Gagik I van Vaspurakan
| Gagik I Artsruni | |
.jpg) Uitbeelding van Gagik aan die oostelike fasade van die Armeense Katedraal van die Heilige Kruis | |
| Voorafgegaan deur | Ashot-Sargis Artsruni |
|---|---|
| Opgevolg deur | Derenik-Ashot van Vaspurakan |
Persoonlike besonderhede
| |
| Gebore | 879/880 |
| Sterf | 943 |
| Kind(ers) | Derenik-Ashot van Vaspurakan Abusahl-Hamazasp van Vaspurakan Khedenik[1] |
Gagik I Artsruni (Armeens: Գագիկ Ա Արծրունի; 879/880 – 943) was die heerser van die koninkryk van Vaspurakan in Suid-Armenië, aanvanklik as prins van Noordwes-Vaspurakan (Gagik III, 904–908) en daarna tot en met sy afsterwe as koning. Hy het hom ook die titel veroorloof van Koning van Armenië, afkomstig vanuit die Bagratuni-dinastie. Hy was egter afkomstig uit die Huis van Artsruni.
Agtergrond
[wysig | wysig bron]Die hoogland van Armenië was sedert die einde van die 7de eeu onder Arabiese beheer, met aan die hoof daarvan 'n ostikan (goewerneur) wat die Oemajjadiese en later Abbasidiese kalifate verteenwoordig het,[2] en die toneel was van verskeie gevegte teen die Bisantyne sedert die 9de eeu.[3] Ten einde Arabiese gesag te versterk is hierdie sogenaamde ostikans in verskeie streke van die Armeense emirs geplaas; die geskiedkundige provinsie van Vaspurakan was geen uitsondering hierop nie.[4] In opposisie hierteen het die Armeense adellikes ishkhans (prinse) geskep ten einde geleidelik hul gesag in die streek uit te brei.[5][6]
Biografie
[wysig | wysig bron]Jeug en agtergrond
[wysig | wysig bron]Hy was die tweede seun van Grigor-Derenik Artsruni, die prins van Vaspurakan, en Sophia Bagratuni, die dogter van Koning Ashot I van Armenië. Hy is in 879 of 880 gebore.[7] By die afsterwe van Grigor-Derenik in 887 het Gagik Apumrvan Artsruni die regent van Vaspurakan (en later die ishksan) geword en is Grigor-Derenik se drie kinders, Gagik, Ashot-Sargis, en Gurgen aan hom gegee.[8] In antwoord op Gagik Apumrvan Artsruni se afvalligheid tydens 'n militêre operasie wat deur Smbat I van Armenië beveel is, het Gagik I Artsruni vir Gagik Apumrvan Artsruni vermoor en is die regentskap aan Ashot-Sargis gegee.[9] Gevolglik het Smbat I vir Gagik tot die rang van generaal bevorder en vir Gurgen tot marzpan (goewerneur).[10]
Ishkhan
[wysig | wysig bron]Gagik het sy ouer broer Ashot-Sargis in 904 opgevolg as ishkhan [11] en Gourgen toegelaat om oor die suidoostelike besittings van die Artsruni-familie te regeer; albei het goed saamgewerk tot die dood van Gurgen in 923. [12] Na verskeie rebelle-aanvalle het [13] Gagik 'n talent ontwikkel om militêre en politieke strategieë te skep, en daarnatoe gewerk om die aantal Moslem-enklawes van Vaspurakan te verminder. [14]
Koning
[wysig | wysig bron]Gagik was 'n bondgenoot van die Sajid-emir van Azerbeidjan (Iran), Yusuf ibn Abi'l-Saj, van wie hy in 908 erkenning gekry het as koning, teen die Bagratid Smbat I. [15] Sy staat is erken deur die Bisantynse Ryk, wat aan hom die titel "prins van vorste" toegeken het, welke tradisioneel deur die vooraanstaande Armeense heerser gedra is. Sy legitimiteit het 'n verdere hupstoot gekry toe die Armeense catholicos, Johannes V die Historikus, die Moslem-oorheersde Dvin in 924 vir Vaspurakan verlaat het. Gagik het egter later sy standpunt omgekeer en hom geskaar by die seun en opvolger van Smbat, Ashot II. Hy is ook bekend as die oprigter van die Armeense Katedraal van die Heilige Kruis. [14]
Verwysings
[wysig | wysig bron]- ↑ Rouben Paul Adalian, Historical Dictionary of Armenia (2010), p.110
- ↑ Martin-Hisard 1982, p. 223.
- ↑ Martin-Hisard 1982, p. 231.
- ↑ Martin-Hisard 1982, p. 232.
- ↑ Martin-Hisard 1982, p. 233.
- ↑ Martin-Hisard 1982, p. 234.
- ↑ "Kings of Vaspurakan". Foundation of Medieval Genealogy. Besoek op 3 Augustus 2015.
- ↑ Toumanoff 1990, pp. 102-103.
- ↑ Thierry 1982, p. 275.
- ↑ Jones 2007, p. 23.
- ↑ Thierry 1982, p. 276.
- ↑ Grousset 1947, p. 422.
- ↑ Grousset 1947, p. 423.
- ↑ 14,0 14,1 Jones, p. 115.
- ↑ Grousset 1947, p. 433.
Bibliografie
[wysig | wysig bron]- Martin-Hisard, Bernadette (1982). Arab Domination and Armenian Freedoms (seventh-ninth century). Toulouse: Privat. ISBN 978-2-7089-6874-5.
{{cite book}}: Ongeldige|ref=harv(hulp) - Toumanoff, Cyrille (1990). The dynasties of Christian antiquity to the Caucasus of xixth century. Rome.
{{cite book}}: Ongeldige|ref=harv(hulp)AS1-onderhoud: plek sonder uitgewer (link) - Thierry, Jean-Michel (1982). Northern Kingdom and Southern Kingdom. Privat. ISBN 978-2-7089-6874-5.
{{cite book}}: Ongeldige|ref=harv(hulp) - Jones, Lynn (2007). Between Islam and Byzantium: Aght'amar and the Visual Construction of Medieval Armenian Rulership. ISBN 978-0754638520.
{{cite book}}: Ongeldige|ref=harv(hulp) - Grousset, René (1947). History of Armenia from its origins to 1071. Payot. ISBN 978-2-228-88912-4.
{{cite book}}: Ongeldige|ref=harv(hulp) - Kazhdan, Alexander P., Editor, The Oxford Dictionary of Byzantium, Oxford University Press, Oxford, 1991, pp. 161, 2154.
- Jones, Lynn. The Church of the Holy Cross and the Iconography of Kingship. Vol. 33. Gesta.
{{cite book}}: CS1 maint: ref duplicates default (link) - Garsoïan, Nina G. (1997). "The independent kingdoms of medieval Armenia". In Hovhannisian, Richard G. (red.). The Armenian People from Ancient to Modern Times. Volume 1, The Dynastic Periods: From Antiquity to the Fourteenth Century. New York: St. Martin's Press. pp. 143–185. ISBN 0-312-10169-4.
- Ter-Ghewondyan, Aram (1976). The Arab Emirates in Bagratid Armenia. Transl. Nina G. Garsoïan. Lisbon: Livraria Bertrand. OCLC 490638192.
| Bewindstitels | ||
|---|---|---|
| Nuwe titel | Koning van Vaspurakan 908–937/943 |
Opgevolg deur Derenik-Ashot van Vaspurakan |
| Voorafgegaan deur Ashot-Sargis Artsruni |
Prins van Noordwes-Vaspurakan 904–908 |
Gekroon as koning |