Tāwhiao
| Tāwhiao | ||
| Maori-koning | ||
| ||
| Bewind | 25 Junie 1860 - 26 Augustus 1894 | |
| Voorganger | Pōtatau Te Wherowhero | |
| Opvolger | Mahuta Tāwhiao | |
| Gade | Rangiaho Hera Aotea | |
| Koningshuis | Te Wherowhero | |
| Gebore | Omstreeks 1822 | |
| Gesterf | 26 Augustus 1894 (op 71-72) | |
| Vader | Pōtatau Te Wherowhero | |
| Moeder | Whakaawi | |
| Volle naam | Tūkāroto Matutaera Pōtatau Te Wherowhero Tāwhiao | |
Tāwhiao (Tūkāroto Matutaera Pōtatau Te Wherowhero Tāwhiao;[1] omstreeks 1822 - 26 Augustus 1894) was leier van die Waikato-stamme, die tweede koning van die Maori's en 'n godsdiensprofeet.
Biografie[wysig | wysig bron]
Tāwhiao se vader, Te Wherowhero, was die leier van die Waikato en sy moeder, Whakaawi, was sy senior vrou. Hy is omstreeks 1822 gebore en is Tūkāroto gedoop.
Tūkāroto is later Matutaera (Metusalag) gedoop deur die Anglikaanse sendeling Robert Burrows,[2] maar het dit in 1867 verwerp.[3] Te Ua Haumēne, 'n Hauhau-profeet, het hom in 1864 die naam Tāwhiao gegee. Tāwhiao is deur sy moeder se ouers grootgemaak.[2]
In 1858 is Te Wherowhero as die eerste Maori-koning ingestel (met die naam Pōtatau). Sy doel was om eenheid onder die Maori's te bewerkstellig tydens die toename in die getalle Pākehā (setlaars). Toe Pōtatau in 1860 sterf, was Tāwhiao, sy suster, Te Paea Tiaho, en Wiremu Tamihana Tarapipipi van die Ngāti almal kandidate om hom op te volg.[4] Tāwhiao is gekies en het 34 jaar lank regeer gedurende een van die moeilikste en ontmoedigendste tydperke van die Maori's se geskiedenis, toe die Britse industriële, handels- en politieke mag op sy hoogste was.
Tāwhiao en sy volk het later suidwaart migreer, na die gebied in Nieu-Seeland wat steeds as King Country bekend is. Hy was 'n pasifis, of dalk 'n realis wat geweet het dit is futiel om die koloniale regering teen te staan. Hy het die volgende 20 jaar tussen sy mense rondgereis en hulle daaraan herinner dat oorlog altyd 'n prys het, en die prys was hoër as wat verwag is. Hy het homself beskou as die gesalfde leier van 'n verkose volk wat in die wildernes swerf.[5] Hy het egter ook voorspel dat die Maori's geregtigheid en vergoeding sou ontvang vir alles wat hulle moes deurmaak.
In die vroeë 1880's het die Maori's twee mislukte petisies aan die Britse regering besorg. Teen 1884 was daar net duisend ondersteuners van die Koningsbeweging (kingitanga) oor.[6] Koning Tāwhiao het op Noordeiland geld ingesamel en al die geld wat deur Maori-grondverkopers in die kingitanga-bank inbetaal is, onttrek. Hy het na Londen gereis om koningin Victoria te spreek en haar te probeer oorreed om die verdrag tussen hulle volke te eerbiedig. Hy het gevra vir algehele Maori-selfregering.[7] Hy het nie by die koningin uitgekom nie, en daar is vir hom gesê dis 'n Nieu-Seelandse probleem. Terug in Nieu-Seeland het die premier vir hom gesê alle gebeure voor 1863 is die verantwoordelikheid van die imperiale regering. Toe die Maori's ontdek hulle geld is weg, het hulle die bank bestorm en deursoek, en dit in 1884 afgebrand.[8]
Die ontnugterde Tāwhiao het verskeie inisiatiewe probeer om die onafhanklikheid en welsyn van sy volk te verseker, maar hy is doeltreffend gemarginaliseer. Een rede vir die onmin was dat die Koningsbeweging nooit al die Maori's verteenwoordig het nie, en toe dit sy mana, of aansien, begin verloor was hulle nog minder verenig. Gedurende die res van sy lewe is Tāwhiao gerespekteer en is hy selfs deur baie Maori's soos 'n koninklike behandel. Hy is egter geen invloed op politieke sake toegelaat nie en hy het geen geregtelike gesag gehad nie.
Gesinslewe[wysig | wysig bron]
Tāwhiao het nege kinders gehad by sy drie gades en ander vroue.[9] Sy hoofvrou was Hera Ngāpora.
Hy is deur sy seun Mahuta Tāwhiao opgevolg.
Verwysings[wysig | wysig bron]
- ↑ "Tukaroto Potatau Matutaera Tawhiao (King Tawhiao)". New Zealand History Online. Ministerie van kultuur en erfenis. Besoek op 19 Mei 2012.
- ↑ 2,0 2,1 Mahuta, R.T. (1 September 2010). "Tawhiao, Tukaroto Matutaera Potatau Te Wherowhero". Dictionary of New Zealand Biography. Ministerie van kultuur en erfenis. Besoek op 13 Mei 2012.
- ↑ Ross, Walter Hugh (1966). "Te Wherowhero (Tawhiao), Matutaera Te Pukepuke Te Paue Te Karato Te-a-Potatau Tawhiao". An Encyclopaedia of New Zealand.
- ↑ Ballara, Angela (1 September 2010). "Te Paea Tiaho". Dictionary of New Zealand Biography. Ministerie van kultuur en erfenis. Besoek op 22 April 2012.
- ↑ Te Puea.M King.Reed 2003.P22
- ↑ The Treaty of Waitangi. C Orange.Bridget Williams .1987.P 211
- ↑ The Treaty of Waitangi. C. Orange. P 212.
- ↑ "Te Peeke o Aotearoa", NZJH
- ↑ Mahuta, R. T. (Julie 2011). "Tāwhiao, Tūkāroto Matutaera Pōtatau Te Wherowhero".
{{cite web}}: AS1-onderhoud: url-status (link)
Skakels[wysig | wysig bron]
Wikimedia Commons het meer media in die kategorie Tāwhiao.
Hierdie artikel is in sy geheel of gedeeltelik uit die Engelse Wikipedia vertaal.
