Gaan na inhoud

Dieremishandeling

in Wikipedia, die vrye ensiklopedie
Domitian, een van die 17 ape waarop tydens die diere-eksperiment in Silver Spring geëksperimenteer is.

Wreedheid teenoor diere, ook bekend as dieremishandeling of verwaarlosing, is die lyding of skadeberokkening van diere as gevolg van weerhouding of doelbewuste opdrag deur die mens. In 'n nouer verband kan dit die skadeberokkening of lyding vir spesifieke prestasies wees, soos die doodmaak van diere vir kos, vir hul pels of selfs hul tande; menings verskil oor die mate van wreedheid wat verband hou met 'n gegewe slagmetode. Wreedheid teenoor diere sluit soms skade of lyding as 'n doel op sigself in. Met ongeveer 65 miljard diere wat jaarliks vir voedsel doodgemaak word, is plaasdiere die diere wat die meeste aan wreedheid onderwerp word.

Verskillende benaderings tot wette rakende dieremishandeling kom in verskillende jurisdiksies regoor die wêreld voor. Byvoorbeeld, sommige wette beheer die metodes waarop diere vir voedsel, klere of ander produkte doodgemaak word, en ander wette handel oor die aanhou van diere vir vermaak, opvoeding, navorsing of as troeteldiere. Daar is 'n aantal konseptuele benaderings tot die kwessie van wreedheid teenoor diere.

Die posisie van dierewelsyn is byvoorbeeld van mening dat daar niks inherent verkeerd is met die gebruik van diere vir menslike doeleindes, soos kos, klere, vermaak, pret en navorsing nie, maar dat dit gedoen moet word op 'n manier wat onnodige pyn en lyding tot die minimum beperk, 'n benadering waarna daar soms as 'menslike' behandeling verwys word.

Kampvegters wat die nuttigheid van diere voorop stel argumenteer vanuit die posisie van koste en voordele en wissel in hul gevolgtrekkings oor die toelaatbare behandeling van diere. Sommige van hulle pleit vir 'n sagter benadering wat nader aan die dierewelsynsposisie is, terwyl ander vir 'n posisie wat met diereregte ooreenstem, argumenteer. Teoretici van diereregte kritiseer hierdie standpunte en voer aan dat die woorde "onnodig" en "menslik" onderworpe is aan uiteenlopende interpretasies, en dat diere basiese regte het. Hulle sê dat die enigste manier om diere se beskerming te bewerkstellig, is om hul status as eiendom te beëindig en te verseker dat hulle nooit as 'n nie-lewende ding hanteer word nie.

Definisie en standpunte

[wysig | wysig bron]
Man wat 'n vasgekettingde pitbull-terriër met 'n band slaan. Die band is op die voorgrond sigbaar.

Deur die loop van die geskiedenis het die mens geglo in 'n godgegewe reg om diere met wreedheid te behandel. Tog was sommige individue, soos Leonardo da Vinci, wat op 'n keer gehokte voëls aangekoop het om hulle vry te laat, besorg. Sy notaboeke teken ook sy woede aan met die feit dat die mens hul oorheersing gebruik het om slagdiere groot te maak. Volgens die kontemporêre filosoof Nigel Warburton is die oorheersende opvatting in die mens se geskiedenis dat diere daar is vir mense om mee te doen soos hulle goeddink.

René Descartes het geglo dat diere komplekse masjiene sonder siel, verstand of rede is. [1] In Cartesiese dualisme was die bewussyn uniek tot die mens onder alle ander diere en is dit deur goddelike genade aan fisiese materie gekoppel. Nadere ontleding toon egter aan dat talle menslike eienskappe soos die gebruik van komplekse tekens of simbole en gereedskap, asook 'n selfbewussyn by sommige diere aangetref kan word. [2]

Met die evolusieteorie het Charles Darwin 'n rewolusie veroorsaak rakende die manier waarop die mens hul verhouding met ander spesies beskou. Darwin het geglo dat mense nie net 'n direkte verwantskap met ander diere gehad het nie, maar dat laasgenoemde ook sosiale, geestelike en morele lewens gehad het. Later, in The Descent of Man (1871), het hy geskryf: "Daar is geen fundamentele verskil tussen die mens en die hoër soogdiere in hul geestelike fakulteite nie."

