Regsprekende gesag van Malawi
 | Hierdie artikel is 'n weesbladsy. Dit is nie geskakel of in ander bladsye ingesluit nie. Help Wikipedia deur na moontlike teks te soek en 'n skakel hierheen te plaas. |
Die Regsprekende gesag van Malawi is die vertakking van die Malawiese Regering wat die wette van Malawi vertolk en toepas, ten einde billike en regverdige regspleging te verseker en dien ook as 'n meganisme vir die beslegting van dispute. Die regstelsel van Malawi is baseer op die Engelse reg, maar word deurlopend aangepas sedert 1969. Die Grondwet definieer die regsprekende gesag as die hiërargiese sisteem van howe, met Malawi se hoogste hof wat die Hoogste hof van Appèl is, tesame met a Hooggeregshof en verskeie Landdroshowe.[1]
Hoogste Hof van Appèl[wysig | wysig bron]
Die Hoogste Hof van Appèl het uitsluitlik jurisdiksie in aangeleenthede waarteen geappelleer word vanaf die laer howe. Dit bestaan uit 'n Hoofregter en nege ander regters.
Hooggeregshof[wysig | wysig bron]
Die Hooggeregshof van Malawi beskik oor 'n onbeperkte oorspronklike jurisdiksie en kan enige siviele en strafregtelike aangeleentheid aanhoor.[2] Daar is 'n Algemene Afdeling wat ook appèlle van ondergeskikte howe aanhoor, asook 'n kommersiële afdeling wat kommersiële sake, of te wel handelsreg sake, aanhoor. Meeste van die sake in die Hooggeregshof word deur 'n enkel regter aangehoor, maar sake wat handel oor grondwetlike aangeleenthede moet deur drie regters aangehoor word.
Ondergeskikte Howe[wysig | wysig bron]
Een van die ondergeskikte howe is die Industriële Betrekkinge Hof, wat beskik oor 'n jurisdiksie aangaande arbeidskwessie.[3] Sake voor hierdie hof word op 'n informele wyse aangehoor, met 'n sekere beperking op regsverteenwoordiging, deur 'n paneel wat bestaant uit 'n voorsitter en een verteenwoordiger van elke werkgewer sowel as werknemer.
Ander ondergeskikte howe is die Landdroshowe en die plaaslike tradisionele howe.[4] Hierdie howe het spesifieke strafregtelike en siviele jurisdiksie, afhangende van hulle hiërargie, maar beskik uitdruklik oor geen jursidiksie in sake wat handel oor hoogverraad, moord of manslag nie.
Geskiedenis[wysig | wysig bron]
Gedurende koloniale oorheersing het die hiërargie van howe ontstaan by landdroshowe in die dorpe, wat uitgebrei het tot die Hooggeregshof en uiteindelik die Hoogste Hof van Appèl. Daarbenewens, hoofsaaklik in die afgeleë landelike gebiede, is daar verskeie vlakke van plaaslike howe met wisselende magte wat geskille soos egskeidings en ander huwelik kwessies, erflatings en toegang tot grond, gebaseer op die tradisionele gewoontereg, kon aanhoor. Hierdie howe het ook beskik oor geringe strafregtelike jurisdiksie in aangeleenthede wat gespesifiseer is in die Malawiese Strafreg, met behulp van 'n versnelde proses. Hierdie bevoegdheid was ondergeskik aan die Hoogeregshof, en onderhewig aan wetgewing wat die waarborg van 'n billike verhoor daarstel, met inbegrip van die reg tot regsverteenwoordiging en die reg om te appelleer na die Hooggeregshof.[5]:44
Nadat onafhanklikheid verkry is in 1964, het Eerste Minister Hastings Banda en die Minister van Justisie Orton Chirwa, kritiek begin uitspreek teen Engelsregtelike beginsels soos die vermoede van onskuld, die maatstaf om skuld bo redelike twyfel te bewys en die vereiste van stawende bewyse. In 1969, het die vryspraak van die vyf beskuldigdes in die eerste Chilobwe moorde verhoor grootskaalse woede ontlok. Die daaropvolgende parlementêre reaksie was uiters vyandig en verskeie parlementslede, waaronder ministers, het gemeen dat die Europese regters en die regstelsel wat geskoei is op Europese norme, tot gevolg gehad het dat duidelik skuldige verweerders skotvry van hul misdade afgekom het, ofskoon 'n ander persoon later skuldig bevind is aan ál die moorde in 'n tweede verhoor. Aleke Banda, die Minister van Finansies, val veral die gebruik van verdedigingsprokureurs en die wetlike beskerming, wat deur die Engelsregtelike reëls van die bewysreg daargestel word, aan. Banda (wat President in 1966 geword het) het voorgestel dat die regter moet bedank en het aangevoer dat die inheemse reg vergelding verseker, deurdat 'n tekort aan bewyse nie noodwendig dui op onskuld nie.[6][7]:362
