Gladys Mgudlandlu

Gladys Mgudlandlu
Gebore	1917 Peddie, Kaapprovinsie, Unie van Suid-Afrika
Sterf	17 Februarie 1979 Gugulethu, Kaapprovinsie, Suid-Afrika
Nasionaliteit	Suid-Afrika
Veld	Kuns, onderwys

Gladys Mgudlandlu (1925–1979) was een van Suid-Afrika se beste uitbeelders van die Afrikakuns en ook die eerste Swart vrou in die land wat ’n beroepskunstenaar geword het. Sy is in 1925 op Peddie, naby Grahamstad in Oos-Kaap, gebore.

Sy het by haar grootmoeder grootgeword, en in die stat waar sy haar kinderjare deurgebring het, was dit die gewoonte van die Fingo-stam om hulle hutte se mure te versier. Die vere en gekleurde klei waarmee Gladys Mgudlandlu haar hutte se mure geverf het, was haar eerste kennismaking met die skilderkuns. As kind het sy die bynaam Nomfanekiso ("die een wat prente skilder") gekry. Die woord kan ook beteken "iemand vir wie gelag moet word", 'n bynaam wat sy gekry het omdat 'n (professionele) kunstenaar in daardie stadium geen besondere aansien onder die Xhosas geniet het nie.

Die legendes en mites van die Xhosas wat haar grootmoeder haar vertel het, het later as 'n groot bron van inspirasie vir Gladys Mgudlandlu se kuns gedien. Gladys Mgudlandlu is in 1948 na Kaapstad, waar sy eers as verpleegster en later as onderwyseres gewerk het. Hoewel sy nooit formele kunsonderrig ontvang het nie, het sy jare lank kunsonderrig aan die Athlone-skool gegee.

Sy het eers in 1957 ernstig begin skilder. In 1962 het Jean Fuchs, die destydse direkteur van die Suid-Afrikaanse Kunsgalery, haar werk gesien en haar oortuig om 'n uitstalling te hou. Talle geslaagde uitstallings van haar werk is sedertdien in Suid-Afrika aangebied.

Omdat Gladys Mgudlandlu aanvanklik geen esel gehad het nie en slegs saans kon skilder, het sy haar doek plat op 'n tafel neergelê en by die lig van 'n lamp geskilder. Dit het egter so 'n gewoonte geword dat sy mettertyd op geen ander manier kon skilder nie. 'n Uitsonderlike kenmerk van haar werk is dat die beeld byna sonder uitsondering van 'n hoë punt af weergegee word.

Haar kunswerk het hoofsaaklik die tradisionele lewe van haar mense uitgebeeld: klein statjies en statstonele, voëls en diere van haar tuisland, die mense self. Sy het van helder, vrolike kleure gebruik gemaak, en die geel en aardse kleure wat dikwels in haar werk aangetref word, is oorblyfsels van die tyd toe sy hutmure met gekleurde klei beskilder het. Hoewel Gladys Mgudlandlu nooit opdragwerke wou uitvoer nie, het sy tog 'n muurskildering vir die destydse Departement van Bantoeonderwys gemaak. Sy is in 1979 op 54-jarige ouderdom oorlede.

Bronnelys

• Wêreldspektrum, 1982, ISBN 0-908409-59-1, volume 18, bl. 212