Sommige filosowe en intellektuele, soos Peter Singer en Tom Regan, het aangevoer dat diere se vermoë om pyn te ervaar net soos mense dit ervaar, die oorweging van hul welstand op dieselfde vlak as die van die mens plaas.[3] Daar is baie voorgangers van hierdie denkrigting. Jeremy Bentham, die stigter van utilitarisme, het in sy An Introduction to the Principles of Morals and Legislation (1789) die beroemde uitlating gemaak: "Die vraag is nie of hulle kan praat of rede insien nie? maar kan hulle ly?"

Hierdie argumente het sommige aangespoor om te glo dat diere se welstand 'n maatskaplike welsynsaak in eie reg behoort te wees, nie net indirek deur die uitwerking daarvan op menslike welstand nie. [4] In een opname onder Amerikaanse huiseienaars het 68% van die respondente gesê dat hulle die prys van vleis as 'n belangriker saak beskou.

Vorme

[wysig | wysig bron]
'n Noord-Koreaanse perd wat uitgehonger en gekneus is, eet by 'n veeartsenykliniek ná sy redding.

Wreedheid teenoor diere kan in twee hoofkategorieë ingedeel word: aktief en passief. Passiewe wreedheid word gekenmerk deur gevalle van verwaarlosing, waarin die wreedheid eerder 'n gebrek aan optrede is as 'n aksie as sodanig. Passiewe dierewreedheid is dikwels per ongeluk, die resultaat van onkunde. In baie gevalle van verwaarlosing waarin 'n ondersoeker van mening is dat die wreedheid uit onkunde plaasgevind het, kan die ondersoeker die troeteldiereienaar probeer opvoed en dan weer die situasie ondersoek. Meer ernstige gevalle kan vereis dat die dier vir veeartsenykundige sorg verwyder word.

Industriële veeboerdery

[wysig | wysig bron]
Beeldmateriaal van 'n varkplaas in Engeland
Wreedheid op 'n varkplaas.
Lêhenne in 'n stampvol hok.
'n Eierproduksiefasiliteit.

Plaasdiere word soms in groot, industriële fasiliteite wat duisende diere met hoë digthede huisves aagehou; dit word soms fabrieksplase genoem. Die industriële aard van hierdie fasiliteite beteken dat baie roetine-prosedures of veeteeltpraktyke die welsyn van die diere beïnvloed en waarskynlik as 'wreedheid' beskou kan word, met Henry Stephen Salt wat in 1899 beweer het "dit is onmoontlik om groot getalle en baie sensitiewe diere op 'n regtig menslike manier te vervoer en te slag”. [5] Daar is al voorgestel dat die getal diere wat gejag word, as metgeselle aangehou word, in laboratoriums gebruik word, vir die pelsbedryf grootgemaak word, in wedrenne ingespan word en in dieretuine en sirkusse gebruik word, onbeduidend is in vergelyking met plaasdiere, en daarom is die 'dierewelsynskwessie' numeries minimaal in vergelyking met die 'kwessie van plaasveediere'. [6] Op soortgelyke wyse glo kampvegters vir diereregte dat hoenders, koeie, varke en ander plaasdiere van die meeste diere is wat die wreedste behandel word. Wêreldwye oorverbruik van vleis is nog 'n faktor wat tot die ellendige situasie van plaasdiere bydra.

Kulturele rituele

[wysig | wysig bron]

As Asiatiese olifante in Thailand gevange geneem word, gebruik hanteerders dikwels 'n tegniek waarvolgens "hanteerders slaap-ontbering, honger en dors gebruik om die gees van die olifante te breek en hulle onderdanig aan hul eienaars te maak". Verder dryf hanteerders spykers in die ore en voete van die olifante.

Die praktyk van wreedheid teenoor diere vir godsdienstige redes word in antieke kulture aangetref en sommige moderne godsdienste, soos Santeria, offer steeds diere vir genesing en ander rituele. Taghairm is uitgevoer deur antieke Skotte om duiwels op te roep.

TV- en filmvervaardiging

[wysig | wysig bron]

Dierewreedheid is lank reeds 'n probleem in rolprentvervaardiging, met selfs sommige Hollywood-films met 'n groot begroting wat kritiek ontlok het weens beweerde skadelike en soms dodelike behandeling van diere tydens vervaardiging. Hofbeslissings het films aangespreek wat diere skade berokken het, soos video's wat hondegevegte uitbeeld.

'n Seeskilpad wat in Jamestown, Accra, Ghana, gevang is.

