Japannese kuns

Groot Golf van Kanagawa, deur Katsushika Hokusai een van Japan se bekendste kunstenaars.

Japannese kuns dek ʼn wye reeks style en media, insluitend antieke pottebakkery, beeldhou, inkkuns, blokwerk, keramiekwerk, origami en ook meer onlangs is die moderne Japannese strokiesprente en animasie.

Nabootsing van die Chinese kuns

Na 'n lang tydperk van stryd het die Boeddhisme in die 7de eeu n.C. die amptelike godsdiens van Japan geword. Hierdie bekering was veral die werk van prins Sjotokoe Taisji. Volgens 'n legende het sy vader, die keiser, op sy sterfbed aan hom beveel om tot eer van Boeddha 'n pragtige tempel by Nara te laat bou. Die keiser het gesterf voordat die tempel klaar was, maar om die gees van sy vader te behaag, het Sjotokoe die gebou laat voltooi. Die pagode op die afbeelding regs is 'n deel van hierdie enorme tempelaanleg.

Dit bevat die middelste saal, waarin die godsdiensplegtigbede plaasgevind het, die biblioteek, die refter (eetsaal) en die slaapsaal van die monnike. Die Boeddhisme het van Indië na China en daarvandaan na Japan gekom. Saam met hierdie godsdiens het die Japannese ook die tempelargitektuur van die Chinese oorgeneem. Daarom is die tempel van prins Sjotokoe, die eerste Boeddhistiese bouwerk in Japan, slegs 'n nabootsing van die Chinese tempels.

In die volgende eeue het die Boeddhistiese kuns in Japan gebloei. Die begeerte om die talle Boeddhistiese tempels te versier wat in hierdie tyd in Japan gebou is, het tot die ontstaan van groot meesterwerke gelei, en die goue eeu van die Japannese kuns het aangebreek. Japan het egter steeds noue kontak met China gehad, en die Japannese kunstenaars was dan ook veel aan hul Chinese vakgenote verskuldig. 'n Voorbeeld hiervan is die fresko in die tempel Horijoeji: dit is 'n voorstelling van die paradys van Boeddha.

Die teer, warm kleure staan duidelik uit teen die muur wat met 'n dik kaolienlaag gepleister is. In die beeldhoukuns is destyds veral klei en droë lakvernis gebruik. (Figure is oor raamwerke gevorm met doeke wat in lak gedoop is.) Albei hierdie grondstowwe is ook in China dikwels gebruik. In 845 n.C. het 'n wrede vervolging van die Boeddhiste in China begin, en baie kunswerke is vernietig. Daarom is talle Chinese kunswerke na Japan gebring en daar in tempels bewaar.

So het dit gekom dat die groot skathuis van die tempel in Nara tot vandag toe die belangrikste versameling Chinese kunswerke uit daardie tyd bevat. 'n Tydperk het gevolg waarin daar feitlik geen kontak tussen Japan en China was nie. Eers toe het die Japannese kuns selfstandig begin ontwikkel en 'n eie karakter gekry. Dit het gebeur in die Heian-tydperk, wat sy naam ontleen aan die destydse keiserlike dinastie en van 794-1192 geduur het.

In hierdie tydperk het die beeldhouers begin om met hout in plaas van met droë lakvernis en die maklik smeedbare klei te werk. Teen die einde van die 12de eeu het die militêre adel die regering van die land oorgeneem. Die forse en kragtige karakter van die tyd het ook tot die kuns deurgewerk, en die portretskildery het nou 'n bloeitydperk beleef. Die gelaatstrekke van die beroemde veldheer is met 'n noukeurigheid en 'n realisme geskilder wat voor daardie tyd heeltemal onbekend in die Japannese kuns was.

Japannese afdrukke

Met die koms van Christelike sendelinge na die land van die opgaande son in die middel van die 16de eeu het die Japannese vir die eerste keer in regstreekse aanraking met die Westerse wêreld gekom. Die Japannese het die blankes egter gewantrou, en in die eerste helfte van die 17de eeu is alle vreemdelinge gevolglik uit die land verdryf. Tot in 1868 was Japan byna volkome van die buitewêreld afgesny. In hierdie tyd is die beeldhoukuns en die argitektuur ietwat verwaarloos tot voordeel van die skilderkuns.

