Genootskap van Regte Afrikaners

Embleem van die Genootskap van Regte Afrikaners. Dis ontwerp deur G.R. von Wielligh.

Die Genootskap van Regte Afrikaners is op 14 Augustus 1875 in die dorp Paarl gestig deur 'n groep Afrikaanssprekendes van die Westelike Provinsie. Die genootskap het vanaf 15 Januarie 1876 'n joernaal, genaamd Die Afrikaanse Patriot, asook verskeie boeke soos woordeboeke, religieuse materiaal en geskiedenisboeke gepubliseer. Die Afrikaanse Patriot het in 1905 doodgeloop.

Geskiedenis

Voorblad van Die Afrikaanse Patriot, die GRA se maandblad

Afrikaans was eers 'n spreektaal en toe 'n skryftaal. Louis Henri Meurant het opgemerk dat die grensboere van die Oos-Kaap Afrikaans makliker as Nederlands verstaan en skryf toe sy bekende Zamenspraak tusschen Klaas Waarzegger en Jan Twyfelaar, over het onderwerp van afscheiding tusschen de Oostelyke en Westelyke Provincie wat in 1860 in die Het Cradocksche Nieuwsblad gepubliseer is. Meurant het die Zamespraak gebruik om die lesers van die nuusblad tot bepaalde politieke standpunte oor te haal in die taal wat hulle die beste verstaan en die werk het juis daarom bekendgeraak en groot gewildheid geniet. Die Zamespraak word beskou as die eerste ernstige Afrikaanse geskrif, aangesien geskrifte voor dit van komiese aard was, byvoorbeeld De vruchten mijner werkzaamheden (dialoog, 1825). Die niueuwe ridderorde (hekeldrama 1832) en Kaatje Kekkelbek (monoloog 1838).

Die Genootskap van Regte Afrikaners was die dryfkrag agter die Eerste Afrikaanse Taalbeweging. Arnoldus Pannevis, 'n onderwyser wat hom daarvoor beywer het om die Bybel in Afrikaans te vertaal, word algemeen beskou as die geestelike vader van die vereniging.

Hy was van mening dat die Kleurlinge die Nederlandse Bybel (Statebybel) nie goed verstaan het nie en hy daarom gepleit vir die Bybel in Afrikaans. Reeds op 4 November 1874 het Pannevis in De Zuid-Afrikaan 'n artikel geskryf onder die opskrif: Is die Afferkaans wesenlijk een taal?. Hierin was hy van mening dat die Afrikaner Un genootskap foor die befordering fan die Afferkaanse taal nodig gehad het.

Die vereniging is op 14 Augustus 1875 in die huis van Gideon Malherbe ('n wynboer, 42 jaar oud) in die Paarl gestig. Agt manne was teenwoordig op die eerste vergadering. Behalwe Malherbe, was die ander lede: C.P. Hoogenhout (onderwyser, skrywer en digter, 32 jaar), Daniël Francois du Toit (bekend as Dokter, 21 jaar), die joernalis D.F. du Toit (bekend as Oom Lokomotief, onderwyser, 29 jaar), sy broer S.J. du Toit (predikant, 27 jaar), August Ahrbeck (student, 24 jaar), Petrus Malherbe (wynboer, 22 jaar) en S.G. du Toit (student, 20 jaar). Almal behalwe Hoogenhout en Ahrbeck was verwant. Die meeste van die stigterslede was afstammelinge van die Hugenote.

Op 25 September 1875, tydens die tweede vergadering, kry die G.R.A. sy finale beslag onder voorsitterskap van S.J. du Toit.

Doel: "Om te staan vir ons Taal, ons Nasie en ons Land."
Missie:

• Vertaling van die Bybel in Afrikaans;
• Uitgawe van 'n maandblad, Die Afrikaanse Patriot;
• Opstel van 'n Afrikaanse Spraakkuns en Woordeboek.

Lied: Ieder nasie het sy land.

CP Hoogenhout, een van die stigterslede en eerste voorsitter van die GRA skryf in 1879 die eerste novelle in Afrikaans, naamlik Catharina, die dogter van die advokaat. "Sekere tekste uit die periode van die GRA wat in 1875 tot stand gekom het, … gaan nie net om die bevordering van 'n miskende taal nie, maar ook diskoerse as middel tot verset, propaganda en die (be)vestiging van 'n eie identiteit."

Die lede van die GRA het egter in die geheim vergader, omdat die algemene publiek sterk gekant was teen die idee van 'n Afrikaanse skryftaal en dit selfs geminag het.

Nuusblaaie

Di Patriot was die eerste Afrikaanse nuusblad wat vanaf 15 Januarie 1876 deur die Genootskap van Regte Afrikaners in die Paarl uitgegee is. Die Afrikaanse Patriot is later opgevolg deur die Paarl Post.