Sedert 1970, word die stelsel van tradisionele howe getransformeer. Drie plaaslike tradisionele howe en 'n Nasionale Tradisionele Hof van Appèl is geskep oor die bestaande netwerk van laer-vlak tradisionele howe. Hierdie howe is jurisdiksie gegee oor byna alle strafregtelike aangeleenthede, insluitend moord en hoogverraad, waar die partye Afrikane van Malawiese afkoms was, deur gebruik te maak van "inheemse" bewysregtelike reëls en prosedures. Appelle is gerig aan 'n Nasionale Tradisionele Hof van Appèl eerder as die Malawi Hooggeregshof, soos dit die geval was voor 1970. Die Hooggeregshof en die Hoogste Hof van Appèl het bly voortbestaan en hoofsaaklik siviele sake, wat buite die gewoontereg geval het, aangehoor. Ofskoon hierdie howe hul strafregtelike jurisdiksie behou het, is die oorgrote meerderheid van strafaangeleenthede aangehoor deur die tradisionele howe. Die tradisionele howe was veronderstel om dienooreenkomstig tradisionele Afrikareg en gebruike te bereg, maar het in wese 'n outoritêre, beperkende en bestraffende weergawe van die gewoontereg, wat strook met die sienings van Banda, toegepas. Die meerderheid van die regters was stamhoofde sonder enige regsopleiding, aangestel en ontslaan deur Banda, sonder enige geregtelike onafhanklikheid. Beskuldigdes was nie toegang tot prokureurs gebied nie en het nie beskik oor die outomatiese regte om getuies te roep of om te appelleer teen 'n beslissing nie (hierdie het in die uitsluitlike diskresie van die howe en die Minister van Justisie geval). Beskuldigdes was ook nie vergewis van die besonderhede van die klagte(s) waarvoor hulle verhoor word nie en kon derhalwe geen verdediging voorberei nie.:363
Die tradisionele howe het vinnig 'n reputasie opgedoen as korrup en dat hulle Banda se politieke teenstanders vervolg het. Soos byvoorbeeld die hoë profiel verhore in 1976 van Albert Muwalo, Sekretaris-Generaal van die Malawiese Kongres Party en Focus Gwede, hoof van die polisie se spesiale taakmag, wat aangekla was vir die beweerde poging tot 'n sluipmoordaanval op Banda asook die 1983 hoogverraad verhoor van Orton Chirwa, wat Minister van Justisie was tot en met die Kabinet Krisis van 1964 en sy vrou, Vera Chirwa. In beide sake is onsamehangende bewyse toegelaat ten einde skuldigbevindings te verseker. Al vier die persone is tot die dood veroordeel op karige bewyse, maar uiteindelik is slegs Muwalo terreggestel.[8]
In Oktober 1993 is die drie streekstradisionele howe, sowel as die Nasionale Tradisionele Appèl Hof onbepaald opgeskort. 'n Nuwe Grondwet tree op 18 Mei 1994 in werking wat erkenning verleen aan die inheemsereg as 'n integrale deel van die regsisteem. Baie van die laer tradisionele howe word omskep in landdroshowe en bepalings word daargestel vir die vestiging van 'n nuwe stelsel van Tradisionele Howe. Wetgewing hiervoor is egter eers in 2011 verorden.:43–46 Die 2011-wetgewing het voorsiening gemaak vir twee vlakke van gewoonteregtelike howe: verskeie Plaaslike Howe is daargestel in elk van Malawi se 27 distrikte, meestal in die afgeleë gebiede, asook een Distrik Appèl Plaaslike Hof in elke distrik (wat appelle van die laer howe aanhoor). Verdere appelle kan voor die hooggeregshof gebring word, waaraan beide Plaaslike Howe onderhewig was. Elke Plaaslike Hof en Distrik Appèl Plaaslike Hof was bestuur deur 'n voorsitter, wie nie noodwendig 'n regsgeleerde hoef te wees nie, maar met 'n redelike vlak van opvoeding, bevoegdheid in Engels en genoegsame kennis van die inheemse reg en taal van die gebied wat die dien.[9]
Lys van Hoofregters[wysig | wysig bron]
- 1964– Sir Frederick Southworth
- 1970–1985: James John Skinner
- 1985 - 1992: Friday Lewis Makuta SC (Eerste Malawieër om hierdie amp te bekleë)
- 1992–2002: Richard Banda (later Hoofregter van Swaziland, 2007)
- 2003–2007: Leonard E. Unyolo
- 2007-2013: Lovemore Munlo
- 2013–2015: Anastasia Msosa
- 2015– Andrew K.C. Nyirenda
Sien ook[wysig | wysig bron]
- Tradisionele Howe in Malawi
- Die politiek van Malawi
Verwysings[wysig | wysig bron]
- ↑ "Structure of Courts". Judiciary of Malawi. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 29 Oktober 2013. Besoek op 22 Desember 2013.
- ↑ "High Court of Malawi General Division". Judiciary of Malawi. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 29 Oktober 2013. Besoek op 22 Desember 2013.
- ↑ "Industrial Relations Court". Judiciary of Malawi. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 29 Oktober 2013. Besoek op 22 Desember 2013.
- ↑ "Jurisdiction". Judiciary of Malawi. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 29 Oktober 2013. Besoek op 22 Desember 2013.
- ↑ Kanyongolo, F. E. (2006). Malawi: Justice sector and the Rule of Law, Open Society Initiative for Southern Africa.
- ↑ M. Chanock, M. (1976). "Neo Traditionalism and the Customary Law in Malawi" (PDF) (in Engels). Geargiveer (PDF) vanaf die oorspronklike op 24 Desember 2013. Besoek op 22 Desember 2013.
- ↑ Brietzke, P (1974). The Chilobwe Murders Trial.
- ↑ Carver, R (1990). Where Silence Rules: The Suppression of Dissent in Malawi. Human Rights Watch. pp. 33–41. ISBN 978- 0-92969-273-9.
- ↑ Crouch, Megan (18 Augustus 2011). "Improving Legal Access for Rural Malawi Villagers" (in Engels). Jurist Legal News and Research Services. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 10 Augustus 2017. Besoek op 22 Desember 2013.