Sirkusse

[wysig | wysig bron]

Die gebruik van diere in die sirkus is omstrede vandat dierewelsynsgroepe gevalle van dierewreedheid tydens die opleiding van sirkusdiere aangeteken het. Daar is talle gevalle van dieremishandeling in sirkusse gedokumenteer, soos klein en beperkende hokke, 'n gebrek aan gereelde veeartsenykundige sorg, beledigende opleidingsmetodes en 'n gebrek aan toesig deur regulerende instansies. Diere-afrigters het aangevoer dat die kritiek nie op feite gegrond is nie, insluitend oortuigings dat die geskreeu die diere laat glo dat die afrigter hulle gaan seermaak, dat die behuising onvoldoende is, en dat deur die gebruik van sweep, kettings of ander implemente skade berokken.

Sommige sirkusse bied nou vertonings sonder diere aan. Bolivië het wat diereregte-aktiviste die wêreld se eerste verbod op alle diere in sirkusse genoem het, deurgevoer. [7]

Stiergevegte

[wysig | wysig bron]
'n Bul wat in 'n stiergeveg sterf.

Stiergevegte word deur diereregte- of dierewelsynsaktiviste gekritiseer, wat daarna verwys as 'n wrede of barbaarse bloedsport waarin die bul erge spanning beleef en 'n stadige, pynlike dood sterf. 'n Aantal aktivistiese groepe neem aksie teen stiervegte in Spanje en ander lande. In Spaans word teenkanting teen stiergevegte antitaurismo genoem .

Oorlogvoering

[wysig | wysig bron]

Militêre diere is wesens wat deur die mensdom gebruik is vir oorlogvoering. Voorbeelde hiervan is perde, honde en dolfyne. Slegs onlangs is die betrokkenheid van diere in oorlog bevraagteken, en praktyke soos die gebruik van diere om te veg, as lewende bomme (soos vir die gebruik van ontploffende donkies) of vir militêre toetsdoeleindes (soos tydens die atoomeksperimente op Bikini), kan nou as wreed gekritiseer word.

Onnodige wetenskaplike eksperimente of demonstrasies

[wysig | wysig bron]

Onnodige eksperimente of demonstrasies waarby diere betrokke is en wat hulle aansienlike pyn of benoudheid veroorsaak, kan as wreedheid beskou word. As gevolg van veranderinge in etiese standaarde, is hierdie soort wreedheid deesdae minder algemeen as wat dit in die verlede was. Byvoorbeeld, voëls is dikwels gebruik vir demonstrasies van suurstoftekort in die klaskamer. Hierdie voëls is gewoonlik onder 'n glasbedekking geplaas, waar hulle versmoor het.

Wetgewing in Suid-Afrika

[wysig | wysig bron]

Die Wet op Dierebeskerming nr. 71 van 1962 in Suid-Afrika dek "plaasdiere, mak diere en voëls, en wilde diere, voëls en reptiele wat in ballingskap of onder die beheer van mense is."

Die wet bevat 'n gedetailleerde lys van verbode wreedhede, insluitend oorlading, onnodige lyding as gevolg van inperking, vasbinding, agterlating, onnodige weerhouding van kos of water, aanhouding in 'n vuil of parasitiese toestand, of die versuim van veeartsenykundige hulp. Daar is ook 'n algemene bepaling wat onredelike of onvoldoende uitvoering of weglating van dade wat onnodige lyding tot gevolg het, verbied. Die Departement van Landbou, Bosbou en Visserye vir 2013/14 tot 2016/17 noem dat die dierebeskermingswetgewing hersien kan word.

Die NDBV is die grootste en oudste organisasie vir dierewelsyn in Suid-Afrika wat 90% van alle gevalle van dieremishandeling in die land ondersoek en optree deur die Wet op Dierebeskerming af te dwing.

Verwysings

[wysig | wysig bron]
  1. "Descartes' prisoners". New Statesman. 24 Mei 1999.
  2. "Bred Meat: The Cultural Foundation of the Factory Farm". Law and Contemporary Problems. 2007.
  3. Rader, Priscilla, "Virtue Ethics and Non-Human Animals: The Missing Link to the Animal Liberation Movement" (2012). Humanities Capstone Projects. Paper 13.
  4. "Direct versus indirect questioning: An application to the well-being of farm animals". Soc Indic Res. 96 (3): 551–565. 2010. doi:10.1007/s11205-009-9492-z.
  5. Salt, H.S. (1899) The Logic of Vegetarianism: Essays and Dialogues. London.
  6. "Farm-Animal Welfare, Legislation, and Trade". 2007. {{cite journal}}: Cite journal requires |journal= (hulp)
  7. Bolivia bans all circus animals Geargiveer 31 Julie 2009 op Wayback Machine