Die Patriot-woordeboeke

S.J. du Toit het die leiding geneem met die Afrikaanse woordeboeke

Die Patriot-woordeboeke van 1902 en 1904 was die vervulling van art. XI van die GRA se werkprogram. Veral ds. S.J. du Toit het die samestelling van 'n woordeboek van meet af aan as 'n doelwit gestel, maar die ander lede het gevoel dat die taak te uitgebreid was om dadelik daarmee te begin. Onder die skuilnaam "Ware Afrikaner" het ds. du Toit egter reeds in 1874 (voor die GRA se stigting) 'n reeks artikels oor Afrikaans in die Kaapse koerant, De Zuid-Afrikaan, laat verskyn. Ene "Klaas Waarsegger, Jnr." (d.i. C.P. Hoogenhout en latere GRA-lid) het daarop in 'n brief aan die blad gevra dat daar tog vaste spelreëls moet wees. Ds. du Toit het vervolgens sewe reëls soos volg uiteengesit, wat met die uitsondering van reël 5 deur Hoogenhout aanvaar is:

1. Skryf soos jy praat.

2. Eiename en vreemde woorde behou hulle spelling.

3. Z word vervang deur s, behalwe in gevalle onder 2.

4. In oop lettergrepe word 'n klinker nooit verdubbel nie.

5. Die wegval van 'n medeklinker word met ' aangedui.

6. Daar word 4 e's onderskei: a) die e in en b) "die gewone e en skerpe é", soos in die twee lettergrepe van gegé; c) "die dowwe ê", soos in hê, pêrd, wêreld; d) die "korte è" in nè.

7. Sch word vervang deur k.

Ds. du Toit het dan die aanwending van reël 5 beperk tot die meer noodsaaklike ho'e, da'e en ander, terwyl hy ook elke ch deur g en au deur ou vervang het. 'n Stom w het ook weggeval, behalwe waar dit deur u voorafgegaan word. Die woordeboek sou uiteindelik sowat 16 500 woorde bevat, wat na ds. du Toit se mening sowat 1 100 suiwer Afrikaanse woorde ingesluit het, wat van Hollands sou verskil of glad nie daarin voorkom nie. Etlike hiervan het egter wel in Nederlandse dialekte bestaan wat aan ds. du Toit onbekend was. Die Patriot-woordeboek het in 1902 verskyn onder 'n tweetalige titel, en in 1904 het Part II: English-Cape Dutch verskyn. Die eerste deel, Afrikaans-Engels, beslaan 'n "Foorberig / Preface" van 6 bladsye, gevolg deur die woordelys van 276 bladsye in dubbelkolom. Deel II beslaan 355 bladsye. Die woordeboek het ds. du Toit gevestig as die belangrikste grondlegger van die Afrikaanse spellingsisteem. Hierdie werkbare sisteem het 'n einde gebring aan die inkonsekwensies en reëlloosheid van vroeër. Dit is sterk beïnvloed deur Pannevis se lywige versameling afrikanismes uit die Paarl-omgewing, en tot 'n mindere mate deur dié van Nico Mansvelt.

Aanloop tot die woordeboeke

Etlike ander woordelyste van die omgangstaal in Kaapstad en omgewing het reeds voor die Patriot-woordeboeke verskyn. Die versameling van "barbarismes" of "afwykende Nederlandse taalgebruik" deur prof. A.N.E. Changuion (1803-1881), professor in klassieke en moderne tale aan die pasgestigte Zuid-Afrikaansche Athenaeum, was blykbaar die eerste. Reeds in 1844 (2de druk in 1848) het sy belangrikste werk, De Nederduitsche Taal in Zuid-Afrika hersteld, verskyn. In hierdie grammatikaboek was sy bekende Proeve van Kaapsch Taaleigen op die laaste 20 bladsye 'n grondslag vir latere lyste en woordeboeke.

Van die 1870's tot 1903 het etlike korter of langer woordelyste die Afrikaanse leksikologie aangevul. Daar was dié van A. Pannevis (Bouwstoffen), D.U.M. (English and Cape Dutch, 1872), H.A.L. Hamelberg (Het Nederlandsch in den Oranje-Vrystaat, 1879), Theod. M. Tromp (De Afrikaansche Taal, 1879), F. Baron van Hogendorp ('n bespreking van Tromp se boek, 1879), adv. Wessels (Cape Dutch, 1880), H.C.V. Leibbrandt (Het Kaapsch Hollandsch, 1882), C. Stoffel (Eene wettige dochter der Hollandsche Taal, 1882), N. Mansvelt (Kaapsch-Hollandsch Idioticon, 1884), J. te Winkel (Het Nederlandsch in Noord-Amerika en Zuid-Afrika, 1896), ds. Willem Postma (Afrikaanse woordgebruik, 1896), D.C. Hesseling (Het Hollandsch in Zuid-Afrika, 1897) en G.J. Boekenoogen (Afrikaansch en Noord Hollandsch, 1903).

Eerste taalmonument/Nederlandse taalmonument

Die Nederlandse taalmonument

Die Eerste taalmonument is op 18 Januarie 1893 te Burgersdorp onthul en is 'n mylpaal in die taalgeskiedenis van die Afrikaner. Die Eerste taalmonument staan ook bekend as die Nederlandse taalmonument.

Tweede taalmonument

Die Afrikaanse Taalmonument is op 14 Augustus 1975 geopen in die eertydse huis van Gideon Malherbe. Hierdie monument staan ook bekend as die Tweede Taalmonument. Die Tweede Taalmonument is in 1975 voltooi om die halfeeu te gedenk van die amptelike erkenning van Afrikaans as 'n selfstandige taal afsonderlik van Nederlands.

Kyk ook

• Nederlandse Taalbeweging
• Stryders vir ons taal

Bronne

• Giliomee, Hermann. 2004. Die Afrikaners. 'n Biografie. Tafelberg Uitgawers.
• Van Coller, H.P. (Red). 2006. Perspektief & Profiel (Volume 1). J.L. Uitgewers.

Eksterne skakels

• Afrikaanse Museum & Monument