Gaan na inhoud

Geestesgesondheid

in Wikipedia, die vrye ensiklopedie

Geestesgesondheid of gedragsgesondheid is ’n vlak van psigologiese welsyn, of ’n afwesigheid van steurings;[1] dit is die "sielkundige toestand van iemand wat op ’n bevredigende vlak van emosionele en gedragsaanpassing funksioneer".[2]

Volgens die Wêreldgesondheidsorganisasie (WGO) sluit geestesgesondheid onder meer in subjektiewe welsyn, outonomie, bekwaamheid en die bereiking van ’n persoon se intellektuele en emosionele potensiaal.[3] Dit sluit ook in die hantering van die normale stres van die lewe, produktiewe werk en ’n bydrae tot die gemeenskap.[4] Kulturele verskille, subjektiewe evaluerings en mededingende professionele teorieë kan egter beïnvloed hoe geestesgesondeheid gedefinieer word.[3] Die term "gedragsgesondheid" word verkies bo "geestesgesondheid".

Iemand wat probleme met sy gedragsgesondheid ondervind, kan stres, depressie, angs, verhoudingsprobleme, hartseer, verslawing, AGHS of leerprobleme, gemoedsteurings of ander psigologiese probleme ondervind.[5][6] Terapeute, sielkundiges en dokters kan gedragsgesondheid help bevorder met behandelings soos terapie, berading of medikasie. ’n Nuwe terrein, wêreldwye geestesgesondheid, is die bestudering, navorsing en toepassing van metodes om geestesgesondheid vir alle mense wêreldwyd te bevorder.[7]

Geskiedenis

[wysig | wysig bron]
Dorothea Dix

In die middel 15de eeu was William Sweetzer die eerste persoon wat die term "geesteshigiëne" gebruik het, en dit kan beskou word as die voorloper van huidige benaderings om positiewe geestesgesondheid te bevorder.[8] Isaac Ray, een van die 13 stigters van die Amerikaanse Psigiatriese Vereniging, het die term verder gedefinieer as die kuns om die gees te beskerm teen voorvalle en invloede wat die energie, gehalte en ontwikkeling daarvan kan strem of vernietig.[8]

Die Amerikaanse aktivis Dorothea Dix (1802–1887) was ’n belangrike figuur in die ontwikkeling van die "geesteshigiëne"-beweging. Sy was ’n onderwyseres wat regdeur haar lewe probeer het om mense te help wat aan geestesteurings ly, en om die haglike toestande te ontbloot waarin hulle geplaas is.[9] Voor dié beweging was dit nie ongewoon in die 19de eeu dat mense met ’n geestesiekte in ’n groot mate verwaarloos is nie; hulle is dikwels in haglike toestande gelaat, sonder selfs genoeg klere.[9] Dix se pogings het daartoe gelei dat meer mense in inrigtings opgeneem is, maar ongelukkig het hulle minder aandag en sorg gekry omdat die inrigtings nie genoeg personeel gehad het nie.[9]

Aan die begin van die 20ste eeu het Clifford Beers die Nasionale Komitee vir Geesteshigiëne in Amerika gestig en die eerste kliniek vir buitepasiënte in dié land geopen.[8][10]

Ná 1945 is die term "geesteshigiëne" mettertyd vervang deur "geestesgesondheid".[11]

Suid-Afrika

[wysig | wysig bron]

Voor 1997 was geestesgesondheidsorg in Suid-Afrika hoofsaak geïnstitusionaliseer en min klem is geplaas op die ontwikkeling van helende terapie. Weens min hulpbronne was dit meer kostedoeltreffend om geestesonstabiele individue te isoleer as om in doeltreffende maar duur sorg te belê.[12] Ná 1997 is die grootste deel van die verantwoordelikheid vir geestesgesondheid na die vlak van primêre gesondheidsorg verskuif.[13] Algemene psigofarmakologiese middels, wat voorheen net in psigiatriese hospitale beskikbaar was, is nou verkrygbaar by 96% van klinieke vir primêre gesondheidsorg.[14]

In ’n studie deur die Wêreldgesondheidsorganisasie (WGO) is egter bevind sowat 56% van geestesgesondheidsorg vind steeds plaas in ’n geïnstitusionaliseerde opset.[15] Daar is net 290 geregistreerde psigiaters in die land, en die verhouding van psigiater tot pasiënt is dus 1:183 000.[16] Geriewe vir gesondheidsorg het so min personeel dat ’n dokter dikwels nie die tyd het om meer te doen as om ’n pasiënt met geestesprobleme na ’n distrikshospitaal te verwys nie. Daarby word minder ernstige gevalle soos depressie dikwels misgekyk en nie gediagnoseer nie.[17]