Besonder. gewild was die Oekijo-E, 'n rigting in die skilderkuns wat sy inspirasie uit die daaglikse lewe gekry het. Om te voorsien in die groot vraag na kunswerke deur die opkomende ryk burgerdom, het die Japannese kunstenaars ʼn nuwe tegniek ontwikkel, t.w. die houtsneë. Met die houtsneë is die beroemde Japannese afdrukke gemaak. Aanvanklik was hierdie afdrukke slegs in swart en wit, maar later is met behulp van twee kleurplate ook meerkleurige afdrukke gemaak.

Japannese penseel

Die tegniek van die Japannese skilderkuns verskil heeltemal van die van die Westerse wêreld. Die kunstenaars van Europa het reeds eeue lank met olieverf en breë, kragtige kwashale gewerk. Die Japannese daarenteen het veel dunner pensele gebruik. Die penseel is in ink of waterverf gedoop, waarmee fyn geskakeerde strepe verkry kon word. Meestal is ook 'n kort verduideliking met die penseel op die prent geskryf. Die skoonheid van die elegante lettertekens verhoog slegs die dekoratiewe waarde van die skildery.

Skilderkuns

‘n Ou Japannese spreuk lui: “Die skilderkuns is poësie wat gestalte gekry het.” Die bekende Japannese kunsvorm wat makimono genoem word, het sy bloeitydperk van die 12de tot die 14de eeue beleef. ʼn Makimono is ʼn rol wat in die dwarste oopgerol word. Die tekeninge was op lang papierrepe wat soms met sy bedek is, en so ʼn makimono kon verskeie meter breed wees. Die prentrolle is veral gebruik as illustrasies van die romans wat sedert die Heian-tydperk geskryf is. Die persone is dikwels humoristies of as karikature voorgestel.

Lakwerk

Die Japannese het die lakwerkkuns wat hulle van die Chineseoorgeneem het tot 'n ongeëwenaarde hoogtepunt ontwikkel. Eeue lank reeds is die buitengewoon fyn kunswerke van die Japannese vakmanne gesog by Westerse versamelaars. Lakwerk is in die beeldhoukuns en ook in die argitektuur gebruik, maar mettertyd het dit 'n al hoe belangriker rol gespeel in die maak van waardevolle gebruiksvoorwerpe. Die oudste Japannese voorbeelde van lakwerk is meer as 1 200 jaar oud.

Mooi lakwerkskilderye is reeds in die Heian-tydperk gemaak, toe lakwerk eintlik veral vir die versiering van belangrike geboue en ornamente gebruik is. In die Kamakoera-tydperk (einde 12de tot middel 14de eeu) is die tegniek om die lak met goud, silwer, perlemoen of skulpe in te lê, verder ontwikkel. In die 15de eeu is die Japannese goudlakkuns in so 'n mate bewonder dat Chinese kunstenaars spesiaal na Japan gekom het om die tegniek aan te leer.

Basies het hierdie tegniek bestaan uit die strooi van goud- of silwerstof in wisselende dikte oor kleurlose lak. In teenstelling met hierdie kleurweelderige kunswerke van goudlak staan die eenvoudige swartlakvoorwerpe, wat in dieselfde eeu deur die Zen-Boeddhiste gebruik is en min of geen versiering gehad het nie. Die kuns van die Kamakoera-tydperk word gekenmerk deur eenvoud, natuurverbondenheid en realisme in die uitbeelding van besonderhede. 'n Menigte tegnieke word vandag in die lakwerkkuns gebruik.

Gewoonlik word die lak, wat uit die sap van die lakboom (Rhus vernicifera) verkry word, op 'n dun agtergrond aangewend. Baie lae is nodig en hulle moet deeglik gepoleer word om aan die lak sy mooi, blywende glans te verleen.

Bronnelys

• KENNIS, 1980, ISBN 0798108258, volume 3, bl. 633 - 635

Eksterne skakels

• Wikimedia Commons het meer media in die kategorie Japannese kuns.