Tenkman

Muurskildery in Keulen geïnspireerd deur die tenkman

Die tenkman (Engels: Tank Man; Chinees: 王维林, ook bekend as die onbekende protesganger of die onbekende rebel), is die bynaam vir 'n anonieme man wat internasionaal beroemd geword het toe hy op 5 Junie 1989 in die nasleep van die Tiananmen-betogings in 'n straat naby Tiananmen-plein, 'n kolom tenks se pad versper het. Foto- en videomateriaal is beskikbaar oor die voorval, wat een van die bekendste beelde van die twintigste eeu is en 'n simbool van protes geword het.

Die voorval

Die gebeurtenis het op 5 Junie 1989 in die omgewing van die Tiananmen-plein, in Chang'anlaan, plaasgevind. Die plein was destyds verlate, die dag nadat die studenteprotesaksies op die Plein van die Hemelse Vrede op bevel van die owerhede wreedaardig beëindig is. Die oomblik toe agtien tenks opdaag, het een man met inkopiesakke in die hand in die straat gestap, en daarin geslaag om die aankomende tenks tot stilstand te bring. Die voorste tenk probeer toe om die man te kry om uit die pad te gaan, maar hy bly staan in die pad. Die man klim toe op die eerste tenk en praat met die bestuurder. Uiteindelik, nadat hy van die tenk afgeklim het, is die man deur anonieme omstanders weggetrek en het in die skare verdwyn.

Film

Charlie Cole, 'n fotojoernalis, het die gebeurtenis van die balkon voor sy hotelkamer op die vyfde verdieping van die Beijing Hotel verfilm. Hy het vir Newsweek gewerk. Die dag na die slagting op Tiananmenplein is dit stil in Chang'anlaan, met min van die normale daaglikse verkeer. Dit verander as daar 'n kolom tenks opdaag. Dan kom 'n man in 'n wit hemp met sakke in albei hande, hy staan voor die tenks wat kom en waai met sy sakke. As die tenks die man aan die regterkant wil verbygaan, neem hy 'n paar tree na die kant toe en staan weer in die pad. Dan wil die voorste tenk aan die linkerkant verbygaan, maar die man verhoed dit weer deur weer voor dit te tree. Die ander tenks kom nader. Die eerste tenk skakel sy enjin af. Die man klim op die voorste tenk en probeer met die bemanning praat, maar die luik van die toring bly gesluit. Toe die man van die tenk afklim, skakel die bestuurder die enjin weer aan en verskyn 'n wit rookpluim. Die man staan langs die tenk en die tenk probeer toe wegry, maar vinnig staan die man weer voor die tenk en wys die tenk 'n stopteken met sy regterhand. Aan die einde van die film arriveer 'n paar mense, waaronder iemand op die fiets, hulle neem die tenkman en hardloop weg.

Charlie Cole het besef dat die Chinese Veiligheidsdienste hom waargeneem het, en die hotel met buitelandse joernaliste word dopgehou vanuit 'n gebou oorkant. Hy haal die film uit die kamera, plaas die film in 'n plastiekbuis, gaan na die toilet en plaas die buis in die toilet se watertenk. Kort daarna bars veiligheidsagente by die hotelkamer in, deursoek die kamer, vind die kamera wat intussen 'n ander film daarin gehad het. 'n Dag en 'n half later is Cole terug na die hotelkamer om die film te herwin. Met een van sy foto's wen Cole in 1990 die 33ste uitgawe van die World Press Photo of the year en die foto is opgeneem in 'n oorsig van "100 foto's wat die wêreld verander het", saamgestel deur Life in 2003.

Fotomateriaal

Na afloop van die betogings word vier stelle foto's van die gebeurtenis bekend gemaak.

Stuart Franklin van Magnum Photos was ook op dieselfde balkon. Sy foto gee 'n meer uitgebreide beeld van die situasie waarin verskeie tenks sigbaar is. Hy kon die materiaal deur 'n Franse student uit die land smokkel.

'n Ander weergawe is dié van Jeff Widener, 'n fotograaf wat lid was van Associated Press. Hierdie foto is ook geneem uit die Beijing Hotel, maar vanaf die sesde verdieping, ongeveer 800 meter van die gebeurtenis af.

Arthur Tsang Hin Wan het namens die nuusagentskap Reuters 'n paar foto's geneem. Die foto is geneem kort voor die ander drie, en die tenks is nog op pad na hul posisie.

Op 4 Junie 2009, amper 20 jaar na die betogings, is 'n nuwe foto vrygestel. Die foto, wat deur fotograaf Terril Jones namens Associated Press geneem is, verskil baie van die voorheen bekende foto's. Die foto is nie van 'n hoër gesigspunt geneem nie en die oomblik dat die man voor die tenks staan, is die foto van die grondvlak geneem en die man kan in die agtergrond gesien word op pad na die tenks.

Identiteit

Die tenkman se identiteit is nog nooit met sekerheid vasgestel nie. Die op daardie staduim 19-jarige student met die naam Wang Weiling word geidentifiseer as die persoon maar dit kon nog nie bevestig word nie.

Kuns

Die tenkman inspireer ook kunstenaars. In 2013 het die Spaanse kunstenaar Fernando Sánchez Castillo 'n vyf meter hoë wit plastiekbeeldhouwerk van die tenkman gemaak vir sy tentoonstelling "The Sleep of Reason" in Rabo Art Zone Utrecht. Een weergawe was volgens skaal en dit was op 'n gereelde basis in Hoog Catharijne in Utrecht tydens die Call of the Mall uitgestal. Die beeld is so lewensgetrou dat dit bewaak moes word, angesien mense aan die tenkman wou raak. Die Centraal Museum Utrecht het hierdie kunswerke aangekoop nadat Call of the Mall geëindig het. Dit is nou deel van die permanente uitstalling.

Eksterne skakels

• (en) Behind the Scenes: Tank Man of Tiananmen, artikel met die 4 foto's in The New York Times, 3 Junie 2009
• 1989 Tiananmen Square Protests, video op YouTube

Bronne

• http://www.pbs.org/wgbh/pages/frontline/tankman/view/

Notas

Hierdie artikel is in sy geheel of gedeeltelik vanuit die Nederlandse Wikipedia vertaal.