daarna maak hy sy bene stadig reguit totdat hy regop staan.
Die ruk-en-wip bestaan uit 3 fases. Die deelnemer staan met geboe bene en tel die gewig eers met 'n rukbeweging tot onder sy ken op. Dan kom hy stadig orent en voer laastens 'n springbeweging uit deur sy linkervoet vorentoe en sy regtervoet agtertoe te skuif. Terselfdertyd word die gewig bokant sy kop uitgestoot. Aangesien sommige bewegings ʼn groot beseringsrisiko het, word dit soms, veral in internasionale kompetisies, uitgeskakel. Gewigoptel word oral volgens redelik eenvormige reëls beoefen.
ʼn Deelnemer moet byvoorbeeld die gewig in posisie hou totdat die skeidsregter die teken gee dat die stoot voltooi is. Die gewigopteller kry 3 geleenthede om elke stoot uit te voer. Die staalgewigte se massa word meestal tydens die 2e poging met 5 kg en tydens die 3e poging met minstens 2,5 kg vermeerder. Die massa mag egter nie tydens ʼn spesifieke stoot verminder word nie. Rekverbande of leerbande mag om die polse of knieë gedra word en ʼn deelnemer kry 3 minute om hom vir 'n stoot voor te berei.
Die wenner is die deelnemer wat die grootste massa met enigeen van sy 3 stote opgetel het. Indien 2 deelnemers ʼn gelyke massa opgetel het, wen die deelnemer met die kleinste liggaamsmassa. In elke indeling word 'n wenner aangewys op grond van die eindtotaal van sy beste pogings in die 3 soorte stote. Kompetisies word deur 'n skeidsregter en 2 beoordelaars beheer en in internasionale kompetisies is daar ook 'n tydhouer. Suid-Afrikaanse gewigoptellers het reeds internasionale kragmetings teen spanne van België en Wes-Duitsland gewen.
Die beste Suid-Afrikaanse vertoning in ʼn internasionale wedstryd was in 1958 by die Statebondspele in Cardiff, waar Suid-Afrika die spannommer gewen het. 'n Suid-Afrikaanse span wat in 1976 teen Taiwan meegeding het, het ook 4 goue en 3 silwermedaljes gewen. Gewigoptellers wat groot onderskeiding verwerf het, is onder andere Bennie Oldewagen en Roelf van den Berg.
Stoei[wysig | wysig bron]
In die vroegste beskawings van Egipte, China en Griekeland was stoei reeds 'n gewilde sportsoort. Dit was veral gewild in die antieke Griekse beskawing en het in 704 v.C. deel geword van die program van die ou Olimpiese Spele. Milo van Kronton was ʼn beroemde stoeier wat 5 goue Olimpiese medaljes gewen het.
Die sport het later sy aansien verloor toe omkoopgeld gebruik is am die uitslag van 'n wedstryd te bepaal. Die Romeine het die stoeispart egter laat herleef en die Grieks-Romeinse styl bekend gestel. Stoei volgens die styl, sowel as volgens die ou Griekse styl wat vrystoei genoem word, word vandag nog met geringe aanpassings op die Olimpiese Spele en in ander internasionale kompetisies beoefen. Die doel van die stoeigeveg is om die teenstander se skouers albei op die grond vas te pen.
Die stoeiers hou mekaar vas en probeer mekaar met verskillende grepe van balans bring. By die Grieks-Romeinse styl moet dit gedoen word deur 'n greep op 'n deel van die liggaam bo die heupe. 'n Deelnemer mag nie, soos by vrystoei, sy bene gebruik om sy teen stander te pootjie of am grepe uit te voer nie. Nog 'n amptelik erkende vorm van stoei vir amateurs is sambo. Die styl het in die Sowjetunie ontstaan en toon 'n sterk ooreenkoms met judo.
In amateurstoei, dit wil sê Grieks Romeinse of vrystoei, vind die gevegte plaas op 'n mat van 6 m2 (tydens 'n wêreldkampioenskap is dit 8 m2). Indien 'n stoeier sy teenstander se skouers albei vir 1 sekonde op die mat kan vas pen, wen hy die geveg onmiddellik met ʼn val. Dit gebeur selde en 'n geveg word meestal op punte beslis. Die puntetelling berus op 'n stelsel van strafpunte. Sodra 'n speler 6 strafpunte teen hom het, word hy gediskwalifiseer. Die wedstryd bestaan uit 3 rondes van 3 minute elk. Drie beamptes beheer die geveg, naamlik 'n matmeester, 'n skeidsregter en ʼn beoordelaar. Die matmeester het die finale beslissing. Die puntestelsel is so ontwerp dat elke stoeier aan minstens 2 uit die 3 rondes moet deelneem voordat hy uitgeskakel word. In amateurstoei word die volgende 10 massa- indelings gedoen:
ligvlieggewig - tot 48 kg
vlieggewig - tot 52 kg
kapokgewig - tot 57 kg
veergewig - tot 62 kg
liggewig - tot 68 kg
weltergewig - tot 74 kg
middelgewig - tot 82 kg
ligswaargewig - tot 90 kg
swaargewig - tot 100 kg
ekstraswaargewig - meer as 100 kg
Suid-Afrika neem gereeld aan internasionale toernooie deel en Suid-Afrikaanse spanne het reeds verskeie toetsreekse teen buitelandse spanne gewen. Benewens die amptelike stoeistyle, word ander stoeivorme in verskillende lande beoefen. Sumo-gevegte, waar geweldige groot stoeiers met massas van minstens 150 kg aan hoogs seremoniële gevegte deelneem, is baie gewild in Japan. Die stoeiers probeer om mekaar tydens die geveg uit die kryt te slinger. In Ysland word die sportsoort glima beoefen, waarin deelnemers mekaar aan lyfgordels vasgryp en probeer omgooi.
By die stoeivorm yagli in Turkye smeer die stoeiers hul lywe met vet of olie sodat dit vir hul teenstanders moeilik is om grepe uit te voer. Cumberland en Westmorland is 2 tradisionele Britse stoeivorme. Beroep- of rofstoei, wat aan feitlik geen reëls onderworpe is nie, is aanvanklik in baie lande beoefen. Die stoeiers kan mekaar na willekeur mishandel deur te skop, hare te trek of selfs bo-op mekaar te staan. Teen die einde van die vorige eeu was beroepstoei selfs gewilder as boks.
Die Amerikaner Bill Mudoon was die eerste wêreldkampioen en die Rus George Hackenschmidt, wat hom in Brittanje gevestig het. was een van die gewildste beroepstaeiers van alle tye. Namate boks meer inslag gevind het, het beroepstoeiers van allerlei truuks begin gebruik maak om die toeskouers te vermaak en het op die manier met boks meegeding om gewildheid. Die gevolg was dat dit sy aansien as kragsport verloor het en vandag as 'n suiwer vermaaklikheidsvorm beskou word.
Beroepstoei is tot in 1930 as 'n bona fide-sportsoort in Suid-Afrika beoefen, met uitblinkers soos Henri Irslinger en Johannes van der Walt (die Gemaskerde Wonder). Jan Wilkens van Suid-Afrika was tot in 1981 die wêreldkampioen in die swaargewigafdeling.
Verwysings[wysig | wysig bron]
- Wêreldspektrum, 1982, ISBN 0908409567 band