Gaan na inhoud

Abugida

in Wikipedia, die vrye ensiklopedie
    Skryfstelsels    

      Abjad
      Abugida
      Alfabet
      Lettergreepskrif
      Logografies
      Kenmerk-alfabet
      Snelskrif
      Alternatief

’n Abugida (van Ge'ez: አቡጊዳ ’äbugida) of alfasillabiese skrif is ’n skryfstelsel waarin opeenvolgende konsonante en klinkers as ’n eenheid geskryf word: elke eenheid is gebaseer op ’n konsonant, en die aanduiding van die klinker is verpligtend, maar sekondêr. Dit verskil van ’n alfabet, waarin klinkers dieselfde status as konsonante het, en van ’n abjad, waarin klinkers afwesig of opsioneel is. (In informele situasies word al drie skryfstelsels alfabette genoem.) Abugidas sluit die uitgebreide Brahmi-skriffamilie van Suid- en Suidoos-Asië in.

Die term "abugida" is in 1990 deur die taalkundige Peter T. Daniels voorgestel vir dié skryfstelsel.[1] Dit is ’n Ethiopiese naam van die Ge'ez-skrif, ’ä bu gi da – die eerste letters van die skrif. Soos wat Daniels die woord gebruik, verskil ’n abugida van ’n lettergreepskrif deurdat daar in laasgenoemde geen sistematiese grafiese ooreenkoms tussen foneties verwante simbole is nie. Die term "alfasillabiese skrif" is in 1997 deur die taalkundige William Bright voorgestel om die idee oor te dra dat dié soort skrif eienskappe van beide ’n alfabet en sillabiese skrif (lettergreepskrif) het.[2]

Beskrywing

[wysig | wysig bron]

In die algemeen stel ’n letter in ’n abugida ’n konsonant voor. Letters word in ’n lyn geskryf, gewoonlik van links na regs. Klinkers word aangedui deur die konsonant te verander, óf deur ’n leesteken óf deur ’n verandering aan die konsonant self.

Daar is drie hoofsoorte abugidas, wat ingedeel word volgens die manier waarop die klinker aangedui word: deur leestekens, distorsie of oriëntasie.[3]

  • Die oudste en grootste familie is die Brahmi-familie van Indië en Suidoos-Asië, waarin klinkers aangedui word met leestekens.
  • In die Ethiopiese familie word klinkers aangedui deur die vorm van die konsonant aan te pas.
  • In die Cree-familie word klinkers aangedui deur die konsonant te roteer of te kantel.

Verwysings

[wysig | wysig bron]
  1. Peter T. Daniels (Okt. – Des. 1990), "Fundamentals of Grammatology", Journal of the American Oriental Society 119 (4): 727–731, http://isites.harvard.edu/fs/docs/icb.topic129948.files/Daniels.pdf [dooie skakel]
  2. William Bright (2000:65–66): A Matter of Typology: Alphasyllabaries and Abugidas. In: Studies in the Linguistic Sciences. Volume 30, Nommer 1, ble. 63–71
  3. John D. Berry (2002:19) Language Culture Type

Eksterne skakels

[wysig | wysig bron]