Aanpassingskapasiteit
Aanpassingskapasiteit hou verband met die vermoë van stelsels, instellings, mense en ander organismes om aan te pas by potensiële skade, om geleenthede te benut, of om op gevolge te reageer.[1] In die konteks van ekosisteme word aanpassingskapasiteit bepaal deur genetiese diversiteit van spesies, biodiversiteit van bepaalde ekosisteme, heterogene ekosisteemmosaïeke soos toegepas op spesifieke landskappe of bioomstreke. In die konteks van gekoppelde sosio-ekologiese sosiale stelsels word aanpassingskapasiteit algemeen geassosieer met die volgende kenmerke; die vermoë van instellings en netwerke om te leer, en kennis en ervaring te stoor; kreatiewe buigsaamheid in besluitneming, oorgang en probleemoplossing; en die bestaan van magstrukture wat reageer en die behoeftes van alle belanghebbendes in ag neem. In die konteks van aanpassing aan klimaatsverandering hang aanpassingskapasiteit af van die onderlinge verwantskap van sosiale, politieke, ekonomiese, tegnologiese en institusionele faktore wat op 'n verskeidenheid skale werk.[2] Sommige hiervan is generies, en ander is blootstelling-spesifiek.
Voordele[wysig | wysig bron]
Aanpassingskapasiteit verleen veerkragtigheid teen versteuring, wat ekologiese en menslike sosiale stelsels die vermoë gee om hulself te herkonfigureer met 'n minimum verlies aan funksie. In ekologiese stelsels toon hierdie veerkragtigheid as netto primêre produktiwiteit en instandhouding van biomassa en biodiversiteit, en die stabiliteit van hidrologiese siklusse. In menslike sosiale stelsels word dit gedemonstreer deur die stabiliteit van sosiale verhoudings, die handhawing van sosiale kapitaal en ekonomiese welvaart.[3]
Die bou van aanpassingskapasiteit is veral belangrik in die konteks van klimaatsverandering, waar dit verwys na 'n latente kapasiteit - in terme van hulpbronne en bates - waarin aanpassings gemaak kan word soos vereis, afhangende van toekomstige omstandighede. Aangesien toekomstige klimaat waarskynlik anders sal wees as die huidige klimaat, is die ontwikkeling van aanpassingskapasiteit 'n voorvereiste vir die aanpassing wat die potensiële negatiewe effekte van blootstelling aan klimaatsverandering kan verminder. In klimaatsverandering is aanpassingskapasiteit, tesame met gevaar, blootstelling en kwesbaarheid, 'n sleutelkomponent wat bydra tot risiko, of die potensiaal vir skade of impak.[4]
Eienskappe[wysig | wysig bron]
Aanpassingskapasiteit kan op 'n aantal verskillende maniere verbeter word. 'n Verslag deur die Oorsese Ontwikkelingsinstituut stel die plaaslike aanpassingskapasiteitraamwerk (LAC) bekend, wat vyf kernkenmerke van aanpassingskapasiteit bevat.[5] Dit sluit in:
- Batebasis: die beskikbaarheid van 'n diverse reeks sleutelbestaansbates wat huishoudings of gemeenskappe in staat stel om op veranderende omstandighede te reageer.
- Instellings en aansprake: die bestaan van 'n toepaslike en ontwikkelende institusionele omgewing wat toegang tot en aanspraak op sleutelbates en -kapitaal moontlik maak.
- Kennis en inligting: die vermoë wat huishoudings en gemeenskappe het om kennis en inligting te genereer, ontvang, assesseer en te versprei ter ondersteuning van toepaslike aanpassingsopsies
- Innovasie: die stelsel skep 'n bemagtigende omgewing om innovasie, eksperimentering en die vermoë om nisoplossings te verken om voordeel te trek uit nuwe geleenthede te bevorder
- Buigsame toekomsgerigte besluitneming en bestuur: die stelsel is in staat om veranderinge met betrekking tot sy bestuurstrukture en toekomstige beplanning te antisipeer, te inkorporeer en daarop te reageer.[6]
Baie ontwikkelingsintervensies (soos maatskaplike beskermingsprogramme en pogings om sosiale veiligheidsnette te bevorder) kan belangrike rolle speel in die bevordering van aspekte van aanpassingskapasiteit.