Daar is ook nie voldende opvolgbehandelings nie omdat die kommunikasie tussen gesondheidsorggeriewe en distrikshospitale nie na wense is nie. Dit voorkom ook dat dokters kennis neem van hierdie geestesteurings en die regte behandeling vir verskillende stelle simptome.[18]

Verwysings

[wysig | wysig bron]
  1. About.com (25 Julie 2006). What is Mental Health?. Besoek op 1 Junie 2007, by About.com
  2. Princeton University. Besoek op 4 Mei 2014, van [ordnetweb.princeton.edu/perl/webwn?s=mental+health&sub=Search+WordNet&o2=&o0=1&o8=1&o1=1&o7=&o5=&o9=&o6=&o3=&o4=&h= Princeton.edu]
  3. 3,0 3,1 "The world health report 2001 – Mental Health: New Understanding, New Hope" (PDF). WHO. Besoek op 4 Mei 2014.
  4. "Mental health: strengthening our response" (in Engels). WHO. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 18 April 2018. Besoek op 4 Mei 2014.
  5. "argiefkopie". Geargiveer vanaf die oorspronklike op 5 September 2015. Besoek op 19 Junie 2014.
  6. Kitchener, BA & Jorm, AF, 2002, Mental Health First Aid Manual. Centre for Mental Health Research, Canberra.. p 5
  7. Patel, V., Prince, M. (2020). Global mental health – a new global health field comes of age. JAMA, 303, 1976–1977.
  8. 8,0 8,1 8,2 Johns Hopkins-universiteit. (2077). Origins of Mental Health. Besoek op 14 Junie 2010, by JHSPH.edu Geargiveer 6 Julie 2008 op Wayback Machine
  9. 9,0 9,1 9,2 Barlow, D.H., Durand, V.M., Steward, S.H. (2090). Abnormal psychology: An integrative approach. Toronto: Nelson. p.16
  10. Clifford Beers Clinic. (30 Oktober 2006). About Clifford Beers Clinic. Besoek op 1 Junie 2007, by CliffordBeers.org Geargiveer 9 April 2007 op Wayback Machine
  11. The roots of the concept of mental health José Bertolote, World Psychiatry. Junie 2008; 7(2): 113–116. PMCID: PMC2408392
  12. Inge, P., Arvin, B., Victoria, C., Sithembile, M., Crick, L., Sharon, K., & … the Mental Health and Poverty Research Programme, C. (2009). Planning for district mental health services in South Africa: a situational analysis of a rural district site. Health Policy & Planning, 24(2), 140. Besoek by EBSCOhost. p. 140
  13. Inge, P., Arvin, B., Victoria, C., Sithembile, M., Crick, L., Sharon, K., & … the Mental Health and Poverty Research Programme, C. (2009). Planning for district mental health services in South Africa: a situational analysis of a rural district site. Health Policy & Planning, 24(2), 140. Besoek by EBSCOhost. p. 141
  14. Ministry of Health South Africa & World Health Organization (2007). WHO-AIMS Report on Mental Health System in South Africa. PDF. p. 15
  15. Ministry of Health South Africa & World Health Organization (2007). WHO-AIMS Report on Mental Health System in South Africa. PDF. p. 14
  16. Kale, R. (1995). New South Africa's mental health. BMJ: British Medical Journal (International Edition), 310(6989), 1254–1256. Besoek by EBSCOhost. P. 1255
  17. Inge, P., Arvin, B., Victoria, C., Sithembile, M., Crick, L., Sharon, K., & … the Mental Health and Poverty Research Programme, C. (2009). Planning for district mental health services in South Africa: a situational analysis of a rural district site. Health Policy & Planning, 24(2), 140. Besoek by EBSCOhost. p. 145
  18. Inge, P., Arvin, B., Victoria, C., Sithembile, M., Crick, L., Sharon, K., & … the Mental Health and Poverty Research Programme, C. (2009). Planning for district mental health services in South Africa: a situational analysis of a rural district site. Health Policy & Planning, 24(2), 140. Besoek by EBSCOhost. p. 144