Amptelike taal

Amptelike tale van Afrika

Die term amptelike taal (ook ampstaal of offisiële taal) verwys na dié taal wat deur die regering en ander owerhede van 'n bepaalde staat gebruik word om met mekaar en met die burgers te kommunikeer en wat ook deur die bewoners van die land gebruik word indien hulle 'n administratiewe instelling kontak. Meesal is die taal wat vir die grondwet van 'n land gebruik word, ook sy amptelike taal. Veelvolkige lande soos Suid-Afrika het dikwels meer as een amptelike taal.

In teenstelling met amptelike tale word verkeerstale in 'n veeltalige omgewing gebruik om die kommunikasie te vergemaklik, terwyl skool- of onderwystale net in die onderwys van 'n bepaalde land gebruik word.

Die keuse van die ampstaal

Die ampstaal of ampstale is nie noodwendig die moedertaal van die bevolking van 'n bepaalde land nie.

In Europa, Asië of Amerika is gewoonlik die taal met die meeste sprekers as die amptelike taal gekies; derhalwe is Duits die amptelike taal van Duitsland en Portugees (Brasileiro) die amptelike taal van Brasilië. In Afrika het die voormalige koloniale taal dikwels die status van amptelike taal gekry, soos byvoorbeeld Frans in Mali of Engels in Zambië. Hierdie praktyk bevoordeel meesal die heersende elite, wat die ampstaal in teenstelling met die gewone bevolking magtig is.

Slegs in 'n klein aantal lande soos Switserland (met vier amptelike tale: Duits, Frans, Italiaans en Retro-Romaans), België (met drie amptelike tale: Nederlands, Frans en Duits) en Suid-Afrika (met elf amptelike tale) is die belangrikste landstale as amptelike tale erken. Die meeste minderheidstale (soos Bretons, Duits en Nederlands in Frankryk) geniet nie hierdie soort erkenning nie - enersyds word minderheidstale as 'n bedreiging vir die nasionale eenheid van 'n land beskou, andersyds kan baie state dit nie bekostig om alle beamptes twee- of meertalig op te lei en amptelike dokumente in meer as een taal uit te gee nie. In die praktyk lei 'n sodanige taalbeleid moontlik tot die afskaling en maatskaplike minagting van nie-amptelike of tweederangse amptelike tale.

'n Moontlike kompromis is die erkenning van 'n streeksgebonde status as amptelike taal (Italië erken byvoorbeeld die ampstaalstatus van Duits in die oorwegend Duitstalige Suid-Tirool).

Amptelike tale van Suid-Afrika

Behalwe Afrikaans het Suid-Afrika nog tien amptelike tale. Een daarvan, Engels, wen egter ál hoe meer veld omdat dit 'n magtige wêreldtaal is. Die Pan-Suid-Afrikaanse Taalraad (Pansat) is 'n regeringsliggaam wat in 1995 ingestel is met die opdrag om 'n gunstige omgewing te skep vir die ontwikkeling en gebruik van alle amptelike tale. Pansat bevorder dus elke individu se reg om sy of haar taal op alle gebiede van die samelewing te kan gebruik en koester ook die waarde van elke taal as 'n hulpbron vir die land. Só kan die oorheersing van een taal oor 'n ander voorkom word. Afrikaans met sy vele sprekers kan binne hierdie veeltalige opset voortleef, gebruik word en as kosbare hulpbron ontwikkel word. Die elf ampstale van Suid-Afrika is Afrikaans, Engels, Ndebele, Xhosa, Zoeloe, Noord-Sotho, Sotho, Tswana, Swazi, Venda, en Tsonga