Verwantskap tussen aanpassingskapasiteit, state en strategieë[wysig | wysig bron]
Aanpassingskapasiteit word geassosieer met r- en K-seleksiestrategieë in ekologie en met 'n beweging van plofbare positiewe terugvoer na volhoubare negatiewe terugvoerlusse in sosiale stelsels en tegnologieë.[7][8] Die Resilience Alliance wys hoe die logistieke kurwe van die r-fase positiewe terugvoer, wat vervang word deur die K negatiewe terugvoerstrategie, 'n belangrike deel van aanpassingskapasiteit is.[9] Die r-strategie word geassosieer met situasies van lae kompleksiteit, hoë veerkragtigheid en groeiende potensiaal. K-strategieë word geassosieer met situasies van hoë kompleksiteit, hoë potensiaal en hoë veerkragtigheid, maar as die versteurings sekere perke oorskry, kan aanpassingskapasiteit oorskry word en die stelsel ineenstort in 'n ander sogenaamde Omega-toestand, van lae potensiaal, lae kompleksiteit en lae veerkragtigheid.[10]
Verwysings[wysig | wysig bron]
- ↑ IPCC (2014). "Glossary" (PDF). Intergovernmental Panel on Climate Change.
- ↑ Vincent, Katharine (2007). "Uncertainty in adaptive capacity and the importance of scale". Global Environmental Change. 17 (1): 12–24. doi:10.1016/j.gloenvcha.2006.11.009.
- ↑ Gunderson, Lance (1 November 2000). "Ecological Resilience–In Theory and Application". Annual Review of Ecology and Systematics. 31: 425–439. doi:10.1146/annurev.ecolsys.31.1.425.
- ↑ "AR5 Synthesis Report: Climate Change 2014 — IPCC". Besoek op 18 Desember 2019.
- ↑ Jones, Lindsey; Ludi, Eva; Jeans, Helen; Barihaihi, Margaret (2 Januarie 2019). "Revisiting the Local Adaptive Capacity framework: learning from the implementation of a research and programming framework in Africa" (PDF). Climate and Development. 11 (1): 3–13. doi:10.1080/17565529.2017.1374237. ISSN 1756-5529. S2CID 151242240.
- ↑ Jones, Ludi and Levine, Lindsey, Eva and Simon (Desember 2010). "Towards a characterisation of adaptive capacity: a framework for analysing adaptive capacity at the local level" (PDF). ODI: 8. Geargiveer vanaf die oorspronklike (PDF) op 28 Januarie 2020. Besoek op 9 November 2022 – via Overseas Development Institute.
{{cite journal}}: AS1-onderhoud: meer as een naam (link) - ↑ Taylor, Douglas R.; Aarssen, Lonnie W.; Loehle, Craig (1990). "On the Relationship between r/K Selection and Environmental Carrying Capacity: A New Habitat Templet for Plant Life History Strategies". Oikos. 58 (2): 239–250. doi:10.2307/3545432. ISSN 0030-1299. JSTOR 3545432.
- ↑ Oizumi, Ryo; Kuniya, Toshikazu; Enatsu, Yoichi (23 Junie 2016). "Reconsideration of r/K Selection Theory Using Stochastic Control Theory and Nonlinear Structured Population Models". PLOS ONE. 11 (6): e0157715. Bibcode:2016PLoSO..1157715O. doi:10.1371/journal.pone.0157715. ISSN 1932-6203. PMC 4919082. PMID 27336169.
- ↑ Gunderson, L.H. and C.S. Holling, editors. Panarchy: Understanding Transformations in Human and Natural Systems. Island Press, Washington.
- ↑ Allen, Craig; Holling, C.s (1 September 2010). "Novelty, Adaptive Capacity, and Resilience". Ecology and Society. 15 (3). doi:10.5751/ES-03720-150324.