Lualabarivier

Lualabarivier
Nasa-Satellietbeeld van die Lualabarivier. Nasa-Satellietbeeld van die Lualabarivier.
Die stroomgebied van die Lualabarivier (in rooi).
Oorsprong	Musofipiek op die Katangaplato (Demokratiese Republiek die Kongo)
Monding	Naamverandering by Kisangani, Demokratiese Republiek die Kongo, in Kongorivier
Stroomgebied	Demokratiese Republiek die Kongo
Lengte	1 800 km
Oorspronghoogte	1 400 m
Mondinghoogte	386 m
Gemiddelde afloop	6 400 m³/s

Die Lualabarivier is 'n rivier in die Demokratiese Republiek die Kongo. Omdat dit die meeste water aan die Kongorivier lewer, is dit die Kongo se belangrikste boloop.

Stroomgebied

Die Lualaba ontspring by die Musofipiek (1526 m bo seespieël, 11° 52′ 41″ suid, 26° 26′ 35″ oos) op die Katangaplato. Dit is 'n 120 km wes van Lubumbashi en net noord van die grens met Zambië. Na 'n 1800 km bereik die rivier, wat soms tot 6 km breed kan wees, die omgewing van Kisangani en staan van daar stroomafwaarts bekend as die Kongorivier.

Met watervalle en stroomversnellings verlaat die rivier die Katangaplato en bereik die Plat de la Manika (Manikaplato). By die Nzilowaterval is die rivier, moerasse en vleilande by 10° 33′ 35″ suid en 25° 37′ 41″ oos opgedam om die Nzilodam (Lac del Commune, Delcommune-meer) te vorm. Hierdie dam lewer hidroëlektriese krag aan Kolwezi, slegs 16 km wes van die rivier. Vanaf Bukama raak die rivier vir 'n 640 km bevaarbaar waar dit deur palmwoude deur die Upembalaagtes, die Upembameeer en die Kisale-meer vloei. Dit vorm eers die wes- en later die noordgrens van die Upemba Nasionale Park. Ankoro lê op die westelike oewer van die rivier regoor die punt waar die Luvularivier uit die ooste aansluit. Stroomaf van Kongolo gaan die rivier deur 'n nou kloof bekend as die Poorte van die Hel (Portes d’Enfer) en is daar onbevaarbaar. Tussen Kasango en Kibombo is die rivier bevaarbaar vir 'n honderd kilometer, maar daarna weer onbevaarbaar weens stroomversnelllings tussen Kibombo en Kindu. Die 300 km tussen Kindu en die Boyoma-waterval by Ubundu is bevaarbaar. Die waterval bestaan uit sewe katarakte oor die 100 km tussen Ubundi en Kisangani. Hier begin die Kongorivier.

Ekonomie

Nie net die watervalle en stroomversnelllings belemmer die skeepvaart nie, maar ook die aanhoudend veranderende sandbanke. Spoorlyne langs die oewers neem die vervoer oor op die onbegaanbare dele van die rivier. Landerye langs die rivier lewer veral palmolie. In die rivier word vis gevang met fuike.

Geskiedenis

David Livingstone het aanvanklik vermoed dat hierdie rivier die boloop is van die Nyl. Die name van die stoomskepe Prins Leopold en Prins Charles kom in die memoires van koloniste gereeld voor. Tot laat is in die streke rondom die rivier nog van bostelegrafie gebruik gemaak.

Sytakke

Die belangrikste sytakke van die Lualabarivier is stroomaf:

• Lufuparivier (van wes)
• Lubudirivier (van wes)
• Lufirarivier (van oos, deur die Changalelemeer)
• Luvuarivier (ook van oos, uit die Mwerumeer)
• Lukugarivier, uit die Tanganjikameer
• Luamarivier (van oos)
• Elilarivier (van oos)
• Ulindirivier (van oos)
• Lowarivier (van oos)
• Maikorivier (ook van oos)

Nedersettings

Dorpe en stede langs die rivier in die volgorde stroomafwaarts:

• Kolwezi (net wes van die Nzilomeer)
• Bukama (net wes van die Kabwemeer)
• Ankoro (op wesoewer, by aansluiting van die Luvuarivier)
• Kabalo
• Kongolo
• Kasongo, Piani Kasongo (net oos van die rivier)
• Kibombo by die Ngwele-waterval
• Kindu (Port Empain)
• Ubundu (Ponthierstad), net bo die eerste stroomversnelling van die Boyoma-waterval (Stanley-waterval)
• Kisangani (Stanleystad), naby die sewende katarak van die Boyoma-waterval

Trivia

• Die oorsprong van die Lualaba is maar ongeveer 250 km van die oorsprong van die Zambezi.
• Die Chambeshirivier is die langste en verste boloop van die Kongo.
• Op sommige kaarte word die Lualaba as die Kongo, Zaïre of die Bo-Kongo aangedui.
• Die rivier wemel van die krokodille.

Bibliografie

• Standard Encyclopaedia of Southern Africa, deel 7. Kaapstad: Nasou, 1972. ISBN 0-625-00323-3